Tath±
Cat³hi kho, gahapatiputta, µh±nehi anukampako mitto suhado veditabbo. Abhavenassa na nandati, bhavenassa nandati, avaŗŗa½ bhaŗam±na½ niv±reti, vaŗŗa½ bhaŗam±na½ pasa½sati (d². ni. 3.264).
Tath±
Cat³hi kho, gahapatiputta, µh±nehi atthakkh±y² mitt± suhado veditabbo. P±p± niv±reti, kaly±ŗe niveseti, assuta½ s±veti, saggassa magga½ ±cikkhat²ti (d². ni. 3.263).
Tesvidha ag±riy± adhippet±, atthato pana sabbepi yujjanti. Te mitte suhajje anukampam±noti anudayam±no, tesa½ sukha½ upasa½harituk±mo dukkha½ apaharituk±mo ca. H±peti atthanti diµµhadhammikasampar±yikaparamatthavasena tividha½, tath± attatthaparattha-ubhayatthavasen±pi tividha½ attha½ laddhavin±sanena aladdh±nupp±danen±ti dvidh±pi h±peti vin±seti. Paµibaddhacittoti aha½ ima½ vin± na j²v±mi, esa me gati, esa me par±yaŗanti eva½ att±na½ n²ce µh±ne µhapentopi paµibaddhacitto hoti. Ime ma½ vin± na j²vanti, aha½ tesa½ gati, aha½ tesa½ par±yaŗanti eva½ att±na½ ucce µh±ne µhapentopi paµibaddhacitto hoti. Idha pana eva½ paµibaddhacitto adhippeto. Eta½ bhayanti eta½ atthah±panabhaya½, attano sam±pattih±ni½ sandh±y±ha. Santhaveti tividho santhavo taŗh±diµµhimittasanthavavasena. Tattha aµµhasatapabhed±pi taŗh± taŗh±santhavo, dv±saµµhibhed±pi diµµhi diµµhisanthavo, paµibaddhacittat±ya mitt±nukampan± mittasanthavo. Tesu so idha adhippeto. Tena hissa sam±patti parih²n±. Ten±ha eta½ bhaya½ santhave pekkham±no aha½ adhigatoti. Sesa½ vuttasadisamev±ti.
Mittasuhajjag±th±vaŗŗan± niµµhit±.
94. Va½so vis±loti k± uppatti? Pubbe kira kassapassa bhagavato s±sane tayo paccekabodhisatt± pabbajitv± v²sati vassasahass±ni gatapacc±gatavatta½ p³retv± devaloke uppann±. Tato cavitv± tesa½ jeµµhako b±r±ŗasir±jakule nibbatto, itare dve paccantar±jakulesu. Te ubhopi kammaµµh±na½ uggahetv± rajja½ pah±ya pabbajitv± anukkamena paccekabuddh± hutv± nandam³lakapabbh±re vasant± ekadivasa½ sam±pattito vuµµh±ya maya½ ki½ kamma½ katv± ima½ lokuttarasukha½ anuppatt±ti ±vajjetv± paccavekkham±n± kassapabuddhak±le attano attano cariya½ addasa½su. Tato tatiyo kuhinti ±vajjent± b±r±ŗasirajja½ k±renta½ disv± tassa guŗe saritv± so pakatiy±va appicchat±diguŗasamann±gato hoti, amh±ka½yeva ov±dako vatt± vacanakkhamo p±pagarah², handa, na½ ±rammaŗa½ dassetv± ±rocem±ti ok±sa½ gavesant± ta½ ekadivasa½ sabb±laŖk±ravibh³sita½ uyy±na½ gacchanta½ disv± ±k±sen±gantv± uyy±nadv±re ve¼ugumbam³le aµµha½su. Mah±jano atitto r±jadassanena r±j±na½ ulloketi. Tato r±j± atthi nu kho koci mama dassane by±p±ra½ na karot²ti olokento paccekabuddhe addakkhi. Saha dassaneneva cassa tesu sineho uppajji. So hatthikkhandh± oruyha santena ±c±rena upasaŖkamitv± bhante, ki½ n±ma tumheti pucchi. Te maya½, mah±r±ja, asajjam±n± n±m±ti ±ha½su Bhante, asajjam±n±ti etassa ko atthoti? Alagganattho, mah±r±j±ti. Tato ve¼ugumba½ dassetv± ±ha½su seyyath±pi, mah±r±ja, ima½ ve¼ugumba½ sabbaso m³lakhandhas±kh±nus±kh±hi sa½sibbitv± µhita½ asihattho puriso m³le chetv± ±vińchanto na sakkuŗeyya uddharitu½, evameva tva½ anto ca bahi ca jaµ±ya jaµito ±sattavisatto tattha vilaggo. Seyyath±pi v± panassa vemajjhagatopi aya½ va½saka¼²ro asańj±tas±khatt± kenaci alaggova µhito, sakk± ca pana agge v± m³le v± chetv± uddharitu½, evameva maya½ katthaci asajjam±n± sabb± dis± gacch±m±ti t±vadeva catutthajjh±na½ sam±pajjitv± passato eva rańńo ±k±sena nandam³lakapabbh±ra½ agama½su. Tato r±j± cintesi kad± nu kho ahampi eva½ asajjam±no bhaveyyanti tattheva µhito vipassanto paccekabodhi½ sacch±k±si. Purimanayeneva kammaµµh±na½ pucchito ima½ g±tha½ abh±si. Tattha va½soti ve¼u. Vis±loti vitthiŗŗo. Va-k±ro avadh±raŗattho, eva-k±ro v± aya½, sandhivasena ettha e-k±ro naµµh±. Tassa parapadena sambandho. Ta½ pacch± yojess±ma. Yath±ti paµibh±ge. Visattoti laggo jaµito sa½sibbito. Puttesu d±resu c±ti puttadh²tubhariy±su. Y± apekkh±ti y± taŗh± yo sineho. Va½sakka¼²rova asajjam±noti va½saka¼²ro viya alaggam±no. Ki½ vutta½ hoti? Yath± va½so vis±lo visatto eva hoti, puttesu d±resu ca y± apekkh±, s±pi eva½ t±ni vatth³ni, sa½sibbitv± µhitatt± visatt± eva. Sv±ha½ t±ya apekkh±ya apekkhav± vis±lo va½so viya visattoti eva½ apekkh±ya ±d²nava½ disv± ta½ apekkha½ maggań±ŗena chindanto aya½ va½saka¼²rova r³p±d²su v± l±bh±d²su v± k±mabhav±d²su v± diµµh±d²su v± taŗh±m±nadiµµhivasena asajjam±no paccekabodhi½ adhigatoti. Sesa½ purimanayeneva veditabba½.
Va½sakka¼²rag±th±vaŗŗan± niµµhit±.
95. Migo arańńamh²ti k± uppatti? Eko kira bhikkhu kassapassa bhagavato s±sane yog±vacaro k±la½ katv± b±r±ŗasiya½ seµµhikule uppanno a¹¹he mahaddhane mah±bhoge. So subhago ahosi, tato parad±riko hutv± k±laŖkato niraye nibbatto tattha paccitv± pakk±vasesena seµµhibhariy±ya kucchimhi itth² hutv± paµisandhi½ gaŗhi. Nirayato ±gat±na½ satt±na½ gatt±ni uŗh±ni honti. Tena seµµhibhariy± ¹ayham±nena udarena kicchena kasirena ta½ gabbha½ dh±retv± k±lena d±rika½ vij±yi. S± j±tadivasato pabhuti m±t±pit³na½ sesabandhuparijan±nańca dess± ahosi. Vayappatt± ca yamhi kule dinn±, tatth±pi s±mikasassusasur±na½ dess±va ahosi appiy± aman±p±. Atha nakkhatte ghosite seµµhiputto t±ya saddhi½ k²¼itu½ anicchanto vesi½ ±netv± k²¼ati. S± ta½ d±s²na½ santik± sutv± seµµhiputta½ upasaŖkamitv± n±nappak±rehi anunayitv± ca ±ha ayyaputta, itth² n±ma sacepi dasanna½ r±j³na½ kaniµµh± hoti, cakkavattino v± dh²t±, tath±pi s±mikassa pesanakar± hoti. S±mike an±lapante s³le ±ropit± viya dukkha½ paµisa½vedeti. Sace aha½ anuggah±rah± anuggahetabb±, no ce, vissajjetabb±. Attano ń±tikula½ gamiss±m²ti. Seµµhiputto hotu, bhadde, m± soci k²¼anasajj± hohi, nakkhatta½ k²¼iss±m±ti ±ha. Seµµhidh²t± t±vattakena sall±pamattena uss±haj±t± sve nakkhatta½ k²¼iss±m²ti bahu½ khajjabhojja½ paµiy±deti. Seµµhiputto dutiyadivase an±rocetv±va k²¼anaµµh±na½ gato. S± id±ni pesessati, id±ni pesessat²ti magga½ olokent² nisinn± uss³ra½ disv± manusse pesesi. Te pacc±gantv± seµµhiputto gatoti ±rocesu½. S± ta½ sabba½ paµiy±dita½ ±d±ya y±na½ abhiruhitv± uyy±na½ gantu½ ±raddh±. Atha nandam³lakapabbh±re paccekasambuddho sattame divase nirodh± vuµµh±ya n±galat±dantakaµµha½ kh±ditv± anotattadahe mukha½ dhovitv± kattha ajja bhikkha½ cariss±m±ti ±vajjento ta½ seµµhidh²tara½ disv± mayi imiss± saddh±k±ra½ k±retv± ta½ kamma½ parikkhaya½ gamissat²ti ńatv± pabbh±rasam²pe saµµhiyojanamanosil±tale µhatv± pattac²varam±d±ya abhińń±p±daka½ jh±na½ sam±pajjitv± ±k±sen±gantv± tass± paµipathe oruyha b±r±ŗasi½ abhimukho agam±si. Ta½ disv±va d±siyo seµµhidh²t±ya ±rocesu½. S± y±n± oruyha sakkacca½ vanditv± patta½ sabbarasasampannena kh±dan²yena bhojan²yena p³retv± padumapupphena paµicch±detv± heµµh±pi padumapuppha½ katv± pupphakal±pa½ hatthena gahetv± paccekabuddhassa hatthe patta½ datv± vanditv± pupphakal±pahatth± patthana½ ak±si bhante, yath± ida½ puppha½, ev±ha½ yattha yattha upapajj±mi, tattha tattha mah±janassa piy± bhaveyya½ man±p±ti. Eva½ patthetv± dutiyampi patthesi bhante, dukkho gabbhav±so ta½ anupagamma padumapupphe eva paµisandhi bhaveyy±ti. Tatiyampi patthesi bhante, jeguccho m±tug±mo, cakkavattidh²t±pi paravasa½ gacchati. Tasm± aha½ itthibh±va½ anupagamma puriso bhaveyyanti. Catutthampi patthesi bhante, ima½ sa½s±radukkha½ atikkamma pariyos±ne tumhehi patta½ amata½ p±puŗeyyanti. Eva½ caturo paŗidh² katv± ta½ padumapupphakal±pa½ p³jetv± pańcapatiµµhitena vanditv± pupphasadiso eva me gandho ceva vaŗŗo ca hot³ti ima½ pańcama½ paŗidhi½ ak±si. Tato paccekabuddho pattańca pupphakal±pańca gahetv± ±k±se µhatv±
Icchita½ patthita½ tuyha½, khippameva samijjhatu;
sabbe p³rentu saŖkapp±, cando pannaraso yath±ti.
Im±ya g±th±ya seµµhidh²t±ya anumodana½ katv± seµµhidh²t± ma½ gacchanta½ passat³ti adhiµµhahitv± ±k±sena nandam³lakapabbh±ra½ agam±si. Seµµhidh²t±ya ta½ passantiy± mahat² p²ti uppajji. Bhavantare kata½ akusala½ kamma½ anok±sat±ya parikkh²ŗa½ cińcambiladhotatambalohabh±janamiva suddh± j±t±. T±vadevass± patikule ń±tikule ca sabbo jano tuµµho. Ki½ karom±ti piyavacan±ni ca paŗŗ±k±r±ni ca pesesi. S±mikopi manusse pesesi seµµhidh²tara½ s²gha½ ±netha, aha½ vissaritv± uyy±na½ ±gatoti. Tato pabhuti ca na½ ure vilittacandana½ viya ±muttamutt±h±ra½ viya puppham±l± viya ca piy±yanto parihari. S± tattha y±vat±yuka½ issariyabhogayuttasukha½ anubhavitv± k±la½ katv± purisabh±vena devaloke padumapupphe uppajji. So devaputto gacchantopi padumapupphagabbhe eva gacchati, tiµµhantopi nis²dantopi sayantopi padumapupphagabbheyeva sayati. Mah±padumadevaputtoti ca na½ vohari½su. Eva½ so tena iddh±nubh±vena anulomapaµiloma½ cha devaloke eva sa½sarati.
Tena ca samayena b±r±ŗasirańńo v²sati itthisahass±ni honti. T±su ek±pi putta½ na labhati. Amacc± r±j±na½ vińń±pesu½ deva, kulava½s±nup±lako putto icchitabbo, atraje avijjam±ne khettajopi kulava½sadharo hot²ti. Atha r±j± µhapetv± mahesi½ avases± itthiyo satt±ha½ dhamman±µaka½ karoth±ti yath±k±ma½ bahi car±pesi, tath±pi putta½ n±lattha. Puna amacc± ±ha½su mah±r±ja, mahes² n±ma puńńena ca pańń±ya ca sabba-itth²na½ agg±, appeva n±ma devo mahesiy± kucchimhi putta½ labheyy±ti. R±j± mahesiy± etamattha½ ±rocesi. S± ±ha mah±r±ja, y± itth² s²lavat² saccav±din², s± putta½ labheyya, hirottapparahit±ya kuto puttoti p±s±da½ abhiruhitv± pańca s²l±ni sam±diyitv± punappuna½ ±vajjesi, s²lavatiy± r±jadh²t±ya pańca s²l±ni ±vajjentiy± puttapatthan±citte uppannamatte sakkassa ±sana½ sa½kampi. Atha sakko ±vajjento etamattha½ viditv± s²lavatiy± r±jadh²t±ya puttavara½ dem²ti ±k±sen±gantv± deviy± sammukhe µhito ki½ varesi, dev²ti? Putta½, mah±r±j±ti. Dammi te, devi, putta½, m± cintay²ti vatv± devaloka½ gantv± atthi nu kho ettha kh²ŗ±yukoti ±vajjento aya½ mah±padumo uparidevaloka½ gantuk±mo ca bhavissat²ti ńatv± tassa vim±na½ gantv± t±ta mah±paduma, manussaloka½ gacch±h²ti y±ci. So m± eva½, mah±r±ja, bhaŗa, jegucchito manussalokoti T±ta, tva½ manussaloke puńńa½ katv± idh³papanno, tattheva µhatv± p±ramiyo p³retabb±, gaccha, t±t±ti. Dukkho, mah±r±ja, gabbhav±so, na sakkomi tattha vasitunti. T±ta, te gabbhav±so natthi, tath± hi tva½ kammamak±si, yath± padumagabbheyeva nibbattissasi, gaccha, t±t±ti punappuna½ vuccam±no adhiv±sesi.