Yo pana pam±davih±r² hoti nikkhittadhuro, sabbavatt±ni bhinditv± pañcavidhacetokhilavinibandhanabaddhacitto viharanto kammaµµh±namanasik±ramananuyutto g±ma½ piº¹±ya pavisitv± gih²hi saddhi½ kath±papañcena papañcito tucchakova nikkhamati. Aya½ vuccati “neva harati na pacc±harat²”ti.
Yo pana pageva vuµµh±ya purimanayeneva sabbavatt±ni parip³retv± y±va bhikkh±c±ravel±, t±va pallaªka½ ±bhujitv± kammaµµh±na½ manasi karoti. Kammaµµh±na½ n±ma duvidha½– sabbatthakañca p±rih±riyañca. Tattha sabbatthaka½ n±ma mett± ca maraº±nussati ca. Tañhi sabbattha atthayitabba½ icchitabbanti “sabbatthakan”ti vuccati. Mett± n±ma ±v±s±d²su sabbattha icchitabb±. ¾v±sesu hi mett±vih±r² bhikkhu sabrahmac±r²na½ piyo hoti man±po, tena ph±su asaªghaµµho viharati. Devat±su mett±vih±r² devat±hi rakkhitagopito sukha½ viharati. R±jar±jamah±matt±d²su mett±vih±r² tehi mam±yito sukha½ viharati. G±manigam±d²su mett±vih±r² sabbattha bhikkh±cariy±d²su manussehi sakkato garukato sukha½ viharati. Maraº±nussatibh±van±ya j²vitanikanti½ pah±ya appamatto viharati.
Ya½ pana sad± pariharitabba½ cariy±nuk³lena gahita½. Ta½ das±subhakasiº±nussat²su aññatara½, catudh±tuvavatth±nameva v±, ta½ sad± pariharitabbato rakkhitabbato bh±vetabbato ca “p±rih±riyan”ti vuccati, m³lakammaµµh±nantipi tadeva. Atthak±m± hi kulaputt± s±sane pabbajitv± dasapi v²sampi ti½sampi catt±l²sampi paññ±sampi satampi ekato vasant± katikavatta½ katv± viharanti– “±vuso, tumhe na iºaµµ± na bhayaµµ± na j²vik±pakat± pabbajit±, dukkh± muccituk±m± panettha pabbajit±. Tasm± gamane uppannakilese gamaneyeva niggaºhatha, µh±ne, nisajj±ya, sayane uppannakilese sayaneyeva niggaºhath±”ti.
Te eva½ katikavatta½ katv± bhikkh±c±ra½ gacchant± a¹¹ha-usabha-usabha-a¹¹hag±vutag±vutantaresu p±s±º± honti, t±ya saññ±ya kammaµµh±na½ manasikaront±va gacchanti. Sace kassaci gamane kileso uppajjati, so tattheva na½ niggaºh±ti. Tath± asakkonto tiµµhati, athassa pacchato ±gacchantopi tiµµhati. So “aya½ bhikkhu tuyha½ uppanna½ vitakka½ j±n±ti, ananucchavika½ te etan”ti att±na½ paµicodetv± vipassana½ va¹¹hetv± tattheva ariyabh³mi½ okkamati. Tath± asakkonto nis²dati. Athassa pacchato ±gacchantopi nis²dat²ti. Soyeva nayo ariyabh³mi½ okkamitu½ asakkontopi ta½ kilesa½ vikkhambhetv± kammaµµh±na½ manasikarontova gacchati na kammaµµh±navippayuttena cittena p±da½ uddharati. Uddharati ce, paµinivattitv± purimapadeseyeva tiµµhati. ¾lindakav±s² mah±phussadevatthero viya.
So kira ek³nav²sativass±ni gatapacc±gatavatta½ p³rento eva½ vih±si. Manuss±pi suda½ antar±magge kasant± ca vapant± ca maddant± ca kamm±ni karont± ca thera½ tath± gacchanta½ disv± “aya½ thero punappuna½ nivattitv± gacchati, ki½ nu kho maggam³¼ho, ud±hu kiñci pamuµµho”ti samullapanti. So ta½ an±diyitv± kammaµµh±nayuttena citteneva samaºadhamma½ karonto v²sativassabbhantare arahatta½ p±puºi. Arahattapattadivaseyevassa caªkamanakoµiya½ adhivatth± devat± aªgul²hi d²pa½ ujj±letv± aµµh±si, catt±ropi mah±r±j±no sakko ca dev±namindo brahm± ca sahampati upaµµh±na½ ±gami½su. Tañca obh±sa½ disv± vanav±s² mah±tissatthero ta½ dutiyadivase pucchi– “rattibh±ge ±yasmato santike obh±so ahosi, ki½ so”ti? Thero vikkhepa½ karonto “obh±so n±ma d²pobh±sopi hoti maºi-obh±sop²”ti evam±dim±ha. So “paµicch±detha tumhe”ti nibaddho “±m±”ti paµij±nitv± ±rocesi.
K±¼avallimaº¹apav±s² mah±n±gatthero viya ca. Sopi kira gatapacc±gatavatta½ p³rento “paµhama½ t±va bhagavato mah±padh±na½ p³jess±m²”ti satta vass±ni µh±nacaªkamameva adhiµµh±si, puna so¼asa vass±ni gatapacc±gatavatta½ p³retv± arahatta½ p±puºi. Eva½ kammaµµh±namanuyuttacitteneva p±da½ uddharanto vippayuttena cittena uddhaµe paµinivattanto g±masam²pa½ gantv± “g±v² nu kho pabbajito nu kho”ti ±saªkan²yappadese µhatv± saªgh±µi½ p±rupitv± patta½ gahetv± g±madv±ra½ patv± kacchakantarato udaka½ gahetv± gaº¹³sa½ katv± g±ma½ pavisati “bhikkha½ v± d±tu½ vanditu½ v± upagate manusse ‘d²gh±yuk± hoth±’ti vacanamatten±pi m± me kammaµµh±navikkhepo ahos²”ti. Sace pana na½ “ajja, bhante, ki½ sattam², ud±hu aµµham²”ti divasa½ pucchanti, udaka½ gilitv± ±roceti. Sace divasapucchak± na honti, nikkhamanavel±ya½ g±madv±re niµµhubhitv±va y±ti.
S²ha¼ad²pe kalambatitthavih±re vass³pagat± paññ±sa bhikkh³ viya ca. Te kira vass³pan±yika-uposathadivase katikavatta½ aka½su– “arahatta½ appatv± na aññamañña½ ±lapiss±m±”ti. G±mañca piº¹±ya pavisant± g±madv±re udakagaº¹³sa½ katv± pavisi½su, divase pucchite udaka½ gilitv± ±rocesu½, apucchite g±madv±re niµµhubhitv± vih±ra½ ±gama½su. Tattha manuss± niµµhubhanaµµh±na½ disv± j±ni½su– “ajja eko ±gato, ajja dve”ti Evañca cintesu½– “ki½ nu kho ete amheheva saddhi½ na sallapanti ud±hu aññamaññampi, yadi aññamaññampi na sallapanti, addh± viv±daj±t± bhavissanti, handa nesa½ aññamañña½ kham±pess±m±”ti. Sabbe vih±ra½ agama½su. Tattha paññ±s±ya bhikkh³su vassa½ upagatesu dve bhikkh³ ekok±se n±ddasa½su. Tato tesu yo cakkhum± puriso, so evam±ha– “na, bho, kalahak±rak±na½ vasanok±so ²diso hoti, susammaµµha½ cetiyaªgaºa½ bodhiyaªgaºa½, sunikkhitt± sammajjaniyo, s³paµµhapita½ p±n²yaparibhojan²yan”ti, te tato nivatt±. Tepi bhikkh³ antovasseyeva vipassana½ va¹¹hetv± arahatta½ patv± mah±pav±raº±ya visuddhipav±raºa½ pav±resu½.
Eva½ k±¼avallimaº¹apav±s² mah±n±gatthero viya kalambatitthavih±re vass³pagat± bhikkh³ viya ca kammaµµh±nayutteneva cittena p±da½ uddharanto g±masam²pa½ gantv± udakagaº¹³sa½ katv± v²thiyo sallakkhetv± yattha sur±soº¹adhutt±dayo kalahak±rak± caº¹ahatthi-ass±dayo v± natthi, ta½ v²thi½ paµipajjati. Tattha ca piº¹±ya caranto na turitaturito javena gacchati, javanapiº¹ap±tikadhutaªga½ n±ma natthi, visamabh³mibh±gappatta½ pana udakabharitasakaµamiva niccalo hutv± gacchati. Anughara½ paviµµho ca d±tuk±ma½ v± ad±tuk±ma½ v± sallakkhetu½ tadanur³pa½ k±la½ ±gamento bhikkha½ gahetv± patir³pe ok±se nis²ditv± kammaµµh±na½ manasikaronto ±h±re paµikk³lasañña½ upaµµhapetv± akkhabbhañjanavaº±lepanaputtama½s³pam±vasena paccavekkhanto aµµhaªgasamann±gata½ ±h±ra½ ±h±reti neva dav±ya na mad±ya…pe… bhutt±v² ca udakakicca½ katv± muhutta½ bhattakilamatha½ vinodetv± yath± purebhatta½, eva½ pacch±bhatta½, purimay±ma½ pacchimay±mañca kammaµµh±na½ manasi karoti. Aya½ vuccati “harati ca pacc±harati c±”ti. Evameta½ haraºapacc±haraºa½ gatapacc±gatavattanti vuccati.
Eta½ p³rento yadi upanissayasampanno hoti, paµhamavaye eva arahatta½ p±puº±ti. No ce paµhamavaye p±puº±ti, atha majjhimavaye p±puº±ti. No ce majjhimavaye p±puº±ti, atha maraºasamaye p±puº±ti. No ce maraºasamaye p±puº±ti, atha devaputto hutv± p±puº±ti. No ce devaputto hutv± p±puº±ti, atha paccekasambuddho hutv± parinibb±ti. No ce paccekasambuddho hutv± parinibb±ti, atha buddh±na½ sammukh²bh±ve khipp±bhiñño hoti seyyath±pi thero b±hiyo, mah±pañño v± hoti seyyath±pi thero s±riputtoti.
Aya½ pana paccekabodhisatto kassapassa bhagavato s±sane pabbajitv± ±raññiko hutv± v²sati vassasahass±ni eta½ gatapacc±gatavatta½ p³retv± k±la½ katv± k±m±vacaradevaloke uppajji. Tato cavitv± b±r±ºasirañño aggamahesiy± kucchimhi paµisandhi½ aggahesi. Kusal± itthiyo tadaheva gabbhasaºµh±na½ j±nanti. S± ca t±sa½ aññatar± tasm± es±pi ta½ gabbhapatiµµh±na½ rañño nivedesi. Dhammat± es±, ya½ puññavante satte gabbhe uppanne m±tug±mo gabbhaparih±ra½ labhati. Tasm± r±j± tass± gabbhaparih±ra½ ad±si. S± tato pabhuti n±ccuºha½ kiñci ajjhoharitu½ labhati, n±tis²ta½ n±ccambila½ n±tiloºa½ n±tikaµuka½ n±titittaka½. Accuºhe hi m±tar± ajjhohaµe gabbhassa lohakumbhiv±so viya hoti, atis²te lokantarikav±so viya, accambilaloºakaµukatittakesu bhuttesu satthena ph±letv± ambil±d²hi sitt±ni viya d±rakassa aªg±ni tibbavedan±ni honti. Aticaªkamanaµµh±nanisajjasayanatopi na½ niv±renti “kucchigatassa sañcalanadukkha½ m± ahos²”ti. Mudukattharaºatthat±ya bh³miy± caªkaman±d²ni matt±ya k±tu½ labhati, vaººagandh±disampanna½ s±du½ sapp±ya½ annap±na½ bhuñjitu½ labhati. Pariggahetv±va na½ caªkam±penti nis²d±penti vuµµh±penti.
S± eva½ parihariyam±n± gabbhaparip±kak±le s³tighara½ pavisitv± pacc³sasamaye putta½ vij±yi pakkatelamadditamanosil±piº¹isadisa½ dhaññapuññalakkhaº³peta½. Tato na½ pañcamadivase alaªkatapaµiyatta½ rañño dassesu½, r±j± tuµµho chasaµµhiy± dh±t²hi upaµµh±pesi. So sabbasampatt²hi va¹¹ham±no nacirasseva viññuta½ p±puºi. So¼asavassuddesika½ na½ r±j± rajjena abhisiñci, vividhan±µak±hi ca upaµµh±pesi. Abhisitto r±japutto rajja½ k±resi n±mena brahmadatto, sakalajambud²pe v²satiy± nagarasahassesu. Jambud²pe kira pubbe catur±s²ti nagarasatasahass±ni ahesu½, t±ni parih±yant±ni saµµhi ahesu½, tato parih±yant±ni catt±l²sa½, sabbaparih±yanak±le pana v²satisahass±ni honti. Ayañca brahmadatto sabbaparih±yanak±le uppajji, tenassa v²sati nagarasahass±ni ahesu½ v²sati p±s±dasahass±ni, v²sati hatthisahass±ni, v²sati assasahass±ni, v²sati rathasahass±ni, v²sati pattisahass±ni, v²sati itthisahass±ni orodh± ca n±µakitthiyo ca, v²sati amaccasahass±ni.
So mah±rajja½ k±rayam±noyeva kasiºaparikamma½ katv± pañca abhiññ±yo, aµµha sam±pattiyo ca nibbattesi. Yasm± pana abhisittaraññ± n±ma avassa½ aµµakaraºe nis²ditabba½, tasm± ekadivasa½ pageva p±tar±sa½ bhuñjitv± vinicchayaµµh±ne nis²di. Tattha ucc±saddamah±sadda½ aka½su, so “aya½ saddo sam±pattiy± upakkileso”ti p±s±datala½ abhiruhitv± “sam±patti½ appem²”ti nisinno n±sakkhi appetu½ rajjavikkhepena sam±patti parih²n±. Tato cintesi– “ki½ rajja½ vara½, ud±hu samaºadhammo”ti? Tato “rajjasukha½ paritta½ anek±d²nava½, samaºadhammasukha½ pana vipula½ anek±nisa½sa½ uttamapurisehi sevitañc±”ti ñatv± aññatara½ amacca½ ±º±pesi “ima½ rajja½ dhammena samena anus±sa, m± kho adhammak±ra½ k±res²”ti sabba½ tassa niyy±tetv± p±s±da½ abhiruhitv± sam±pattisukhena v²tin±mesi, na koci upasaªkamitu½ labhati aññatra mukhadhovanadantakaµµhad±yakabhattan²h±rak±d²hi.
Tato addham±samatte v²tikkante mahes² pucchi– “r±j± uyy±nagamanabaladassanan±µak±d²su katthaci na dissati, kuhi½ gato”ti? Tass± tamattha½ ±rocesu½. S± amaccassa p±hesi– “rajje paµicchite ahampi paµicchit± homi, etu may± saddhi½ sa½v±sa½ kappet³”ti. So ubho kaººe thaketv± “asavan²yametan”ti paµikkhipi. S± punapi dvattikkhattu½ pesetv± aniccham±na½ santajj±pesi “yadi na karosi, µh±n±pi ta½ c±vemi. J²vit±pi ta½ voropem²”ti. So bh²to “m±tug±mo n±ma da¼hanicchayo, kad±ci evampi k±r±peyy±”ti. Ekadivasa½ raho gantv± t±ya saddhi½ sirisayane sa½v±sa½ kappesi. S± puññavat² sukhasamphass±, so tass± samphassar±gena ratto tattha abhikkhaºa½ saªkitasaªkitova agam±si. Anukkamena attano gharas±miko viya nibbisaªko pavisitum±raddho.