165. “S²habyaggh± ca d²p² ca, acchakokataracchak±;
tidh± pabhinnam±taªg±, upaj²vanti ta½ sara½”.
Ete s²h±dayo catuppad± sarasam²pe upaddavarahit± j²vant²ti sambandho.
166. “Kinnar± v±nar± ceva, athopi vanakammik±;
cet± ca luddak± ceva, upaj²vanti ta½ sara½”.
Ettha ete eva½n±mik± kinnar±dayo satt± tasmi½ sarasam²pe vasant²ti attho.
167. “Tinduk±ni piy±l±ni, madhukek± sum±riyo;
dhuva½ phal±ni dh±renti, avid³re mamassama½”.
Tattha ete tinduk±dayo rukkh± dhuva½ hemantagimhavass±nasaªkh±te k±lattaye mama assamato avid³re µh±ne madhuraphal±ni dh±rent²ti sambandho.
168. “Kosamb± sa¼al± nimb±, s±duphalasam±yut±;
dhuva½ phal±ni dh±renti, avid³re mamassama½”.
Tattha ete kosamb±dayo rukkh± s±raphal± madhuraphal± uttamaphal± sam±yut± sa½ suµµhu ±yut± samaªg²bh³t± nicca½ phaladh±rino mama assamasam²pe sobhant²ti attho.
169. “Har²tak± ±malak±, ambajambuvibh²tak±;
kol± bhall±tak± bill±, phal±ni dh±rayanti te”.
Te har²tak±dayo rukkh± mama assamasam²pe j±t± nicca½ phal±ni dh±rayant²ti sambandho.
170. “¾luv± ca ka¼amb± ca, bi¼±l²takka¼±ni ca;
j²vak± sutak± ceva, bah³k± mama assame”.
Ete ±luv±dayo m³laphal± khudd± madhuras± mama assamasam²pe bah³ sant²ti sambandho.
171. “Assamass±vid³ramhi, ta¼±k±su½ sunimmit±;
acchodak± s²tajal±, supatitth± manoram±”.
Tattha assamass±vid³ramhi assamassa sam²pe sunimmit± suµµhu ±rohana-orohanakkhama½ katv± nimmit± acchodak± vippasannodak± s²tajal± s²todak± supatitth± sundaratitth± manoram± somanassakar± ta¼±k± ±su½ ahesunti attho.
172. “Padumuppalasañchann±, puº¹ar²kasam±yut±;
mand±lakehi sañchann±, dibbagandhopav±yati”.
Tattha padumehi ca uppalehi ca sañchann± paripuºº± puº¹ar²kehi sam±yut± samaªg²bh³t± mand±lakehi ca sañchann± gahan²bh³t± ta¼±k± dibbagandh±ni upav±yanti samantato v±yant²ti attho.
173. “Eva½ sabbaªgasampanne, pupphite phalite vane;
sukate assame ramme, vihar±mi aha½ tad±”.
Tattha eva½ sabbaªgasampanneti abbehi nadik±di-avayavehi sampanne paripuººe pupphaphalarukkhehi gahan²bh³te vane sukate ramaº²ye assame araññ±v±se tad± t±pasabh³tak±le aha½ vihar±m²ti attho.
Ett±vat± assamasampatti½ dassetv± id±ni attano s²l±diguºasampatti½ dassento–
174. “S²lav± vatasampanno, jh±y² jh±narato sad±;
pañc±bhiññ±balappatto, suruci n±ma t±paso”ti.– ¾ha.
Tattha s²lav±ti jh±nasampayuttacatup±risuddhis²lasadisehi pañcahi s²lehi sampuººoti attho. Vatasampannoti “ito paµµh±ya ghar±v±sa½ pañca k±maguºe v± na seviss±m²”ti vatasam±d±nena sampanno. Jh±y²ti lakkhaº³panijjh±na-±rammaº³panijjh±nehi jh±y² jh±yanas²lo. Jh±naratoti etesu jh±nesu rato all²no sad± sampuººo. Pañc±bhiññ±balappattoti iddhividhadibbasotaparacittavij±nanapubbeniv±s±nussatidibbacakkhusaªkh±t±hi pañcahi abhiññ±hi visesapaññ±hi balasampanno, paripuººoti attho. N±mena suruci n±ma t±paso hutv± vihar±m²ti sambandho.
Ettakena attano guºasampatti½ dassetv± parisasampatti½ dassento–
175. “Catuv²sasahass±ni, siss± mayha½ upaµµhahu½;
sabbe ma½ br±hmaº± ete, j±timanto yasassino”ti.– ¾dim±ha.
Tattha ete sabbe catuv²satisahassabr±hmaº± mayha½ siss± j±timanto j±tisampann± yasassino pariv±rasampann± ma½ upaµµhahunti sambandho.
176. “Lakkhaºe itih±se ca, sanighaº¹usakeµubhe;
padak± veyy±karaº±, sadhamme p±rami½ gat±”.
Tattha lakkhaºeti lakkhaºasatthe. Sabbalokiy±na½ itthipuris±na½ “imehi lakkhaºehi samann±gat± dukkhit± bhavanti, imehi sukhit± bhavant²”ti lakkhaºa½ j±n±ti. Tappak±sako gantho lakkhaºa½, tasmi½ lakkhaºe ca. Itih±seti “itiha ±sa itiha ±s±”ti vuttavacanapaµid²pake ganthe. Lakkhaºe ca itih±se ca p±rami½ pariyos±na½ gat±ti sambandho. Rukkhapabbat±d²na½ n±mappak±sakagantha½ “nighaº¹³”ti vuccati. Keµ³bheti kiriy±kappavikapp±na½ kav²na½ upak±rako gantho. Nighaº¹uy± saha vattat²ti sanighaº¹u, keµubhena saha vattat²ti sakeµubha½, tasmi½ sanighaº¹usakeµubhe vedattaye p±rami½ gat±ti sambandho. Padak±ti n±mapadasam±sataddhit±khy±takitak±dipadesu chek± Veyy±karaº±ni candap±ºin²yakal±p±diby±karaºe chek±. Sadhamme p±rami½ gat±ti attano dhamme br±hmaºadhamme vedattaye p±rami½ pariyos±na½ gat± patt±ti attho.
177. “Upp±tesu nimittesu, lakkhaºesu ca kovid±;
pathaby± bh³mantalikkhe, mama siss± susikkhit±”.
Tattha ukk±p±tabh³mikamp±dikesu upp±tesu ca subhanimitt±subhanimittesu ca itthilakkhaºapurisalakkhaºamah±purisalakkhaºesu ca kovid± chek±. Pathaviy± ca bh³miy± ca sakalaloke ca antalikkhe ±k±se c±ti sabbattha mama siss± susikkhit±.
178. “Appicch± nipak± ete, app±h±r± alolup±;
l±bh±l±bhena santuµµh±, pariv±renti ma½ sad±”.
Tattha appicch±ti appaken±pi y±pent±. Nipak±ti nepakkasaªkh±t±ya paññ±ya samann±gat±. App±h±r±ti ek±h±r± ekabhattik±ti attho. Alolup±ti lolupataºh±ya appavattanak±. L±bh±l±bhen±ti l±bhena al±bhena ca santuµµh± somanass± ete mama siss± sad± niccak±la½ ma½ pariv±renti upaµµhahant²ti attho.
179. “Jh±y² jh±narat± dh²r±, santacitt± sam±hit±;
±kiñcañña½ patthayant±, pariv±renti ma½ sad±”.
Tattha jh±y²ti lakkhaº³panijjh±na-±rammaº³panijjh±nehi samann±gat±. Jh±yanas²l± v±. Jh±narat±ti tesu ca jh±nesu rat± all²n±. Dh²r±ti dhitisampann±. Santacitt±ti v³pasantaman±. Sam±hit±ti ekaggacitt±. ¾kiñcaññanti nippalibodhabh±va½. Patthayant±ti icchant±. Itthambh³t± me siss± sad± ma½ pariv±rent²ti sambandho.
180. “Abhiññ±p±ramippatt±, pettike gocare rat±;
antalikkhacar± dh²r±, pariv±renti ma½ sad±”.
Tattha abhiññ±p±ramippatt±ti pañcasu abhiññ±su p±rami½ pariyos±na½ patt± p³rit±ti attho. Pettike gocare rat±ti buddh±nuññ±t±ya aviññattiy± laddhe ±h±re rat±ti attho. Antalikkhacar±ti antalikkhena ±k±sena gacchant± ±gacchant± c±ti attho. Dh²r±ti thirabh³t± s²habyaggh±diparissaye acchambhitasabh±v±ti attho. Eva½bh³t± mama t±pas± sad± ma½ pariv±rent²ti attho.
181. “Sa½vut± chasu dv±resu, anej± rakkhitindriy±;
asa½saµµh± ca te dh²r±, mama siss± dur±sad±”.
Tattha cakkh±d²su chasu dv±resu r³p±d²su chasu ±rammaºesu sa½vut± pihit± paµicchann±, rakkhitagopitadv±r±ti attho. Anej± nittaºh± rakkhitindriy± gopitacakkh±di-indriy± asa½saµµh± ñ±t²hi gahaµµhehi amiss²bh³t±ti attho. Dur±sad±ti duµµhu ±sad±, ±s±detu½ ghaµµetu½ asakkuºeyy± ayogg±ti attho.
182. “Pallaªkena nisajj±ya, µh±nacaªkamanena ca;
v²tin±menti te ratti½, mama siss± dur±sad±”.
Tattha mama siss± pallaªkena ³rubaddh±sanena seyya½ vih±ya nisajj±ya ca µh±nena ca caªkamena ca sakala½ ratti½ visesena atin±menti atikk±ment²ti sambandho.
183. “Rajan²ye na rajjanti, dussan²ye na dussare;
mohan²ye na muyhanti, mama siss± dur±sad±”.
Te itthambh³t± mama siss± t±pas± rajan²ye rajjitabbe vatthusmi½ na rajjanti rajja½ na upp±denti. Dussan²ye dussitabbe dosa½ upp±detu½ yutte vatthumhi na dussare dosa½ na karonti. Mohan²ye mohitu½ yutte vatthumhi na muyhanti moha½ na karonti, paññ±sampayutt± bhavant²ti attho.
184. “Iddhi½ v²ma½sam±n± te, vattanti niccak±lika½;
pathavi½ te pakampenti, s±rambhena dur±sad±”.
Te mama siss± “ekopi hutv± bahudh± hoti, bahudh±pi hutv± eko hot²”ti-±dika½ (paµi. ma. 1.102) iddhivikubbana½ niccak±lika½ v²ma½sam±n± vattant²ti sambandho. Te mama siss± ±k±sepi udakepi pathavi½ nimminitv± iriy±patha½ pakampent²ti attho. S±rambhena yugagg±hena kalahakaraºena na ±s±detabb±ti attho.
185. “K²¼am±n± ca te siss±, k²¼anti jh±nak²¼ita½;
jambuto phalam±nenti, mama siss± dur±sad±”.
Te mama siss± k²¼am±n± paµhamajjh±n±dik²¼a½ k²¼anti la¼anti ramant²ti attho. Jambuto phalam±nent²ti himavantamhi satayojanubbedhajamburukkhato ghaµappam±ºa½ jambuphala½ iddhiy± gantv± ±nent²ti attho.
186. “Aññe gacchanti goy±na½, aññe pubbavidehaka½;
aññe ca uttarakuru½, esan±ya dur±sad±”.
Tesa½ mama siss±na½ antare aññe ekacce goy±na½ aparagoy±na½ d²pa½ gacchanti, ekacce pubbavidehaka½ d²pa½ gacchanti, ekacce uttarakuru½ d²pa½ gacchanti, te dur±sad± etesu µh±nesu esan±ya gavesan±ya paccayapariyesan±ya gacchant²ti sambandho.
187. “Purato pesenti kh±ri½, pacchato ca vajanti te;
catuv²sasahassehi, ch±dita½ hoti ambara½”.
Te mama siss± ±k±sena gaccham±n± kh±ri½ t±pasaparikkh±rabharita½ k±ja½ purato pesenti paµhama½ abhimukhañca ta½ pesetv± saya½ tassa pacchato gacchant²ti attho. Eva½ gaccham±nehi catuv²sasahassehi t±pasehi ambara½ ±k±satala½ ch±dita½ paµicchanna½ hot²ti sambandho.
188. “Aggip±k² anagg² ca, dantodukkhalik±pi ca;
asmena koµµit± keci, pavattaphalabhojan±”.
Tattha keci ekacce mama siss± aggip±k² phal±phalapaºº±dayo pacitv± kh±danti, ekacce anagg² agg²hi apacitv± ±makameva kh±danti, ekacce dantik± dantehiyeva taca½ upp±µetv± kh±danti. Ekacce udukkhalik± udukkhalehi koµµetv± kh±danti. Ekacce asmena koµµit± p±s±ºena koµµetv± kh±danti. Ekacce saya½patitaphal±h±r±ti sambandho.
189. “Udakorohaº± keci, s±ya½ p±to suc²rat±;
toy±bhisecanakar±, mama siss± dur±sad±”.
Dur±sad± mama siss± keci suc²rat± suddhik±m± s±ya½ p±to ca udakorohaº± udakapavesak±ti attho. Keci toy±bhisecanakar± udakena attani abhisiñcanakar±ti attho.
190. “Par³¼hakacchanakhalom± paªkadant± rajassir±;
gandhit± s²lagandhena, mama siss± dur±sad±”.