10. P±r±pariyattherag±th±vaººan±

Samaºassa ahu cint±ti-±dik± ±yasmato p±r±pariyattherassa g±th±. Imassa vatthu heµµh± ±gatameva. T± ca g±th± satthari dharante attano puthujjanak±le manacchaµµh±na½ indriy±na½ niggaºhanacint±ya pak±sanavasena bh±sit±. Im± pana aparabh±ge satthari parinibbute attano ca parinibb±ne upaµµhite tad± ±yatiñca bhikkh³na½ uddhammapaµipattiy± pak±sanavasena bh±sit±. Tattha–
920. “Samaºassa ahu cint±, pupphitamhi mah±vane;
ekaggassa nisinnassa, pavivittassa jh±yino”ti.–

Aya½ g±th± saªg²tik±rehi µhapit±. Tassattho heµµh± vuttanayova. Aya½ pana sambandho– satthari aggas±vakesu ekaccesu mah±theresu ca parinibbutesu at²tasatthuke p±vacane subbacesu sikkh±k±mesu bhikkh³su dullabhesu, dubbacesu micch±paµipattibahulesu bhikkh³su ca j±tesu supupphite mahante s±lavane nisinnassa pavivittassa ekaggassa jh±yanas²lassa, samitap±pat±ya samaºassa, p±r±pariyattherassa paµipatti½ niss±ya cint± v²ma½s± ahos²ti itar±–

921. “Aññath± lokan±thamhi, tiµµhante purisuttame;
iriya½ ±si bhikkh³na½, aññath± d±ni dissati.
922. “S²tav±taparitt±ºa½, hirikop²nach±dana½;
mattaµµhiya½ abhuñji½su, santuµµh± itar²tare.
923. “Paº²ta½ yadi v± l³kha½, appa½ v± yadi v± bahu½;
y±panattha½ abhuñji½su, agiddh± n±dhimucchit±.
924. “J²vit±na½ parikkh±re, bhesajje atha paccaye;
na b±¼ha½ ussuk± ±su½, yath± te ±savakkhaye.
925. “Araññe rukkham³lesu, kandar±su guh±su ca;
vivekamanubr³hant±, viha½su tappar±yaº±.
926. “N²c± niviµµh± subhar±, mud³ athaddham±nas±;
aby±sek± amukhar±, atthacint±vas±nug±.
927. “Tato p±s±dika½ ±si, gata½ bhutta½ nisevita½;
siniddh± teladh±r±va, ahosi iriy±patho.
928. “Sabb±savaparikkh²º± mah±jh±y² mah±hit±;
nibbut± d±ni te ther±, paritt± d±ni t±dis±.
929. “Kusal±nañca dhamm±na½, paññ±ya ca parikkhay±;
sabb±k±ravar³peta½, lujjate jinas±sana½.
930. “P±pak±nañca dhamm±na½, kiles±nañca yo utu;
upaµµhit± vivek±ya, ye ca saddhammasesak±.
931. “Te kiles± pava¹¹hant±, ±visanti bahu½ jana½;
k²¼anti maññe b±lehi, ummattehiva rakkhas±.
932. “Kileseh±bhibh³t± te, tena tena vidh±vit±;
nar± kilesavatth³su, sasaªg±meva ghosite.
933. “Pariccajitv± saddhamma½, aññamaññehi bhaº¹are;
diµµhigat±ni anvent±, ida½ seyyoti maññare.
934. “Dhanañca putta½ bhariyañca, cha¹¹ayitv±na niggat±;
kaµacchubhikkhahet³pi, akicch±ni nisevare.
935. “Udar±vadehaka½ bhutv±, sayantutt±naseyyak±;
kath± va¹¹henti paµibuddh±, y± kath± satthugarahit±.
936. “Sabbak±rukasipp±ni, citti½ katv±na sikkhare;
av³pasant± ajjhatta½, s±maññatthoti-acchati.
937. “Mattika½ telacuººañca, udak±sanabhojana½;
gih²na½ upan±menti, ±kaªkhant± bahuttara½.
938. “Dantapona½ kapitthañca, puppha½ kh±daniy±ni ca;
piº¹ap±te ca sampanne, ambe ±malak±ni ca.
939. “Bhesajjesu yath± vejj±, kicc±kicce yath± gih²;
gaºik±va vibh³s±ya½, issare khattiy± yath±.
940. “Nekatik± vañcanik±, k³µasakkh² ap±µuk±;
bah³hi parikappehi, ±misa½ paribhuñjare.
941. “Lesakappe pariy±ye, parikappenudh±vit±;
j²vikatth± up±yena, saªka¹¹hanti bahu½ dhana½.
942. “Upaµµh±penti parisa½, kammato no ca dhammato;
dhamma½ paresa½ desenti, l±bhato no ca atthato.
943. “Saªghal±bhassa bhaº¹anti, saªghato parib±hir±;
paral±bhopaj²vant±, ahir²k± na lajjare.
944. “N±nuyutt± tath± eke, muº¹± saªgh±µip±rut±;
sambh±vana½yevicchanti, l±bhasakk±ramucchit±.
945. “Eva½ n±nappay±tamhi, na d±ni sukara½ tath±;
aphusita½ v± phusitu½, phusita½ v±nurakkhitu½.
946. “Yath± kaºµakaµµh±namhi, careyya anup±hano;
sati½ upaµµhapetv±na, eva½ g±me mun² care.
947. “Saritv± pubbake yog², tesa½ vattamanussara½;
kiñc±pi pacchimo k±lo, phuseyya amata½ pada½.
948. “Ida½ vatv± s±lavane, samaºo bh±vitindriyo;
br±hmaºo parinibb±y², isi kh²ºapunabbhavo”ti.–

Im± g±th± thereneva bh±sit±.

Tattha iriya½ ±si bhikkh³nanti purisuttame lokan±thamhi samm±sambuddhe tiµµhante dharante etarahi paµipattibh±vato. Aññath± aññena pak±rena bhikkh³na½ iriya½ carita½ ahosi yath±nusiµµha½ paµipattibh±vato. Aññath± d±ni dissat²ti id±ni pana tato aññath± bhikkh³na½ iriya½ dissati ay±th±vapaµipattibh±vatoti adhipp±yo
Id±ni satthari dharante yen±k±rena bhikkh³na½ paµipatti ahosi, ta½ t±va dassetu½ “s²tav±taparitt±ºan”ti-±di vutta½. Tattha mattaµµhiyanti ta½ matta½ payojana½. Y±vadeva s²tav±taparitt±ºa½, y±vadeva hir²kop²napaµicch±dana½ katv± c²vara½ paribhuñji½su. Katha½? Santuµµh± itar²tare yasmi½ tasmi½ h²ne paº²te v± yath±laddhe paccaye santosa½ ±pann±.
Paº²tanti u¼±ra½ sappi-±din± sa½saµµha½, tadabh±vena l³kha½. Appanti, catupañc±lopamattampi. Bahu½ y±panattha½ abhuñji½s³ti paº²ta½ bahu½ bhuñjant±pi y±panamattameva ±h±ra½ bhuñji½su. Tato eva agiddh± gedha½ an±pann±. N±dhimucchit± na ajjhosit± akkhabbhañjana½ viya s±kaµik±, vaºalepana½ viya vaºino abhuñji½su.
J²vit±na½ parikkh±re, bhesajje atha paccayepi j²vit±na½ pavattiy± parikkh±rabh³te bhesajjasaªkh±te paccaye gil±napaccaye. Yath± teti yath± te purimak± bhikkh³ ±savakkhaye ussuk± yutt± ±su½, tath± te rog±bhibh³t±pi gil±napaccaye b±¼ha½ ativiya ussuk± n±hesunti attho.
Tappar±yaº±ti vivekapar±yaº± vivekapoº±. Eva½ cat³hi g±th±hi catupaccayasantosa½ bh±van±bhiratiñca dassentena tesa½ ariyava½sapaµipad± dassit±.
N²c±ti “maya½ pa½suk³lik± piº¹ap±tik±”ti attukka½sanaparavambhan±ni akatv± n²cavuttino, niv±tavuttinoti attho. Niviµµh±ti s±sane niviµµhasaddh±. Subhar±ti appicchat±dibh±vena supos±. Mud³ti vattapaµipattiya½ sakale ca brahmacariye mud³, suparikammakatasuvaººa½ viya viniyogakkham±. Mud³ti v± abh±kuµik± utt±namukh± pupphitamukhena paµisanth±ravuttino, sutittha½ viya sukh±vah±ti vutta½ hoti. Athaddham±nas±ti akathinacitt± tena subbacabh±vam±ha. Aby±sek±ti sativippav±s±bh±vato kilesaby±sekarahit±, antarantar± taºh±diµµhim±n±d²hi avokiºº±ti attho. Amukhar±ti na mukhar±, na mukhena khar± vac²p±gabbhiyarahit±ti v± attho. Atthacint±vas±nug±ti hitacint±vas±nug±hitacint±vasik±, attano paresañca hitacintameva anuparivattanak±.
Tatoti tasm± n²cavutt±dihetu. P±s±dikanti pas±dajanika½ paµipatti½ passant±na½ suºant±nañca pas±d±vaha½. Gatanti abhikkantapaµikkantaparivattan±digamana½. Gatanti v± k±yav±c±pavatti. Bhuttanti catupaccayaparibhogo. Nisevitanti gocaranisevana½. Siniddh± teladh±r±v±ti yath± anivattit± kusalajan±bhisiñcit± savant² teladh±r± avicchinn± siniddh± maµµh± dassan²y± p±s±dik± hoti, eva½ tesa½ ±kappasampann±na½ iriy±patho acchiddo saºho maµµho dassan²yo p±s±diko ahosi.
Mah±jh±y²ti mahantehi jh±nehi jh±yanas²l±, mahanta½ v± nibb±na½ jh±yant²ti mah±jh±y². Tato eva mah±hit±, mahantehi hitehi samann±gat±ti attho. Te ther±ti te yath±vuttappak±r± paµipattipar±yaº± ther± id±ni parinibbut±ti attho. Paritt± d±ni t±dis±ti id±ni pacchime k±le t±dis± tath±r³p± ther± paritt± appak± katipay± ev±ti vutta½ hoti.
Kusal±nañca dhamm±nanti vivaµµassa upanissayabh³t±na½ vimokkhasambh±r±na½ anavajjadhamm±na½. Paññ±ya c±ti tath±r³p±ya paññ±ya ca. Parikkhay±ti abh±vato anuppattito. K±mañcettha paññ±pi siy± anavajjadhamm±, bahuk±rabh±vadassanattha½ panass± visu½ gahaºa½ yath± puññañ±ºasambh±r±ti. Sabb±k±ravar³petanti ±dikaly±ºat±d²hi sabbehi ±k±ravarehi pak±ravisesehi upeta½ yutta½ jinassa bhagavato s±sana½ lujjati vinassat²ti attho.
P±pak±nañca dhamm±na½, kiles±nañca yo ut³ti k±yaduccarit±d²na½ p±padhamm±na½ lobh±d²nañca kiles±na½ yo utu yo k±lo, so aya½ vattat²ti vacanaseso. Upaµµhit± vivek±ya, ye ca saddhammasesak±ti ye pana evar³pe k±le k±yacitta-upadhivivekatth±ya upaµµhit± ±raddhav²riy±, te ca sesapaµipattisaddhammak± honti. Ayañhettha adhipp±yo– suvisuddhas²l±c±r±pi sam±n± id±ni ekacce bhikkh³ iriy±pathasaºµh±pana½, samathavipassan±bh±van±vidh±na½, mah±palibodh³pacchedo, khuddakapalibodh³pacchedoti evam±dipubbakicca½ samp±detv± bh±vanamanuyuñjanti. Te sesapaµipattisaddhammak±, paµipatti½ matthaka½ p±petu½ na sakkont²ti.
Te kiles± pava¹¹hant±ti ye bhagavato orasaputtehi ca tad± parikkhaya½ pariy±d±na½ gamit± kiles±, te etarahi laddhok±s± bhikkh³su vuddhi½ vir³¼hi½ vepulla½ ±pajjant±. ¾visanti bahu½ jananti kaly±ºamittarahita½ ayonisomanasik±rabahula½ andhab±lajana½ abhibhavitv± avasa½ karont± ±visanti sant±na½ anupavisanti. Eva½bh³t± ca te k²¼anti maññe b±lehi, ummattehiva rakkhas±, yath± n±ma ke¼is²l± rakkhas± bhisakkarahite ummatte ±visitv± te anayabyasana½ ±p±dent± tehi k²¼anti, eva½ te kiles± samm±sambuddhabhisakkarahite andhab±le bhikkh³ ±visitv± tesa½ diµµhadhammik±dibheda½ anattha½ upp±dent± tehi saddhi½ k²¼anti maññe, k²¼ant± viya hont²ti attho.
Tena ten±ti tena tena ±rammaºabh±gena. Vidh±vit±ti vir³pa½ dh±vit± as±ruppavasena paµipajjant±. Kilesavatth³s³ti paµhama½ uppanna½ kiles± pacch± uppajjanak±na½ k±raºabh±vato kiles±va kilesavatth³ni, tesu kilesavatth³su sam³hitesu. Sasaªg±meva ghositeti hiraññasuvaººamaºimutt±dika½ dhana½ vippakiritv± “ya½ ya½ hiraññasuvaºº±di yassa yassa hatthagata½, ta½ ta½ tassa tasseva hot³”ti eva½ k±maghosan± sasaªg±maghosan± n±ma. Tatth±yamattho kilesavatth³su “yo yo kileso ya½ ya½ satta½ gaºh±ti abhibhavati, so so tassa tassa hot³”ti kilesasen±patin± m±rena sasaªg±me ghosite viya. Tehi tehi kilesehi abhibh³t± te b±laputhujjan± tena tena ±rammaºabh±gena vidh±vit± vosit±ti.
Te eva½ vidh±vit± ki½ karont²ti ±ha “pariccajitv± saddhamma½, aññamaññehi bhaº¹are”ti. Tassattho– paµipattisaddhamma½ cha¹¹etv± ±misakiñjakkhahetu aññamaññehi bhaº¹are kalaha½ karont²ti. Diµµhigat±n²ti “viññ±ºamattameva atthi, nattheva r³padhamm±”ti, “yath± puggalo n±ma paramatthato natthi, eva½ sabh±vadhamm±pi paramatthato natthi, voh±ramattamev±”ti ca evam±d²ni diµµhigat±ni micch±g±he anvent± anugacchant± ida½ seyyo idameva seµµha½, añña½ micch±ti maññanti.
Niggat±ti gehato nikkhant±. Kaµacchubhikkhahet³p²ti kaµacchumattabhikkh±nimittampi. Ta½ dadantassa gahaµµhassa ananulomikasa½saggavasena akicc±ni pabbajitena akattabb±ni kamm±ni nisevare karonti.
Udar±vadehaka½ bhutv±ti “³n³daro mit±h±ro”ti (therag±. 982; mi. pa. 6.5.10) vuttavacana½ acintetv± udarap³ra½ bhuñjitv±. Sayantutt±naseyyak±ti “dakkhiºena passena s²haseyya½ kappeti p±de p±da½ acc±dh±ya sato sampaj±no”ti (a. ni. 8.9; vibha. 519) vuttavidh±na½ ananussaritv± utt±naseyyak± sayanti. Y± kath± satthugarahit±ti r±jakath±ditiracch±nakatha½ sandh±ya vadati.
Sabbak±rukasipp±n²ti sabbehi vess±d²hi k±rukehi kattabb±ni bhattat±lavaºµakaraº±d²ni hatthasipp±ni. Citti½ katv±n±ti sakkacca½ s±dara½ katv±. Av³pasant± ajjhattanti kilesav³pasam±bh±vato gadduhanamattampi sam±dh±n±bh±vato ca ajjhatta½ av³pasant±, av³pasantacitt±ti attho. S±maññatthoti samaºadhammo. Ati-acchat²ti tesa½ ±j²vakiccapasutat±ya ekadesampi aphusanato visu½yeva nis²dati, anall²yat²ti vutta½ hoti.
Mattikanti p±katika½ v± pañcavaººa½ v± gih²na½ viniyogakkhama½ mattika½. Telacuººañc±ti p±katika½, abhisaªkhata½ v± telañca cuººañca. Udak±sanabhojananti udakañca ±sanañca bhojanañca. ¾kaªkhant± bahuttaranti bahu½ piº¹ap±t±di-uttaruttara½ ±kaªkhant± “amhehi mattik±d²su dinnesu manuss± da¼habhattik± hutv± bahu½ uttaruttara½ catupaccayaj±ta½ dassant²”ti adhipp±yena gih²na½ upan±ment²ti attho.
Dante punanti sodhenti eten±ti dantapona½, dantakaµµha½. Kapitthanti kapitthaphala½. Pupphanti sumanacampak±dipuppha½. Kh±dan²y±n²ti aµµh±rasavidhepi khajjakavisese. Piº¹ap±te ca sampanneti vaºº±disampayutte odanavisese. “Ambe ±malak±ni c±”ti ca-saddena m±tuluªgat±lan±¼iker±diphal±ni avutt±ni saªgaºh±ti. Sabbattha gih²na½ upan±menti ±kaªkhant± bahuttaranti yojan±.
Bhesajjesu yath± vejj±ti gih²na½ bhesajjappayogesu yath± vejj±, tath± bhikkh³ paµipajjant²ti adhipp±yo. Kicc±kicce yath± gih²ti gahaµµh±na½ khuddake ceva mahante ca kicce kattabbe gih² viya. Gaºik±va vibh³s±yanti attano sar²rassa vibh³sane r³p³paj²viniyo viya. Issare khattiy± yath±ti issare issariyapavattane yath± khattiy±, eva½ kulapat² hutv± vattant²ti attho.
Nekatik±ti nikatiya½ niyutt±, amaºi½yeva maºi½, asuvaººa½yeva suvaººa½ katv± paµir³pas±ciyoganirat±. Vañcanik±ti k³µam±n±d²hi vippalambak±. K³µasakkh²ti ay±th±vasakkhino. Ap±µuk±ti v±mak±, asa½yatavutt²ti attho. Bah³hi parikappeh²ti yath±vuttehi aññehi ca bah³hi micch±j²vappak±rehi.
Lesakappeti kappiyalese kappiyapaµir³pe. Pariy±yeti, paccayesu pariy±yassa yoge. Parikappeti va¹¹hi-±divikappane, sabbattha visaye bhumma½. Anudh±vit±ti mahicchat±d²hi p±padhammehi anudh±vit± vosit±. J²vikatth± j²vikappayojan± ±j²vahetuk±. Up±yen±ti parikath±din± up±yena paccayupp±dananayena. Saªka¹¹hant²ti sa½haranti.
Upaµµh±penti parisanti paris±ya att±na½ upaµµhapenti, yath± paris± att±na½ upaµµhapenti, eva½ parisa½ saªgaºhant²ti attho. Kammatoti kammahetu. Te hi attano kattabbaveyy±vaccanimitta½ upaµµhapenti. No ca dhammatoti dhammanimitta½ no ca upaµµhapenti. Yo satth±r± ullumpanasabh±vasaºµhit±ya paris±ya saªgaho anuññ±to, tena na saªgaºhant²ti attho. L±bhatoti l±bhahetu, “ayyo bahussuto, bh±ºako, ‘dhammakathiko’ti eva½ sambh±vento mah±jano mayha½ l±bhasakk±re upanayissat²”ti icch±c±re µhatv± l±bhanimitta½ paresa½ dhamma½ desenti. No ca atthatoti yo so vimutt±yatanas²se µhatv± saddhamma½ kathentena pattabbo attho, na ta½diµµhadhammik±dibhedahitanimitta½ dhamma½ desent²ti attho.
Saªghal±bhassa bhaº¹ant²ti saªghal±bhahetu bhaº¹anti “mayha½ p±puº±ti, na tuyhan”ti-±din± kalaha½ karonti. Saªghato parib±hir±ti, ariyasaªghato bahibh³t± ariyasaªghe tadabh±vato. Paral±bhopaj²vant±ti s±sane l±bhassa andhab±laputhujjanehi pare s²l±diguºasampanne sekkhe uddissa uppannatt± ta½ paral±bha½, parato v± d±yakato laddhabbal±bha½ upaj²vant± bhaº¹anak±rak± bhikkh³ p±pajigucch±ya abh±vato ahirik± sam±n± ca “maya½ paral±bha½ bhuñj±ma, parapaµibaddhaj²vik±”tipi na lajjare na hir²yanti.
N±nuyutt±ti samaºakaraºehi dhammehi ananuyutt±. Tath±ti yath± pubbe vutt± bandhanak±rak±dayo, tath±. Eketi ekacce. Muº¹± saªgh±µip±rut±ti kevala½ muº¹itakesat±ya muº¹± pilotikakhaº¹ehi saªghaµitaµµhena “saªgh±µ²”ti laddhan±mena c²varena p±rutasar²r±. Sambh±vana½yevicchanti, l±bhasakk±ramucchit±ti l±bhasakk±r±s±ya mucchit± ajjhosit± hutv±, “pesalo dhutav±do bahussuto”ti v± madhuravacanamanuyutt± “ariyo”ti ca kevala½ sambh±vana½ bahum±na½yeva icchanti esanti, na tannimitte guºeti attho.
Evanti “kusal±nañca dhamm±na½ paññ±ya ca parikkhay±”ti vuttanayena. N±nappay±tamh²ti n±nappak±re bhedanadhamme pay±te samakate, n±nappak±rena v± sa½kilesadhamme pay±tu½ pavattitu½ ±raddhe. Na d±ni sukara½ tath±ti id±ni imasmi½ dullabhakaly±ºamitte dullabhasapp±yasaddhammassavane ca k±le yath± satthari dharante aphusita½ aphuµµha½, anadhigata½ jh±navipassana½ phusitu½ adhigantu½, phusita½ v± h±nabh±giya½ µhitibh±giyameva v± ahutv± yath± visesabh±giya½ hoti, tath± anurakkhitu½ p±letu½ sukara½, tath± na sukara½, tath± samp±detu½ na sakk±ti attho.
Id±ni attano parinibb±nak±lassa ±sannatt± sa½khittena ov±dena sabrahmac±ri½ ovadanto “yath± kaºµakaµµh±namh²”ti-±dim±ha. Tassattho– yath± puriso kenacideva payojanena kaºµakanicite padese anup±hano vicaranto “m± ma½ kaºµako vijjh²”ti sati½ upaµµhapetv±va vicarati, eva½ kilesakaºµakanicite gocarag±me payojanena caranto muni sati½ upaµµhapetv±na satisampajaññayutto appamattova careyya kammaµµh±na½ avijahantoti vutta½ hoti.
Saritv± pubbake yog², tesa½ vattamanussaranti purimake yoge bh±van±ya yuttat±ya yog² ±raddhavipassake saritv± tesa½ vatta½ ±gam±nus±rena samm±paµipattibh±van±vidhi½ anussaranto dhuranikkhepa½ akatv± yath±paµipajjanto. Kiñc±pi pacchimo k±loti yadip±ya½ at²tasatthuko carimo k±lo, tath±pi yath±dhammameva paµipajjanto vipassana½ ussukk±pento phuseyya amata½ pada½ nibb±na½ adhigaccheyya.
Ida½ vatv±ti, yath±dassita½ sa½kilesavod±nesu ima½ paµipattividhi½ kathetv±. Ayañca os±nag±th± saªg²tik±rehi therassa parinibb±na½ pak±setu½ vutt±ti veditabb±.

P±r±pariyattherag±th±vaººan± niµµhit±.

V²satinip±tavaººan± niµµhit±.