Kolitaparibb±jako ta½ d³ratova ±gacchanta½ disv± “mukhavaººo na aññadivasesu viya addh±nena amata½ adhigata½ bhavissat²”ti tenevassa vises±dhigama½ sambh±vetv± amat±dhigama½ pucchi. Sopissa “±vuso, amatamadhigatan”ti paµij±nitv± tameva g±tha½ abh±si. G±th±pariyos±ne kolito sot±pattiphale patiµµhahitv± ±ha– “kaha½ no satth±”ti? “Ve¼uvane”ti. “Tena hi, ±vuso, ±y±ma, satth±ra½ passiss±m±”ti. Upatisso sabbak±lampi ±cariyap³jakova, tasm± sañcayassa satthu guºe pak±setv± tampi satthu santika½ netuk±mo ahosi. So l±bh±s±pakato antev±sikabh±va½ anicchanto “na sakkomi c±µi hutv± udakasiñcana½ hotun”ti paµikkhipi. Te anekehi k±raºehi ta½ saññ±petu½ asakkont± attano ov±de vattam±nehi a¹¹huteyyasatehi antev±sikehi saddhi½ ve¼uvana½ agama½su. Satth± te d³ratova ±gacchante disv± “eta½ me s±vakayuga½ bhavissati, agga½ bhaddayugan”ti vatv± tesa½ paris±ya cariyavasena dhamma½ desetv± arahatte patiµµh±petv± ehibhikkhubh±vena upasampada½ ad±si. Yath± tesa½ eva½ aggas±vak±nampi iddhimayapattac²vara½ ±gatameva. Uparimaggattayakicca½ pana na niµµh±si. Kasm±? S±vakap±ram²ñ±ºassa mahantat±ya.
Tesu ±yasm± mah±moggall±no pabbajitato sattame divase magadharaµµhe kallav±lag±me samaºadhamma½ karonto thinamiddhe okkamante satth±r± sa½vejito thinamiddha½ vinodetv± dh±tukammaµµh±na½ suºanto eva uparimaggattaya½ adhigantv± s±vakap±ram²ñ±ºassa matthaka½ p±puºi. ¾yasm± s±riputto pabbajj±ya addham±sa½ atikkamitv± satth±r± saddhi½ r±jagahe s³karakhataleºe viharanto attano bh±gineyyassa d²ghanakhaparibb±jakassa vedan±pariggahasuttante (ma. ni. 2.201 ±dayo) desiyam±ne desan±nus±rena ñ±ºa½ pesetv± parassa va¹¹hita½ bhatta½ bhuñjanto viya s±vakap±ram²ñ±ºassa matthaka½ p±puºi. Iti dvinna½ aggas±vak±na½ satthu sam²pe eva s±vakap±ram²ñ±ºa½ matthaka½ patta½.
Eva½ pattas±vakap±ram²ñ±ºo ±yasm± s±riputto “kena kammena aya½ sampatti laddh±”ti ±vajjento ta½ ñatv± p²tisomanassavasena ud±na½ ud±nento “himavantassa avid³re”ti-±dim±ha. Tena vutta½–
141. “Himavantassa avid³re, lambako n±ma pabbato;
assamo sukato mayha½, paººas±l± sum±pit±”ti.
Tattha himavantass±ti himo assa atth²ti himav±, tassa himavantassa avid³re sam²pe, him±layapaµibaddhavanehi attho. Lambako n±ma pabbatoti eva½n±mako pa½sumissakapabbato. Assamo sukato mayhanti tasmi½ lambake pabbate mayha½ mamatth±ya kato assamo araññav±so ±samantato samoti assamo. Natthi paviµµh±na½ samo parissamo etth±ti v± assamo, so itthambh³to araññav±so suµµhu kato, rattiµµh±nadiv±µµh±nakuµimaº¹ap±divasena sundaren±k±rena katoti attho. Paººas±l±ti us²rapabbaj±d²hi paººehi ch±dit± nivasanapaººas±l±ti attho.
142. “Utt±nak³l± nadik±, supatitth± manoram±;
susuddhapulin±kiºº±, avid³re mamassama½”.
Tattha utt±nak³l±ti agambh²r± nad². Supatitth±ti sundarapatitth±. Manoram± manall²n± man±p±. Susuddhapulin±kiºº±ti suµµhu dhavalamutt±dalasadisav±luk±kiºº± gahan²bh³t±ti attho. S± itthambh³t± nadik± kunnad² mamassama½ mayha½ assamassa avid³re sam²pe ahos²ti attho. “Assaman”ti ca sattamyatthe upayogavacananti veditabba½.
143. “Asakkhar± apabbh±r±, s±du appaµigandhik±;
sandat² nadik± tattha, sobhayant± mamassama½”.
Tattha asakkhar±ti “pulin±kiºº±”ti vuttatt± asakkhar± sakkharavirahit±. Apabbh±r±ti pabbh±ravirahit±, agambh²rak³l±ti attho. S±du appaµigandhik±ti s±durasodak± duggandharahit± mayha½ assamapada½ sobhayant² nadik± khuddakanad² sandati pavattat²ti attho.
144. “Kumbh²l± makar± cettha, susum±r± ca kacchap±;
sandati nadik± tattha, sobhayant± mamassama½”.
Tattha kumbh²lamacch± makaramacch± ca susum±r± caº¹amacch± ca kacchapamacch± ca ettha etissa½ nadiya½ k²¼ant± ahesunti sambandho. Mamassama½ sobhayant± nadik± khuddakanad² sandati pavattat²ti sambandho.
145. “P±µh²n± p±vus± macch±, balaj± muñjarohit±;
vagga¼± papat±yant±, sobhayanti mamassama½”.
P±µh²namacch± ca p±vus± macch± ca balajamacch± ca muñjamacch± rohitamacch± ca vagga¼amacch± ca ete sabbe macchaj±tik± ito cito ca papat±yant± nadiy± saddhi½ pavattant± mama assamapada½ sobhayant²ti attho.
146. “Ubho k³lesu nadiy±, pupphino phalino dum±;
ubhato abhilambant±, sobhayanti mamassama½”.
Tattha ubho k³les³ti tass± nadiy± ubhosu passesu dhuvapupphino dhuvaphalino rukkh± ubhato abhilambant± nadiy± ubho t²re heµµh± onamant± mama assama½ sobhayant²ti attho.
147. “Amb± s±l± ca tilak±, p±µal² sinduv±rak±;
dibbagandh± sampavanti, pupphit± mama assame”.
Tattha amb±ti madhupiº¹i-amb± ca s±larukkh± ca tilakarukkh± ca p±µalirukkh± ca sinduv±rakarukkh± ca ete rukkh± niccak±la½ pupphit± pupphant±. Dibb± gandh± iva mama assame sugandh± sampavanti samantato pav±yant²ti attho.
148. “Campak± sa¼al± n²p±, n±gapunn±gaketak±;
dibbagandh± sampavanti, pupphit± mama assame”.
Tattha campakarukkh± ca sa¼alarukkh± ca suvaººavaµµalasadisapupph± n²parukkh± ca n±garukkh± ca punn±garukkh± ca sugandhayant± ketakarukkh± ca ete sabbe rukkh± dibb± gandh±riva mama assame pupphit± phullit± sampavanti sugandha½ suµµhu pav±yant²ti attho.
149. Asok± ca“adhimutt± asok± ca, bhagin²m±l± ca pupphit±;
aªkol± bimbij±l± ca, pupphit± mama assame”.
Tattha pupphit± adhimuttakarukkh± ca pupphit± asokarukkh± ca pupphit± bhagin²m±l± ca pupphit± aªkol± ca pupphit± bimbij±l± ca ete rukkh± mama assame phullit± sobhayant²ti sambandho.
150. “Ketak± kandali ceva, godhuk± tiºas³lik±;
dibbagandha½ sampavant±, sobhayanti mamassama½”.
Tattha ketak±ti sugandhaketakagacch± ca. Kandalirukkh± ca godhukarukkh± ca tiºas³likagacch± ca ete sabbe rukkhaj±tik± dibbagandha½ pav±yam±n± mama assama½ sakala½ sobhayant²ti attho.
151. “Kaºik±r± kaººik± ca, asan± ajjun± bah³;
dibbagandha½ sampavant±, sobhayanti mamassama½”.
Ete kaºik±r±dayo rukkh± mama assama½ sakala½ sobhayant± dibbagandha½ sampav±yant²ti sambandho.
152. “Punn±g± giripunn±g±, kovi¼±r± ca pupphit±;
dibbagandha½ sampavant±, sobhayanti mamassama½”.
Punn±g±dayo rukkh± dibbagandha½ pav±yam±n± mama assama½ sobhayant²ti attho.
153. “Udd±lak± ca kuµaj±, kadamb± vakul± bah³;
dibbagandha½ sampavant±, sobhayanti mamassama½”.
Udd±lak±dayo rukkh± dibbagandha½ v±yam±n± mama assama½ sobhayant²ti sambandho.
154. “¾¼ak± isimugg± ca, kadalim±tuluªgiyo;
gandhodakena sa½va¹¹h±, phal±ni dh±rayanti te”.
Tattha ete ±¼ak±dayo gacch± candan±disugandhagandhodakena va¹¹hitv± suvaººaphal±ni dh±rent± mama assama½ sobhayant²ti attho.
155. “Aññe pupphanti padum±, aññe j±yanti kesar²;
aññe opupph± padum±, pupphit± ta¼±ke tad±”.
Tattha aññe pupphanti padum±ti mama assamassa avid³re ta¼±ke aññe ekacce padum± pupphanti, ekacce kesar² padum± j±yanti nibbattanti, ekacce padum± opupph± vigalitapattakesar±ti attho.
156. “Gabbha½ gaºhanti padum±, niddh±vanti mu¼±liyo;
siªgh±µipattam±kiºº±, sobhanti ta¼±ke tad±”.
Tattha gabbha½ gaºhanti padum±ti tad± t±pasena hutv± mama vasanasamaye ekacce padum± ta¼±kabbhantare maku¼apupph±dayo gaºhanti. Mu¼±liyo padumam³l± niddh±vanti ito kaddamabbhantarato hatthid±µh± viya gacchant²ti attho. Pattapuppham±kiºº± gahan²bh³t± siªgh±µiyo sobhayant²ti attho.
157. “Nayit± ambagandh² ca, uttal² bandhuj²vak±;
dibbagandh± sampavanti, pupphit± ta¼±ke tad±”.
Tad± mama vasanasamaye ta¼±kassa sam²pe nayit± ca gacch± ambagandh² ca gacch± uttal² n±ma gacch± ca bandhuj²vak± ca ete sabbe gacch± pupphit± pupphadh±rit± sugandhav±hak± ta¼±ka½ sobhayant²ti attho.
158. “P±µh²n± p±vus± macch±, balaj± muñjarohit±;
sa½gul± maggur± ceva, vasanti ta¼±ke tad±”.
Tad± mama vasanasamaye nibbh²t± p±µh²n±dayo macch± ta¼±ke vasant²ti sambandho.
159. “Kumbh²l± susum±r± ca, tantig±h± ca rakkhas±;
oguh± ajagar± ca, vasanti ta¼±ke tad±”.
Tad± mama vasanasamaye mama assamasam²pe ta¼±ke ete kumbh²l±dayo macch± nibbh²t± nir³paddav± vasant²ti sambandho.
160. “P±revat± raviha½s±, cakkav±k± nad²car±;
kokil± sukas±¼ik±, upaj²vanti ta½ sara½”.
Tattha mama assamasam²pe sara½ niss±ya p±revat±pakkh² ca raviha½s±pakkh² ca nad²car± cakkav±kapakkh² ca kokil±pakkh² ca sukapakkh² ca s±¼ik±pakkh² ca ta½ sara½ upaniss±ya j²vant²ti sambandho.
161. “Kukutthak± ku¼²rak±, vane pokkharas±tak±;
dindibh± suvapot± ca, upaj²vanti ta½ sara½”.
Tattha kukutthak±ti eva½n±mik± pakkh² ca. Ku¼²rak±ti eva½n±mik± pakkh² ca. Vane pokkharas±tak± pakkh² ca dindibh± pakkh² ca suvapot± pakkh² ca ete sabbe pakkhino ta½ mama assamasam²pe sara½ niss±ya j²vant²ti sambandho.
162. “Ha½s± koñc± may³r± ca, kokil± tambac³¼ak±;
pammak± j²va½j²v± ca, upaj²vanti ta½ sara½”.
Sabbe ete ha½s±dayo pakkhino ta½ sara½ upaniss±ya j²vanti j²vika½ p±lent²ti attho.
163. “Kosik± poµµhas²s± ca, kurar± senak± bah³;
mah±k±¼± ca sakuº±, upaj²vanti ta½ sara½”.
Tattha kosik± ca pakkh² poµµhas²s± ca pakkh² kurar± ca pakkh² senak± ca pakkh² mah±k±¼± ca pakkh² thale bah³ pakkhino ta½ sara½ tassa sarassa sam²pe j²vanti j²vika½ kappent²ti attho.
164. “Pasad± ca var±h± ca, camar± gaº¹ak± bah³;
rohicc± sukapot± ca, upaj²vanti ta½ sara½”.
Tattha pasad±dayo ete mig± ta½ sara½ tasmi½ sarasam²pe, bhummatthe upayogavacana½, j²vita½ parip±lent± viharant²ti attho.