5. Maªgalabuddhava½savaººan±
Koº¹aññe kira satthari parinibbute tassa s±sana½ vassasatasahassa½ pavattittha. Buddh±nubuddh±na½ s±vak±na½ antaradh±nena s±sanamassa antaradh±yi. Koº¹aññassa pana aparabh±ge ekamasaªkhyeyyamatikkamitv± ekasmi½yeva kappe catt±ro buddh± nibbatti½su maªgalo, sumano, revato, sobhitoti. Tattha maªgalo pana lokan±yako kappasatasahass±dhik±ni so¼asa asaªkhyeyy±ni p±ramiyo p³retv± tusitapure nibbattitv± tattha y±vat±yuka½ µhatv± pañcasu pubbanimittesu uppannesu buddhakol±hala½ n±ma udap±di, tad± dasasahassacakkav±¼e devat±yo ekasmi½ cakkav±¼e sannipatitv± ±y±canti–
“K±lo kho te mah±v²ra, uppajja m±tukucchiya½;
sadevaka½ t±rayanto, bujjhassu amata½ padan”ti. (Bu. va½. 1.67).
Eva½ devehi ±y±cito katapañcavilokano tusit± k±y± cavitv± sabbanagaruttame uttaranagare anuttarassa uttarassa n±ma rañño kule uttar±ya n±ma deviy± kucchismi½ paµisandhi½ gaºhi. Tad± anek±ni p±µih±riy±ni p±turahu½. T±ni d²paªkarabuddhava½se vuttanayeneva veditabb±ni. Tass± uttar±ya kira mah±deviy± kucchismi½ sabbalokamaªgalassa maªgalassa mah±sattassa paµisandhiggahaºato paµµh±ya sar²rappabh± rattindiva½ as²tihatthappam±ºa½ padesa½ pharitv± cand±lokas³riy±lokehi anabhibhavan²y± hutv± aµµh±si. S± ca aññen±lokena vin± attano sar²rappabh±samudayeneva andhak±ra½ vidhamitv± aµµhasaµµhiy± dh±t²hi paric±riyam±n± vicarati. S± kira devat±hi kat±rakkh± dasanna½ m±s±na½ accayena paramasurabhikusumaphaladharas±kh±viµape kamalakuvalayasamalaªkate ruru-s²ha-byaggha-gaja-gavaya-mahi½sapasadavividhamigagaºavicarite paramaramaº²ye uttaramadhuruyy±ne n±ma maªgaluyy±ne maªgalamah±purisa½ vij±yi So j±tamattova mah±satto sabb± dis± viloketv± uttar±bhimukho sattapadav²tih±rena gantv± ±sabhi½ v±ca½ nicch±resi. Tasmiñca khaºe sakaladasasahassilokadh±t³su devat± dissam±nasar²r± dibbam±l±d²hi samalaªkatagatt± tattha tattha µhatv± jayamaªgalathutivacan±ni sampavattesu½. P±µih±riy±ni vuttanay±neva. N±maggahaºadivase panassa lakkhaºap±µhak± sabbamaªgalasampattiy± j±toti “maªgalakum±ro” tveva n±ma½ kari½su. Tassa kira yasav± rucim± sirim±ti tayo p±s±d± ahesu½. Yasavat²devippamukh±ni ti½san±µakitthisahass±ni ahesu½. Tattha mah±satto navavassasahass±ni dibbasukhasadisa½ sukha½ anubhavitv± yasavatiy± aggamahesiy± kucchismi½ s²lava½ n±ma putta½ labhitv± catt±ri nimitt±ni disv± alaªkata½ paº¹ara½ n±ma sundaraturaªgavaram±ruyha mah±bhinikkhamana½ nikkhamitv± pabbaji. Ta½ pana pabbajanta½ tisso manussakoµiyo anupabbaji½su. Tehi parivuto mah±puriso aµµha m±se padh±nacariyamacari. Tato vis±khapuººam±ya uttarag±me uttaraseµµhino dh²t±ya uttar±ya n±ma dinna½ pakkhittadibboja½ madhup±y±sa½ paribhuñjitv± surabhikusum±laªkate n²lobh±se manorame s±lavane div±vih±ra½ v²tin±metv± uttarena n±ma ±j²vakena dinn± aµµha tiºamuµµhiyo gahetv± asitañjanagirisaªk±sa½ akkantavarakanakaj±lak³µa½va s²tacch±ya½ vividhamigagaºasamp±tavirahita½ mandam±luterit±ya ghanas±kh±ya samalaªkata½ naccantamiva p²tiy± virocam±na½ n±gabodhi½ upasaªkamitv± mattavaran±gag±m² n±gabodhi½ padakkhiºa½ katv± pubbuttarapasse µhatv± aµµhapaºº±sahatthavitthata½ tiºasanthara½ santharitv± tattha pallaªka½ ±bhujitv± caturaªgasamann±gata½ v²riya½ adhiµµhahitv± sabala½ m±rabala½ viddha½setv± pubbeniv±sadibbacakkhuñ±º±ni paµilabhitv± paccay±k±rasammasana½ katv± khandhesu anicc±divasena abhinivisitv± anukkamena anuttara½ samm±sambodhi½ patv±–
“Anekaj±tisa½s±ra½, sandh±vissa½ anibbisa½;
gahak±ra½ gavesanto, dukkh± j±ti punappuna½.
“Gahak±raka diµµhosi, puna geha½ na k±hasi;
sabb± te ph±suk± bhagg±, gahak³µa½ visaªkhata½;
visaªkh±ragata½ citta½, taºh±na½ khayamajjhag±”ti. (Dha. pa. 153-154)–
Ud±na½ ud±nesi.
Maªgalassa pana samm±sambuddhassa aññehi buddhehi adhikatar± sar²rappabh± ahosi. Yath± pana aññesa½ samm±sambuddh±na½ samant± as²tihatthappam±º± v± by±mappam±º± v± sar²rappabh± ahosi, na eva½ tassa. Tassa pana bhagavato sar²rappabh± niccak±la½ dasasahassilokadh±tu½ pharitv± aµµh±si. Tarugirigharap±k±raghaµakav±µ±dayo suvaººapaµµapariyonaddh± viya ahesu½. Navutivassasatasahass±ni ±yu tassa ahosi. Ettaka½ k±la½ candas³riyat±rak±d²na½ pabh± natthi. Rattindivaparicchedo na paññ±yittha. Div± s³riy±lokena viya satt± nicca½ buddh±lokeneva sabbakamm±ni karont± vicari½su. S±ya½ pupphanakakusum±na½ p±to ca ravanakasakuº±d²nañca vasena loko rattindivapariccheda½ sallakkhesi. Ki½ pana aññesa½ buddh±na½ ayam±nubh±vo natth²ti? No natthi. Tepi hi ±kaªkham±n± dasasahassilokadh±tu½ tato v± bhiyyo ±bh±ya phareyyu½. Maªgalassa pana bhagavato pubbapatthan±vasena aññesa½ by±mappabh± viya sar²rappabh± niccameva dasasahassilokadh±tu½ pharitv± aµµh±si. So kira bodhisattak±le vessantarattabh±vasadise attabh±ve saputtad±ro vaªkapabbatasadise pabbate vasi. Atheko sabbajanaviheµhako kharad±µhiko n±ma manussabhakkho mahesakkho yakkho mah±purisassa d±najjh±sayata½ sutv± br±hmaºavaººena upasaªkamitv± mah±satta½ dve d±rake y±ci. Mah±satto “dad±mi br±hmaºassa puttake”ti haµµhapahaµµho udakapariyanta½ pathavi½ kampento dve d±rake ad±si. Atha kho yakkho tassa passantasseva mah±purisassa ta½ br±hmaºavaººa½ pah±ya analaj±lapiªgalavir³panayano visamavir³pakuµilabh²mad±µho cipiµakavir³pan±so kapilapharusad²ghakeso navada¹¹hat±lakkhandhasadisak±yo hutv± te d±rake mu¼±lakal±pa½ viya gahetv± kh±di. Mah±purisassa yakkha½ oloketv± mukhe vivaµamatte aggij±la½ viya lohitadh±ra½ uggiranta½ tassa mukha½ disv±pi kesaggamattampi domanassa½ na uppajji. “Sudinna½ vata me d±nan”ti cintayato panassa sar²re mahanta½ p²tisomanassa½ udap±di. So “imassa me nissandena an±gate imin± n²h±rena rasmiyo nikkhamant³”ti patthanamak±si. Tassa ta½ patthana½ niss±ya buddhabh³tassa sar²rato rasmiyo nikkhamitv± ettaka½ µh±na½ phari½su. Aparampi pubbacariya½ tassa atthi. Aya½ kira bodhisattak±le ekassa buddhassa cetiya½ disv±– “imassa buddhassa mama j²vita½ pariccajitu½ vaµµat²”ti daº¹ad²pik±veµhananiy±mena sakalasar²ra½ veµh±petv± ratanamattamaku¼a½ satasahassagghanika½ suvaººap±ti½ sugandhasappissa p³r±petv± tattha sahassavaµµiyo j±letv± ta½ s²sen±d±ya sakalasar²ra½ j±l±petv± jinacetiya½ padakkhiºa½ karonto sakalaratti½ v²tin±mesi. Eva½ y±va aruºuggaman± v±yamantassa lomak³pamattampi usuma½ na gaºhi. Padumagabbha½ paviµµhak±lo viya ahosi. Dhammo hi n±mesa att±na½ rakkhanta½ rakkhati. Ten±ha bhagav±–
“Dhammo have rakkhati dhammac±ri½, dhammo suciººo sukham±vah±ti;
es±nisa½so dhamme suciººe, na duggati½ gacchati dhammac±r²”ti. (Therag±. 303; j±. 1.10.102; 1.15.385).
Imass±pi kammassa nissandena tassa sar²robh±so dasasahassilokadh±tu½ pharitv± aµµh±si (dha. sa. aµµha. nid±nakath±). Tena vutta½– 1. “Koº¹aññassa aparena, maªgalo n±ma n±yako;
tama½ loke nihantv±na, dhammokkamabhidh±rayi.
2. “Atul±si pabh± tassa, jinehaññehi uttari½;
candas³riyappabha½ hantv±, dasasahass² virocat²”ti.
Tattha tamanti lokandhak±rañca hadayatamañca. Nihantv±n±ti abhibhavitv±. Dhammokkanti ettha aya½ pana ukk±-saddo suvaººak±ram³s±d²su anekesu atthesu dissati. Tath±hi “saº¹±sena j±tar³pa½ gahetv± ukk±mukhe pakkhipeyy±”ti (ma. ni. 3.360) ±gataµµh±ne suvaººak±r±na½ m³s± “ukk±”ti veditabb±. “Ukka½ bandheyya, ukka½ bandhitv± ukk±mukha½ ±limpeyy±”ti ±gataµµh±ne kamm±r±na½ aªg±rakapalla½. “Kamm±r±na½ yath± ukk±, anto jh±yati no bah²”ti (j±. 2.22.649) ±gataµµh±ne kamm±ruddhana½. “Eva½vip±ko ukk±p±to bhavissat²”ti (d². ni. 1.24, 208) ±gataµµh±ne v±yuvego “ukk±”ti vuccati. “Ukk±su dh±riyam±n±s³”ti (d². ni. 1.159) ±gataµµh±ne d²pik± “ukk±”ti vuccati. Idh±pi d²pik± ukk±ti adhippet± (ma. ni. aµµha. 1.76 ±dayo). Tasm± idha dhammamaya½ ukka½ abhidh±rayi, avijjandhak±rapaµicchannassa avijjandhak±r±bhibh³tassa lokassa dhammamaya½ ukka½ dh±res²ti attho. Atul±s²ti atuly± ±si. Ayameva v± p±µho, aññehi buddhehi asadis± ahos²ti attho. Jinehaññeh²ti jinehi aññehi Candas³riyappabha½ hantv±ti candas³riy±na½ pabha½ abhihantv±. Dasasahass² virocat²ti candas³riy±loka½ vin± buddh±lokeneva dasasahass² virocat²ti attho. Maªgalasamm±sambuddho pana adhigatabodhiñ±ºo bodhim³leyeva sattasatt±h±ni v²tin±metv± brahmuno dhamm±y±cana½ sampaµicchitv±– “kassa nu kho aha½ ima½ dhamma½ deseyyan”ti (ma. ni. 1.284; 2.341; mah±va. 10) upadh±rento attan± saha pabbajit±na½ bhikkh³na½ tisso koµiyo upanissayasampanna½ addasa. Athassa etadahosi– “ime kulaputt± ma½ pabbajanta½ anupabbajit± upanissayasampann± ca, te may± vis±khapuººam±ya vivekatthikena vissajjit± siriva¹¹hananagara½ upaniss±ya sirivanagahana½ gantv± viharanti, hand±ha½ tattha gantv± dhamma½ tesa½ desess±m²”ti attano pattac²vara½ gahetv± ha½sar±j± viya gaganatalamabbhuggantv± sirivanagahane paccuµµh±si. Te ca bhikkh³ bhagavanta½ vanditv± antev±sikavatta½ dassetv± bhagavanta½ pariv±retv± nis²di½su. Tesa½ bhagav± sabbabuddhanisevita½ dhammacakkappavattanasuttanta½ kathesi. Tato tisso bhikkhukoµiyo arahatta½ p±puºi½su. Devamanuss±na½ koµisatasahass±na½ dhamm±bhisamayo ahosi. Tena vutta½– 3. “Sopi buddho pak±sesi, caturo saccavaruttame;
te te saccarasa½ p²tv±, vinodenti mah±tama½.
4. “Patv±na bodhimatula½, paµhame dhammadesane;
koµisatasahass±na½, dhamm±bhisamayo ah³”ti.
Tattha caturoti catt±ri. Saccavaruttameti sacc±ni ca var±ni ca saccavar±ni, sacc±ni uttam±n²ti attho. “Catt±ro saccavaruttame”tipi p±µho, tassa catt±ri saccavar±ni uttam±n²ti attho. Te teti te te devamanuss± buddhena bhagavat± vin²t±. Saccarasanti catusaccapaµivedh±matarasa½ pivitv±. Vinodenti mah±tamanti tena tena maggena pah±tabba½ mohatama½ vinodenti, viddha½sent²ti attho. Patv±n±ti paµivijjhitv±. Bodhinti ettha pan±ya½ bodhi-saddo–
“Magge phale ca nibb±ne, rukkhe paññattiya½ tath±;
sabbaññute ca ñ±ºasmi½, bodhisaddo pan±gato”.