2. Avid³renid±nakath±

Tusitapure vasanteyeva pana bodhisatte buddhakol±hala½ n±ma udap±di. Lokasmiñhi t²ºi kol±hal±ni mahant±ni uppajjanti kappakol±hala½, buddhakol±hala½, cakkavattikol±halanti. Tattha “vassasatasahassaccayena kappuµµh±na½ bhavissat²”ti lokaby³h± n±ma k±m±vacaradev± muttasir± vikiººakes± rudamukh± ass³ni hatthehi puñcham±n± rattavatthanivatth± ativiya vir³pavesadh±rino hutv± manussapathe vicarant± eva½ ±rocenti– “m±ris±, ito vassasatasahassaccayena kappuµµh±na½ bhavissati, aya½ loko vinassissati, mah±samuddopi sussissati, ayañca mah±pathav² sineru ca pabbatar±j± u¹¹ayhissanti vinassissanti, y±va brahmalok± lokavin±so bhavissati, metta½ m±ris±, bh±vetha, karuºa½, mudita½, upekkha½ m±ris±, bh±vetha, m±tara½ upaµµhahatha, pitara½ upaµµhahatha, kule jeµµh±pac±yino hoth±”ti. Ida½ kappakol±hala½ n±ma. “Vassasahassaccayena pana sabbuññubuddho loke uppajjissat²”ti lokap±ladevat± “ito, m±ris±, vassasahassaccayena sabbaññubuddho loke uppajjissat²”ti ugghosentiyo ±hiº¹anti. Ida½ buddhakol±hala½ n±ma. “Vassasatassaccayena cakkavattir±j± uppajjissat²”ti devat±yo “ito m±ris± vassasataccayena cakkavattir±j± loke uppajjissat²”ti ugghosentiyo ±hiº¹anti. Ida½ cakkavattikol±hala½ n±ma. Im±ni t²ºi kol±hal±ni mahant±ni honti.
Tesu buddhakol±halasadda½ sutv± sakaladasasahassacakkav±¼adevat± ekato sannipatitv± “asuko n±ma satto buddho bhavissat²”ti ñatv± ta½ upasaªkamitv± ±y±canti. ¾y±cam±n± ca pubbanimittesu uppannesu ±y±canti. Tad± pana sabb±pi t± ekekacakkav±¼e c±tumah±r±jasakkasuy±masantusitasunimmitavasavattimah±brahmehi saddhi½ ekacakkav±¼e sannipatitv± tusitabhavane bodhisattassa santika½ gantv± “m±risa, tumhehi dasa p±ramiyo p³rentehi na sakkasampatti½, na m±rabrahmacakkavattisampatti½ patthentehi p³rit±, lokanittharaºatth±ya pana sabbaññuta½ patthentehi p³rit±, so vo d±ni k±lo, m±risa, buddhatt±ya, samayo, m±risa, buddhatt±y±”ti y±ci½su.
Atha mah±satto devat±na½ paµiñña½ adatv±va k±lad²padesakulajanetti-±yuparicchedavasena pañcamah±vilokana½ n±ma vilokesi. Tattha “k±lo nu kho, ak±lo nu kho”ti paµhama½ k±la½ vilokesi. Tattha vassasatasahassato uddha½ va¹¹hita-±yuk±lo k±lo n±ma na hoti. Kasm±? Tad± hi satt±na½ j±tijar±maraº±ni na paññ±yanti. Buddh±nañca dhammadesan± tilakkhaºamutt± n±ma natthi. Tesa½ “anicca½ dukkha½ anatt±”ti kathent±na½ “ki½ n±meta½ kathent²”ti neva sotabba½ na saddh±tabba½ maññanti, tato abhisamayo na hoti, tasmi½ asati aniyy±nika½ s±sana½ hoti. Tasm± so ak±lo. Vassasatato ³na-±yuk±lopi k±lo n±ma na hoti. Kasm±? Tad± hi satt± ussannakiles± honti, ussannakiles±nañca dinno ov±do ov±daµµh±ne na tiµµhati, udake daº¹ar±ji viya khippa½ vigacchati. Tasm± sopi ak±lo. Vassasatasahassato pana paµµh±ya heµµh±, vassasatato paµµh±ya uddha½ ±yuk±lo k±lo n±ma. Tad± ca vassasat±yuk±lo, atha mah±satto “nibbattitabbak±lo”ti k±la½ passi.
Tato d²pa½ vilokento sapariv±re catt±ro d²pe oloketv± “t²su d²pesu buddh± na nibbattanti, jambud²peyeva nibbattant²”ti d²pa½ passi.
Tato “jambud²po n±ma mah±, dasayojanasahassaparim±ºo, katarasmi½ nu kho padese buddh± nibbattant²”ti ok±sa½ vilokento majjhimadesa½ passi. Majjhimadeso n±ma “puratthim±ya dis±ya gajaªgala½ n±ma nigamo, tassa parena mah±s±l±, tato par± paccantim± janapad±, orato majjhe. Puratthimadakkhiº±ya dis±ya sallavat² n±ma nad², tato par± paccantim± janapad±, orato majjhe. Dakkhiº±ya dis±ya setakaººika½ n±ma nigamo, tato par± paccantim± janapad±, orato majjhe. Pacchim±ya dis±ya th³ºa½ n±ma br±hmaºag±mo, tato par± paccantim± janapad±, orato majjhe. Uttar±ya dis±ya us²raddhajo n±ma pabbato, tato par± paccantim± janapad±, orato majjhe”ti eva½ vinaye (mah±va. 259) vutto padeso So ±y±mato t²ºi yojanasat±ni, vitth±rato a¹¹hateyy±ni, parikkhepato nava yojanasat±n²ti etasmi½ padese buddh±, paccekabuddh±, aggas±vak±, as²ti mah±s±vak±, cakkavattir±j±no, aññe ca mahesakkh± khattiyabr±hmaºagahapatimah±s±l± uppajjanti. Idañcettha kapilavatthu n±ma nagara½, tattha may± nibbattitabbanti niµµha½ agam±si.
Tato kula½ vilokento “buddh± n±ma vessakule v± suddakule v± na nibbattanti. Lokasammate pana khattiyakule v± br±hmaºakule v±ti dv²suyeva kulesu nibbattanti. Id±ni ca khattiyakula½ lokasammata½, tattha nibbattiss±mi. Suddhodano n±ma r±j± me pit± bhavissat²”ti kula½ passi.
Tato m±tara½ vilokento “buddham±t± n±ma lol± sur±dhutt± na hoti, kappasatasahassa½ pana p³ritap±ram² j±tito paµµh±ya akhaº¹apañcas²l±yeva hoti. Ayañca mah±m±y± n±ma dev² edis², aya½ me m±t± bhavissati. Kittaka½ panass± ±y³ti dasanna½ m±s±na½ upari satta divas±n²”ti passi.
Iti ima½ pañcamah±vilokana½ viloketv± “k±lo me, m±ris±, buddhabh±v±y±”ti devat±na½ saªgaha½ karonto paµiñña½ datv± “gacchatha, tumhe”ti t± devat± uyyojetv± tusitadevat±hi parivuto tusitapure nandanavana½ p±visi. Sabbadevalokesu hi nandanavana½ atthiyeva. Tattha na½ devat± “ito cuto sugati½ gaccha, ito cuto sugati½ gacch±”ti pubbe katakusalakammok±sa½ s±rayam±n± vicaranti. So eva½ devat±hi kusala½ s±rayam±n±hi parivuto tattha vicarantoyeva cavitv± mah±m±y±ya deviy± kucchismi½ paµisandhi½ gaºhi.
Tassa ±vibh±vattha½ aya½ anupubbikath±– tad± kira kapilavatthunagare ±s±¼hinakkhatta½ saªghuµµha½ ahosi, mah±jano nakkhatta½ k²¼ati. Mah±m±y±pi dev² pure puººam±ya sattamadivasato paµµh±ya vigatasur±p±na½ m±l±gandhavibh³tisampanna½ nakkhattak²¼a½ anubhavam±n± sattame divase p±tova uµµh±ya gandhodakena nh±yitv± catt±ri satasahass±ni vissajjetv± mah±d±na½ datv± sabb±laªk±ravibh³sit± varabhojana½ bhuñjitv± uposathaªg±ni adhiµµh±ya alaªkatapaµiyatta½ sirigabbha½ pavisitv± sirisayane nipann± nidda½ okkamam±n± ima½ supina½ addasa– catt±ro kira na½ mah±r±j±no sayaneneva saddhi½ ukkhipitv± himavanta½ netv± saµµhiyojanike manosil±tale sattayojanikassa mah±s±larukkhassa heµµh± µhapetv± ekamanta½ aµµha½su. Atha nesa½ deviyo ±gantv± devi½ anotattadaha½ netv± manussamalaharaºattha½ nh±petv± dibbavattha½ niv±s±petv± gandhehi vilimp±petv± dibbapupph±ni pi¼andh±petv± tato avid³re eko rajatapabbato atthi, tassa anto kanakavim±na½ atthi, tattha p±c²nas²saka½ dibbasayana½ paññ±petv± nipajj±pesu½. Atha bodhisatto setavarav±raºo hutv± tato avid³re eko suvaººapabbato atthi, tattha vicaritv± tato oruyha rajatapabbata½ abhiruhitv± uttaradisato ±gamma rajatad±mavaºº±ya soº¹±ya setapaduma½ gahetv± koñcan±da½ naditv± kanakavim±na½ pavisitv± m±tusayana½ tikkhattu½ padakkhiºa½ katv± dakkhiºapassa½ ph±letv± kucchi½ paviµµhasadiso ahos²ti. Eva½ uttar±s±¼hanakkhattena paµisandhi½ gaºhi.
Punadivase pabuddh± dev² ta½ supina½ rañño ±rocesi. R±j± catusaµµhimatte br±hmaºap±mokkhe pakkos±petv± gomayaharit³palitt±ya l±j±d²hi katamaªgalasakk±r±ya bh³miy± mah±rah±ni ±san±ni paññ±petv± tattha nisinn±na½ br±hmaº±na½ sappimadhusakkhar±bhisaªkhatassa varap±y±sassa suvaººarajatap±tiyo p³retv± suvaººarajatap±t²hiyeva paµikujjitv± ad±si, aññehi ca ahatavatthakapilag±vid±n±d²hi te santappesi. Atha nesa½ sabbak±mehi santappit±na½ br±hmaº±na½ supina½ ±roc±petv± “ki½ bhavissat²”ti pucchi. Br±hmaº± ±ha½su– “m± cintayi, mah±r±ja, deviy± te kucchimhi gabbho patiµµhito, so ca kho purisagabbho, na itthigabbho, putto te bhavissati, so sace ag±ra½ ajjh±vasissati, r±j± bhavissati cakkavatt². Sace ag±r± nikkhamma pabbajissati, buddho bhavissati loke vivaµacchado”ti.
Bodhisattassa pana m±tukucchimhi paµisandhiggahaºakkhaºeyeva ekappah±reneva sakaladasasahass² lokadh±tu saªkampi sampakampi sampavedhi. Dvatti½sa pubbanimitt±ni p±turahesu½– dasasu cakkav±¼asahassesu appam±ºo obh±so phari. Tassa ta½ siri½ daµµhuk±m± viya andh± cakkh³ni paµilabhi½su, badhir± sadda½ suºi½su, m³g± sam±lapi½su, khujj± ujugatt± ahesu½, paªgul± padas± gamana½ paµilabhi½su, bandhanagat± sabbasatt± andubandhan±d²hi mucci½su, sabbanirayesu agg² nibb±yi½su, pettivisayesu khuppip±s± v³pasami½su, tiracch±n±na½ bhaya½ n±hosi, sabbasatt±na½ rogo v³pasami, sabbasatt± piya½vad± ahesu½, madhuren±k±rena ass± hasi½su, v±raº± gajji½su, sabbat³riy±ni saka½ saka½ ninn±da½ muñci½su, aghaµµit±niyeva manuss±na½ hatth³pag±d²ni ±bharaº±ni viravi½su, sabb± dis± vippasann± ahesu½, satt±na½ sukha½ upp±dayam±no mudus²talo v±to v±yi, ak±lamegho vassi, pathavitopi udaka½ ubbhijjitv± vissandi, pakkhino ±k±sagamana½ vijahi½su, nadiyo asandam±n± aµµha½su, mah±samuddo madhurodako ahosi, sabbatthakameva pañcavaººehi padumehi sañchannatalo ahosi, thalajajalaj±d²ni sabbapupph±ni pupphi½su, rukkh±na½ khandhesu khandhapadum±ni, s±kh±su s±kh±padum±ni, lat±su lat±padum±ni pupphi½su, ghanasil±tal±ni bhinditv± upar³pari satapatt±ni hutv± daº¹apadum±ni n±ma nikkhami½su, ±k±se olambakapadum±ni n±ma nibbatti½su, samantato pupphavass±ni vassi½su. ¾k±se dibbat³riy±ni vajji½su, sakaladasasahass² lokadh±tu vaµµetv± vissaµµham±l±gu¼o viya, upp²¼etv± baddham±l±kal±po viya, alaªkatapaµiyattam±l±sana½ viya ca ekam±l±m±lin² vipphurantav±¼ab²jan² pupphadh³pagandhapariv±sit± paramasobhaggappatt± ahosi.
Eva½ gahitapaµisandhikassa bodhisattassa paµisandhiggahaºak±lato paµµh±ya bodhisattassa ceva bodhisattam±tuy± ca upaddavaniv±raºattha½ khaggahatth± catt±ro devaputt± ±rakkha½ gaºhi½su. Bodhisattassa m±tuy± purisesu r±gacitta½ nuppajji, l±bhaggayasaggappatt± ca ahosi sukhin² akilantak±y±. Bodhisattañca antokucchigata½ vippasanne maºiratane ±vutapaº¹usutta½ viya passati. Yasm± ca bodhisattena vasitakucchi n±ma cetiyagabbhasadis± hoti, na sakk± aññena sattena ±vasitu½ v± paribhuñjitu½ v±, tasm± bodhisattam±t± satt±haj±te bodhisatte k±la½ katv± tusitapure nibbatti. Yath± ca aññ± itthiyo dasam±se appatv±pi atikkamitv±pi nisinn±pi nipann±pi vij±yanti, na eva½ bodhisattam±t±. S± pana bodhisatta½ dasam±se kucchin± pariharitv± µhit±va vij±yati. Aya½ bodhisattam±tudhammat±.
Mah±m±y±pi dev² pattena tela½ viya dasam±se kucchin± bodhisatta½ pariharitv± paripuººagabbh± ñ±tighara½ gantuk±m± suddhodanamah±r±jassa ±rocesi– “icch±maha½, deva, kulasantaka½ devadahanagara½ gantun”ti. R±j± “s±dh³”ti sampaµicchitv± kapilavatthuto y±va devadahanagar± magga½ sama½ k±retv± kadalipuººaghaµadhajapaµ±k±d²hi alaªk±rehi alaªk±r±petv± devi½ sovaººasivik±ya nis²d±petv± amaccasahassena ukkhip±petv± mahantena pariv±rena pesesi. Dvinna½ pana nagar±na½ antare ubhayanagarav±s²nampi lumbin²vana½ n±ma maªgalas±lavana½ atthi. Tasmi½ samaye m³lato paµµh±ya y±va aggas±kh± sabba½ ekap±liphulla½ ahosi, s±khantarehi ceva pupphantarehi ca pañcavaºº± bhamaragaº± n±nappak±r± ca sakuºasaªgh± madhurassarena vik³jant± vicaranti. Sakala½ lumbin²vana½ cittalat±vanasadisa½, mah±nubh±vassa rañño susajjita-±p±namaº¹ala½ viya ahosi. Deviy± ta½ disv± s±lavane k²¼ituk±mat± udap±di. Amacc± devi½ gahetv± s±lavana½ pavisi½su. S± maªgalas±lam³la½ upagantv± s±las±kha½ gaºhituk±m± ahosi, s±las±kh± suseditavettagga½ viya oºamitv± deviy± hatthasam²pa½ upagañchi. S± hattha½ pas±retv± s±kha½ aggahesi. T±vadeva ca deviy± kammajav±t± cali½su, athass± s±ºi½ parikkhip±petv± mah±jano paµikkami, s±las±kha½ gahetv± tiµµham±n±ya eva cass± gabbhavuµµh±na½ ahosi. Taªkhaºaññeva catt±ro visuddhacitt± mah±brahm±no suvaººaj±la½ ±d±ya sampatt±. Te tena suvaººaj±lena bodhisatta½ sampaµicchitv± m±tu purato µhatv± “attaman±, devi, hohi, mahesakkho te putto uppanno”ti ±ha½su.