73. Dhammameghena vassante dhammadesan±mayena n±dena tabboh±raparamatthagambh²ramadhurasukhumatthavasse vassante vassam±ne samm±sambuddh±nubh±vena sabbe bhikkhubhikkhun²-±dayo an±sav± nikkiles± hontu bhavantu. Yettha pacchimak± satt±ti ettha etesu r±sibh³tesu cat³su parisasattesu ye satt± pacchimak± guºavasena heµµhimak±, te sabbe sot±pann± bhavant³ti adhipp±yo.
74. Tad± tilokavijayacakkavattir±jak±le d±tabbaka½ d±tabbayuttaka½, d±na½ katv±, asesato nissesena, s²la½ s²lap±rami½, p³retv± nekkhamme nekkhammap±ramit±ya, p±rami½ koµi½ patv±, uttama½ sambodhi½ catumaggañ±ºa½, patto bhav±mi bhaveyya½.
75. Paº¹ite paññavante medh±vino paripucchitv± “ki½, bhante, kattabba½? Ki½ na kattabba½? Ki½ kusala½? Ki½ akusala½? Ki½ katv± saggamokkhadvayassa bh±g² hot²”ti pucchitv±, eva½ paññ±p±rami½ p³retv±ti attho. Katv± v²riyamuttamanti uttama½ seµµha½ µh±nanisajj±d²su avicchinna½ v²riya½ katv±, v²riyap±rami½ p³retv±ti attho. Sakalaviruddhajanehi kata-an±dar±dhiv±san±khantiy± p±rami½ koµi½ gantv± khantip±rami½ p³retv± uttama½ sambodhi½ uttama½ sambuddhatta½ patto bhav±mi bhaveyya½.
76. Katv± da¼hamadhiµµh±nanti “mama sar²raj²vitesu vinassantesupi puññakammato na viramiss±m²”ti acalavasena da¼ha½ adhiµµh±nap±rami½ katv± “s²se chijjam±nepi mus±v±da½ na kathess±m²”ti saccap±ramit±ya koµi½ p³riya p³retv± “sabbe satt± sukh² aver±”ti-±din± mett±p±ramit±ya koµi½ patv± uttama½ sambodhi½ pattoti attho.
77. Saj²vak±j²vakavatth³na½ l±bhe ca tesa½ al±bhe ca k±yikacetasikasukhe ceva tath± dukkhe ca s±darajanehi kate, samm±ne ceva om±ne, ca sabbattha samako sam±nam±naso upekkh±p±rami½ p³retv± uttama½ sambodhi½ patto p±puºeyyanti attho.
78. Kosajja½ kus²tabh±va½, bhayato bhayavasena “ap±yadukkhabh±g²”ti disv± ñatv± akosajja½ akus²tabh±va½ al²navutti½, v²riya½ khemato khemavasena “nibb±nag±m²”ti disv± ñatv± ±raddhav²riy± hotha bhavatha. Es± buddh±nus±san² es± buddh±na½ anusiµµhi.
79. Viv±da½ bhayato disv±ti viv±da½ kalaha½ bhayato disv± “ap±yabh±g²”ti disv± ñatv± aviv±da½ viv±dato viramaºa½ “nibb±nappatt²”ti, khemato disv± ñatv± samagg± ekaggacitt± sakhil± siliµµh± mett±ya dhuragat±ya sobham±n± hoth±ti attho. Es± kath± mantan± ud²raº± buddh±na½ anus±san² ov±dad±na½.
80. Pam±da½ µh±nanisajj±d²su sativippav±sena viharaºa½ bhayato “nibbattanibbattaµµh±nesu dukkhitadur³pa-appannap±nat±disa½vattanaka½ ap±y±digamanañc±”ti disv± ñatv±, appam±da½ sabbakiriy±su satiy± viharaºa½, khemato va¹¹hito “nibb±nasamp±puºanan”ti disv± paccakkhato ñatv± aµµhaªgika½ magga½ samm±diµµhi samm±saªkappo samm±v±c± samm±kammanto samm±-±j²vo samm±v±y±mo samm±sati samm±sam±dh²ti aµµha-avayava½ samm±sambodhiy± magga½ adhigam³p±ya½ bh±vetha va¹¹hetha manasi karotha, es± kath± bh±san± ud²raº± buddh±nus±san² buddh±na½ anusiµµh²ti attho.
81. Sam±gat± bah³ buddh±ti anekasatasahassasaªkhy± paccekabuddh± sam±gat± r±sibh³t±, sabbaso sabbappak±rena arahant± ca kh²º±sav± anekasatasahass± sam±gat± r±sibh³t±. Tasm± te buddhe ca arahante ca vandam±ne vandan±rahe namassatha aªgapaccaªganamakk±rena namassatha vandatha.
82. Eva½ imin± may± vuttappak±rena acintiy± cintetu½ asakkuºeyy±, buddh±, buddhadhamm±ti buddhehi desit± catt±ro satipaµµh±n±…pe… aµµhaªgiko maggo, pañcakkhandh±, hetupaccayo ±rammaºapaccayoti-±dayo dhamm±, buddh±na½ v± sabh±v± acintiy± cintetu½ asakkuºeyy±, acintiye cint±visay±tikkante pasann±na½ devamanuss±na½ vip±ko devamanussasampattinibb±nasampattisaªkh±to cintetu½ asakkuºeyyo saªkhy±tikkanto hoti bhavati.
Iti ett±vat± ca yath± addh±nag±mino “magga½ no ±cikkh±”ti puµµhena “v±ma½ muñcitv± dakkhiºa½ gaºhath±”ti vutte tena maggena g±manigamar±jadh±n²su kattabbakicca½ niµµh±petv± puna muñcitena aparena v±mamaggena gat±pi g±manigam±d²su kattabbakicca½ niµµh±penti, evameva buddh±pad±na½ kusal±pad±navasena niµµh±petv± tadeva akusal±pad±navasena vitth±retu½ ida½ pañhakamma½–
“Dukkarañca abbhakkh±na½, abbhakkh±na½ pun±para½;
abbhakkh±na½ sil±vedho, sakalik±pi ca vedan±.
“N±¼±giri sattacchedo, s²sadukkha½ yavakh±dana½;
piµµhidukkhamat²s±ro, ime akusalak±raº±”ti.
Attha paµhamapañhe– dukkaranti chabbass±ni dukkarak±rik±. At²te kassapasamm±sambuddhak±le bodhisatto jotip±lo n±ma br±hmaºam±ºavo hutv± nibbatto br±hmaºaj±tivasena s±sane appasanno tassa bhagavato pilotikakammanissandena “kassapo bhagav±”ti sutv± “kuto muº¹akassa samaºassa bodhi, bodhi paramadullabh±”ti ±ha. So tena kammanissandena anekaj±tisatesu narak±didukkhamanubhavitv± tasseva bhagavato anantara½ teneva laddhaby±karaºena kammena j±tisa½s±ra½ khepetv± pariyos±ne vessantarattabh±va½ patv± tato cuto tusitabhavane nibbatto. Devat±y±canena tato cavitv± sakyakule nibbatto ñ±ºassa parip±katt± sakalajambud²parajja½ pah±ya anom±nad²t²re sunisiten±sin± samakuµakesakal±pa½ chinditv± brahmun± ±n²te iddhimaye kappassa saºµh±nak±le padumagabbhe nibbatte aµµha parikkh±re paµiggahetv± pabbajitv± bodhiñ±ºadassanassa t±va aparipakkatt± buddhabh±v±ya magg±magga½ aj±nitv± chabbass±ni uruvelajanapade ek±h±ra-ek±lopa-ekapuggala-ekamagga-ek±sanabhojanavasena aµµhicammanah±rusesa½ nimma½sarudhirapetar³pasadisasar²ro padh±nasutte (su. ni. 427 ±dayo) vuttanayeneva padh±na½ mah±v²riya½ dukkarak±rika½ ak±si. So ima½ dukkarak±rika½ “sambodhiy± magga½ na hot²”ti cintetv± g±manigamar±jadh±n²su paº²t±h±ra½ paribhuñjitv± p²ºindriyo paripuººadvatti½samah±purisalakkhaºo kamena bodhimaº¹amupagantv± pañca m±re jinitv± buddho j±toti.
“Avac±ha½ jotip±lo, sugata½ kassapa½ tad±;
kuto nu bodhi muº¹assa, bodhi paramadullabh±.
“Tena kammavip±kena, acari½ dukkara½ bahu½;
chabbass±nuruvel±ya½, tato bodhimap±puºi½.
“N±ha½ etena maggena, p±puºi½ bodhimuttama½;
kummaggena gavesissa½, pubbakammena v±rito.
“Puññap±paparikkh²ºo, sabbasant±pavajjito;
asoko anup±y±so, nibb±yissaman±savo”ti. (Apa. thera 1.39.92-95).
Dutiyapañhe– abbhakkh±nanti abhi akkh±na½ paribh±sana½. At²te kira bodhisatto suddakule j±to ap±kaµo appasiddho mun±¼i n±ma dhutto hutv± paµivasati. Tad± mahiddhiko mah±nubh±vo surabhi n±ma paccekabuddho kenaci karaº²yena tassa sam²paµµh±na½ p±puºi. So ta½ disv±va “duss²lo p±padhammo aya½ samaºo”ti-±din± abbh±cikkhi. So tena akusalanissandena narak±d²su anekavassasahass±ni dukkhamanubhavitv± imasmi½ pacchimattabh±ve yad± titthiy± paµhamatara½ bhagavato tusitabhavane vasanasamaye ca p±kaµ± hutv± sakalajana½ vañcetv± dv±saµµhidiµµhiyo d²petv± vicaranti, tad± tusitapur± cavitv± sakyar±jakule nibbattitv± kamena buddho j±to. Titthiy± s³riyuggamane khajjopanak± viya vihatal±bhasakk±r± bhagavati ±gh±ta½ bandhitv± vicaranti. Tasmi½ samaye r±jagahaseµµhi gaªg±ya j±la½ bandhitv± k²¼anto rattacandanaghaµika½ disv± amh±ka½ gehe candan±ni bah³ni, ima½ bhama½ ±ropetv± tena bhamak±rehi patta½ likh±petv± ve¼uparampar±ya laggetv± “ye ima½ patta½ iddhiy± ±gantv± gaºhanti, tesa½ bhattiko bhaviss±m²”ti bheri½ car±pesi.
Tad± titthiy± “naµµhamh± d±ni naµµhamh± d±n²”ti mantetv± nigaºµho n±µaputto sakaparisa½ evam±ha– “aha½ ve¼usam²pa½ gantv± ±k±se ullaªgan±k±ra½ karomi, ‘tumhe chavad±rumaya½ patta½ paµicca m± iddhi½ karoth±’ti ma½ khandhe gahetv± v±reth±”ti, te tath± gantv± tath± aka½su.
Tad± piº¹olabh±radv±jo ca moggall±no ca tig±vute selapabbatamatthake µhatv± piº¹ap±tagaºhanatth±ya c²vara½ p±rupant± ta½ kol±hala½ suºi½su. Tesu moggall±no piº¹olabh±radv±ja½ “tva½ ±k±sena gantv± ta½ patta½ gaºh±h²”ti ±ha. So “bhante, tumheyeva bhagavat± iddhimant±na½ aggaµµh±ne µhapit±, tumheva gaºhath±”ti ±ha. Tath±pi “may± ±ºatto tvameva gaºh±h²”ti ±ºatto attan± µhita½ tig±vuta½ selapabbata½ p±datale laggetv± ukkhaliy± pidh±na½ viya sakalar±jagahanagara½ ch±desi, tad± nagarav±sino pha¼ikapabbate ±vuta½ rattasuttamiva ta½ thera½ passitv± “bhante bh±radv±ja, amhe rakkhath±”ti ugghosayi½su, bh²t± supp±d²ni s²se aka½su. Tad± thero ta½ pabbata½ µhitaµµh±ne vissajjetv± iddhiy± gantv± ta½ patta½ aggahesi, tad± nagarav±sino mah±kol±halamaka½su.
Bhagav± ve¼uvan±r±me nisinno ta½ sadda½ sutv± “ki½ eso saddo”ti ±nanda½ pucchi. “Bh±radv±jena, bhante, pattassa gahitatt± santuµµh± nagarav±sino ukkuµµhisaddamaka½s³”ti ±ha. Tad± bhagav± ±yati½ par³pav±damocanattha½ ta½ patta½ ±har±petv± bhed±petv± añjanupapisana½ katv± bhikkh³na½ d±pesi, d±petv± ca pana “na, bhikkhave, iddhivikubban± k±tabb±, yo kareyya, ±patti dukkaµass±”ti (c³¼ava. 252 thoka½ visadisa½) sikkh±pada½ paññ±pesi.
Tato titthiy± “samaºena kira gotamena s±vak±na½ sikkh±pada½ paññatta½, te j²vitahetupi ta½ n±tikkamanti, maya½ iddhip±µih±riya½ kariss±m±”ti tattha tattha r±sibh³t± kol±halamaka½su. Atha r±j± bimbis±ro ta½ sutv± bhagavato santika½ gantv± vanditv± ekamanta½ nisinno bhagavantamevam±ha “titthiy±, bhante, ‘iddhip±µih±riya½ kariss±m±’ti ugghosent²”ti. “Ahampi, mah±r±ja, kariss±m²”ti. “Nanu, bhante, bhagavat± s±vak±na½ sikkh±pada½ paññattan”ti. “Tameva, mah±r±ja, pucchiss±mi, tavuyy±ne ambaphal±d²ni kh±dant±na½ ‘ettako daº¹o’ti daº¹a½ µhapento tav±pi ekato katv± µhapes²”ti. “Na mayha½, bhante, daº¹o”ti. “Eva½, mah±r±ja, na mayha½ sikkh±pada½ paññatta½ atth²”ti. “Kattha, bhante, p±µih±riya½ bhavissat²”ti? “S±vatthiy± sam²pe kaº¹ambarukkham³le, mah±r±j±”ti. “S±dhu, bhante, ta½ passiss±m±”ti. Tato titthiy± “kaº¹ambarukkham³le kira p±µih±riya½ bhavissat²”ti sutv± nagarassa s±mant± ambarukkhe ched±pesu½, n±gar± mah±-aªgaºaµµh±ne mañc±timañca½ aµµ±dayo bandhi½su, sakalajambud²pav±sino r±sibh³t± puratthimadis±yameva dv±dasayojan±ni pharitv± aµµha½su. Sesadis±supi tadanur³pen±k±rena sannipati½su.
Bhagav±pi k±le sampatte ±s±¼hipuººam±siya½ p±tova kattabbakicca½ niµµh±petv± ta½ µh±na½ gantv± nis²di. Tasmi½ khaºe kaº¹o n±ma uyy±nap±lo kipillikapuµe supakka½ ambaphala½ disv± “sac±ha½ ima½ rañño dadeyya½, kah±paº±dis±ra½ labheyya½, bhagavato upan±mite pana idhalokaparalokesu sampatti bhavissat²”ti bhagavato upan±mesi. Bhagav± ta½ paµiggahetv± ±nandatthera½ ±º±pesi– “ima½ phala½ madditv± p±na½ deh²”ti. Thero tath± ak±si. Bhagav± ambarasa½ pivitv± ambaµµhi½ uyy±nap±lassa datv± “ima½ ropeh²”ti ±ha. So v±luka½ viy³hitv± ta½ ropesi, ±nandatthero kuº¹ik±ya udaka½ ±siñci. Tasmi½ khaºe ambaªkuro uµµhahitv± mah±janassa passantasseva s±kh±viµapapupphaphalapallavabharito paññ±yittha. Patita½ ambaphala½ kh±dant± sakalajambud²pav±sino khaya½ p±petu½ n±sakkhi½su.