9. Anomadass²buddhava½savaººan±
Sobhitabuddhe pana parinibbute tassa aparabh±ge ekamasaªkhyeyya½ buddhupp±darahita½ ahosi. At²te pana tasmi½ asaªkhyeyye ekasmi½ kappe tayo buddh± nibbatti½su anomadass², padumo, n±radoti. Tattha anomadass² bhagav± so¼asa asaªkhyeyy±ni kappasatasahassañca p±ramiyo p³retv± tusitapure nibbattitv± devehi abhiy±cito tato cavitv± candavatiya½ n±ma r±jadh±niya½ yasav± n±massa rañño kule samussitac±rupayodhar±ya yasodhar±ya n±ma aggamahesiy± kucchismi½ paµisandhi½ aggahesi. Anomadassikum±re kira yasodhar±ya deviy± kucchigate tassa puññappabh±vena pabh± as²tihatthappam±ºa½ µh±na½ pharitv± aµµh±si. Candas³riyappabh±hi anabhibhavan²y±va ahosi. S± dasanna½ m±s±na½ accayena bodhisatta½ sucandanuyy±ne vij±yi. P±µih±riy±ni heµµh± vuttanay±neva. N±maggahaºadivase panassa n±ma½ gaºhant±, yasm± j±tiya½ ±k±sato satta ratan±ni pati½su, tasm± anom±na½ ratan±na½ uppattihetubh³tatt± “anomadass²”ti n±mamaka½su. So anukkamena vuddhippatto dibbehi k±maguºehi paric±riyam±no dasavassasahass±ni ag±ra½ ajjh±vasi. Tassa kira siri upasiri siriva¹¹hoti tayo p±s±d± ahesu½. Sirim±devippamukh±ni tev²sati itthisahass±ni paccupaµµhit±ni ahesu½. So sirim±ya deviy± upav±ºe n±ma putte j±te catt±ri nimitt±ni disv± sivik±y±nena mah±bhinikkhamana½ nikkhamitv± pabbaji. Ta½ tisso janakoµiyo anupabbaji½su. Tehi parivuto mah±puriso dasa m±se padh±nacariya½ cari. Tato vis±khapuººam±ya anupamabr±hmaºag±me piº¹±ya caritv± anupamaseµµhidh²t±ya dinna½ madhup±y±sa½ paribhuñjitv± s±lavane div±vih±ra½ v²tin±metv± anoman±m±j²vakena dinn± aµµha tiºamuµµhiyo gahetv± ajjunarukkhabodhi½ padakkhiºa½ katv± aµµhatti½sahatthavitthata½ tiºasanthara½ santharitv± caturaªgav²riya½ adhiµµh±ya pallaªka½ ±bhujitv± sam±ra½ m±rabala½ viddha½setv± t²su y±mesu tisso vijj± upp±detv± “anekaj±tisa½s±ra½…pe… taºh±na½ khayamajjhag±”ti ud±na½ ud±nesi. Tena vutta½– 1. “Sobhitassa aparena, sambuddho dvipaduttamo;
anomadass² amitayaso, tejass² duratikkamo.
2. “So chetv± bandhana½ sabba½, viddha½setv± tayo bhave;
anivattigamana½ magga½, desesi devam±nuse.
3. “S±garova asaªkhobho, pabbatova dur±sado;
±k±sova ananto so, s±lar±j±va phullito.
4. “Dassanenapi ta½ buddha½, tosit± honti p±ºino;
by±haranta½ gira½ sutv±, amata½ p±puºanti te”ti.
Tattha anomadass²ti anupamadassano, amitadassano v±. Amitayasoti amitapariv±ro, amitakitti v±. Tejass²ti s²lasam±dhipaññ±tejena samann±gato. Duratikkamoti duppadha½siyo, aññena devena v± m±rena v± kenaci v± atikkamitu½ asakkuºeyyoti attho. So chetv± bandhana½ sabbanti sabba½ dasavidha½ sa½yojana½ chinditv±. Viddha½setv± tayo bhaveti tibhav³paga½ kamma½ kammakkhayakarañ±ºena viddha½setv±, abh±va½ katv±ti attho. Anivattigamana½ magganti nivattiy± pavattiy± paµipakkhabh³ta½ nibb±na½ anivatt²ti vuccati, ta½ anivatti½ gacchati anen±ti anivattigamano. Ta½ anivattigamana½ aµµhaªgika½ magga½ deses²ti attho. “Dasset²”tipi p±µho, soyevattho. Devam±nuseti devamanuss±na½, s±mi-atthe upayogavacana½ daµµhabba½. Asaªkhobhoti khobhetu½ c±letu½ asakkuºeyyoti akkhobhiyo. Yath± hi samuddo catur±s²tiyojanasahassagambh²ro anekayojanasahassabh³t±v±so akkhobhiyo, eva½ akkhobhiyoti attho. ¾k±sova anantoti yath± pana ±k±sassa anto natthi, atha kho ananto appameyyo ap±ro, eva½ bhagav±pi buddhaguºehi ananto appameyyo ap±ro. Soti so bhagav±. S±lar±j±va phullitoti sabbalakkhaº±nubyañjanasamalaªkatasar²ratt± suphullitas±lar±j± viya sobhat²ti attho. Dassanenapi ta½ buddhanti tassa buddhassa dassanen±p²ti attho. ¿disesupi s±mivacana½ payujjanti saddasatthavid³. Tosit±ti paritosit± p²ºit±. By±harantanti by±harantassa, s±mi-atthe upayogavacana½. Amatanti nibb±na½. P±puºant²ti adhigacchanti. Teti ye tassa gira½ dhammadesana½ suºanti, te amata½ p±puºant²ti attho. Bhagav± pana bodhim³le sattasatt±ha½ v²tin±metv± brahmun± ±y±cito dhammadesan±ya buddhacakkhun± loka½ olokento attan± saha pabbajite tikoµisaªkhe jane upanissayasampanne disv±– “kattha nu kho te etarahi viharant²”ti upadh±rento subhavat²nagare sudassanuyy±ne viharante disv± ±k±sena gantv± sudassanuyy±ne otari. So tehi parivuto sadevamanuss±ya paris±ya majjhe dhammacakka½ pavattesi. Tattha koµisat±na½ paµham±bhisamayo ahosi. Tena vutta½– 5. “Dhamm±bhisamayo tassa, iddho ph²to tad± ahu;
koµisat±ni abhisami½su, paµhame dhammadesane”ti.
Tattha ph²toti ph±tippatto b±hujaññavasena. Koµisat±n²ti koµ²na½ sat±ni koµisat±ni. “Koµisatayo”tipi p±µho, tassa satakoµiyoti attho. Ath±parena samayena osadh²nagaradv±re asanarukkham³le yamakap±µih±riya½ katv± asurehi durabhibhavane t±vati½sabhavane paº¹ukambalasil±ya½ nisinno tem±sa½ abhidhammavassa½ vass±payi. Tad± as²tidevat±koµiyo abhisami½su. Tena vutta½– 6. “Tato para½ abhisamaye, vassante dhammavuµµhiyo;
as²tikoµiyobhisami½su, dutiye dhammadesane”ti.
Tattha vassanteti buddhamah±meghe vassante. Dhammavuµµhiyoti dhammakath±vassavuµµhiyo. Tato aparena samayena maªgalapañh±niddese aµµhasattati koµiyo abhisami½su. So tatiyo abhisamayo ahosi. Tena vutta½– 7. “Tato parampi vassante, tappayante ca p±ºina½;
aµµhasattatikoµ²na½, tatiy±bhisamayo ah³”ti.
Tattha vassanteti dhammakath±saliladh±ra½ vassante. Tappayanteti dhamm±matavassena tappayante, tappana½ karonte bhagavat²ti attho. Anomadassissapi bhagavato tayo s±vakasannip±t± ahesu½. Tattha soreyyanagare isidattassa rañño dhamme desiyam±ne pas²ditv± ehibhikkhupabbajj±ya pabbajit±na½ aµµhanna½ arahantasatasahass±na½ majjhe p±timokkha½ uddisi. Aya½ paµhamo sannip±to ahosi. R±dhavat²nagare sundarindharassa n±ma rañño dhamme desiyam±ne ehibhikkhupabbajj±ya pabbajit±na½ sattanna½ arahantasatasahass±na½ majjhe p±timokkha½ uddisi. Aya½ dutiyo sannip±to ahosi. Puna soreyyanagareyeva soreyyaraññ± saha ehibhikkhupabbajj±ya pabbajit±na½ channa½ arahantasatasahass±na½ majjhe p±timokkha½ uddisi. Aya½ tatiyo sannip±to ahosi. Tena vutta½– 8. “Sannip±t± tayo ±su½, tass±pi ca mahesino;
abhiññ±balappatt±na½, pupphit±na½ vimuttiy±.
9. “Aµµhasatasahass±na½, sannip±to tad± ahu;
pah²namadamoh±na½, santacitt±na t±dina½.
10. “Sattasatasahass±na½, dutiyo ±si sam±gamo;
anaªgaº±na½ viraj±na½, upasant±na t±dina½.
11. “Channa½ satasahass±na½, tatiyo ±si sam±gamo;
abhiññ±balappatt±na½, nibbut±na½ tapassinan”ti.
Tattha tass±pi ca mahesinoti tassa mahesino anomadassiss±pi. “Tass±pi dvipaduttamo”tipi p±µho, tassapi dvipaduttamass±ti attho. Lakkhaºa½ saddasatthato gahetabba½. Abhiññ±balappatt±nanti abhiññ±na½ balappatt±na½, ciººavasit±ya khippanisantibh±vena abhiññ±su thirabh±vappatt±nanti attho. Pupphit±nanti sabbaph±liphullabh±vena ativiya sobhaggappatt±na½. Vimuttiy±ti arahattaphalavimuttiy±. Anaªgaº±nanti ettha aya½ aªgaºa-saddo katthaci kilesesu dissati. Yath±ha– “tattha katam±ni t²ºi aªgaº±ni? R±go aªgaºa½ doso aªgaºa½ moho aªgaºan”ti (vibha. 924). “P±pak±na½ kho eta½, ±vuso, akusal±na½ icch±vacar±na½ adhivacana½ yadida½ aªgaºan”ti (ma. ni. 1.60). Katthaci kismiñci male? Yath±ha– “tasseva rajassa v± aªgaºassa v± pah±n±ya v±yamat²”ti (ma. ni. 1.184). Katthaci tath±r³pe bh³mibh±ge “cetiyaªgaºa½ bodhiyaªgaºa½ r±jaªgaºan”ti. Idha pana kilesesu daµµhabbo. Tasm± nikkiles±nanti attho (ma. ni. aµµha. 1.57). Viraj±nanti tasseva vevacana½. Tapassinanti kilesakkhayakaro ariyamaggasaªkh±to tapo yesa½ atthi te tapassino, tesa½ tapass²na½, kh²º±sav±nanti attho. Tad± amh±ka½ bodhisatto eko mahesakkho yakkhasen±pati ahosi mahiddhiko mah±nubh±vo anekakoµisatasahass±na½ yakkh±na½ adhipati. So “buddho loke uppanno”ti sutv± ±gantv± paramaruciradassana½ sattaratanamaya½ abhirucirarajanikaramaº¹alasadisa½ maº¹apa½ nimminitv± tattha satt±ha½ mah±d±na½ buddhappamukhassa saªghassa ad±si. Atha na½ bhagav± bhatt±numodanasamaye “an±gate kappasatasahass±dhike ekasmi½ asaªkhyeyye atikkante gotamo n±ma buddho bhavissat²”ti by±k±si. Tena vutta½– 12. “Aha½ tena samayena, yakkho ±si½ mahiddhiko;
nek±na½ yakkhakoµ²na½, vasavattimhi issaro.
13. “Tad±pi ta½ buddhavara½, upagantv± mahesina½;
annap±nena tappesi½, sasaªgha½ lokan±yaka½.
14. “Sopi ma½ tad± by±k±si, visuddhanayano muni;
aparimeyyito kappe, aya½ buddho bhavissati.
15. “Padh±na½ padahitv±na…pe… hess±ma sammukh± ima½; 16. “tass±pi vacana½ sutv±, haµµho sa½viggam±naso;
uttari½ vatamadhiµµh±si½, dasap±ramip³riy±”ti.
Tattha uttari½ vatamadhiµµh±sinti p±ramip³raºatth±ya bhiyyopi da¼hatara½ parakkamamak±s²ti attho. Tassa pana anomadassissa bhagavato candavat² n±ma nagara½ ahosi, yasav± n±ma r±j± pit±, yasodhar± n±ma m±t±, nisabho ca anomo ca dve aggas±vak±, varuºo n±mupaµµh±ko, sundar² ca suman± ca dve aggas±vik±, ajjunarukkho bodhi, sar²ra½ aµµhapaºº±sahatthubbedha½ ahosi, vassasatasahassa½ ±yu, sirim± n±ma aggamahes², upav±ºo n±massa putto, dasavassasahass±ni ag±ra½ ajjh±vasi. So sivik±y±nena nikkhami. Sivik±y±nena gamana½ pana sobhitabuddhava½savaººan±ya p±s±dagamane vuttanayeneva veditabba½. Dhammako n±ma r±j± upaµµh±ko. Dhamm±r±me kira bhagav± vih±s²ti. Tena vutta½– 17. “Nagara½ candavat² n±ma, yasav± n±ma khattiyo;
m±t± yasodhar± n±ma, anomadassissa satthuno.
22. “Nisabho ca anomo ca, ahesu½ aggas±vak±;
varuºo n±mupaµµh±ko, anomadassissa satthuno.
23. “Sundar² ca suman± ca, ahesu½ aggas±vik±;
bodhi tassa bhagavato, ajjunoti pavuccati.
25. “Aµµhapaºº±saratana½, accuggato mah±muni;
pabh± niddh±vat² tassa, satara½s²va uggato.
26. “Vassasatasahass±ni, ±yu vijjati t±vade;
t±vat± tiµµham±no so, t±resi janata½ bahu½.
27. “Supupphita½ p±vacana½, arahantehi t±dihi;
v²tar±gehi vimalehi, sobhittha jinas±sana½.
28. “So ca satth± amitayaso, yug±ni t±ni atuliy±ni;
sabba½ tamantarahita½, nanu ritt± sabbasaªkh±r±”ti.
Tattha pabh± niddh±vat²ti tassa sar²rato pabh± nikkhamati. Sar²rappabh± panassa niccak±la½ dv±dasayojanappam±ºa½ padesa½ pharitv± tiµµhati. Yug±ni t±n²ti aggas±vakayug±d²ni yuga¼±ni. Sabba½ tamantarahitanti vuttappak±ra½ sabbampi aniccamukha½ paviµµha½ vinaµµhanti attho. “Nanu rittakameva saªkh±r±”tipi p±µho, tassa nanu rittak± tucchak±yeva sabbe saªkh±r±ti attho. Ma-k±ro padasandhikaro. Sesag±th±su sabbattha utt±namev±ti. Imassa pana anomadassissa bhagavato santike s±riputto ca mah±moggall±no c±ti ime dve aggas±vak± aggas±vakabh±vatth±ya paºidh±namaka½su. Imesa½ pana ther±na½ vatthu cettha kathetabba½. May± ganthavitth±rabhayena na uddhaµanti.
Anomadass²buddhava½savaººan± niµµhit±.
Niµµhito sattamo buddhava½so.