3. Telak±nittherag±th±vaŗŗan±

Ciraratta½ vat±t±p²ti-±dik± ±yasmato telak±nittherassa g±th±. K± uppatti? Ayampi purimabuddhesu kat±dhik±ro tattha tattha bhave vivaµµ³panissaya½ kusala½ upacinitv± imasmi½ buddhupp±de satthu abhij±tito puretara½yeva s±vatthiya½ ańńatarasmi½ br±hmaŗakule nibbattitv± telak±n²ti laddhan±mo vayappatto hetusampannat±ya k±me jigucchanto ghar±v±sa½ pah±ya paribb±jakapabbajja½ pabbajitv± vivaµµajjh±sayo “ko so p±raŖgato loke”ti-±din± vimokkhapariyesana½ caram±no te te samaŗabr±hmaŗe upasaŖkamitv± pańha½ pucchati, te na samp±yanti. So tena an±r±dhitacitto vicarati. Atha amh±ka½ bhagavati loke uppajjitv± pavattitavaradhammacakke lokahita½ karonte ekadivasa½ satth±ra½ upasaŖkamitv± dhamma½ sutv± paµiladdhasaddho pabbajitv± vipassan±ya kamma½ karonto nacirasseva arahatte patiµµh±ti. So ekadivasa½ bhikkh³hi saddhi½ nisinno attan± adhigatavisesa½ paccavekkhitv± tadanus±rena attano paµipatti½ anussaritv± ta½ sabba½ bhikkh³na½ ±cikkhanto–
747. “Ciraratta½ vat±t±p², dhamma½ anuvicintaya½;
sama½ cittassa n±lattha½, puccha½ samaŗabr±hmaŗe.
748. “Ko so p±raŖgato loke, ko patto amatogadha½;
kassa dhamma½ paµicch±mi, paramatthavij±nana½.
749. “AntovaŖkagato ±si, macchova ghasam±misa½;
baddho mahindap±sena, vepacityasuro yath±.
750. “Ańch±mi na½ na muńc±mi, asm± sokapariddav±;
ko me bandha½ muńca½ loke, sambodhi½ vedayissati.
751. “Samaŗa½ br±hmaŗa½ v± ka½, ±disanta½ pabhaŖguna½;
kassa dhamma½ paµicch±mi, jar±maccupav±hana½.
752. “Vicikicch±kaŖkh±ganthita½, s±rambhabalasańńuta½;
kodhappattamanatthaddha½, abhijappappad±raŗa½.
753. “Taŗh±dhanusamuµµh±na½, dve ca pannaras±yuta½;
passa orasika½ b±¼ha½, bhetv±na yadi tiµµhati.
754. “Anudiµµh²na½ appah±na½, saŖkappaparatejita½;
tena viddho pavedh±mi, patta½va m±luterita½.
755. “Ajjhatta½ me samuµµh±ya, khippa½ paccati m±maka½;
chaphass±yatan² k±yo, yattha sarati sabbad±.
756. “Ta½ na pass±mi tekiccha½, yo meta½ sallamuddhare;
n±n±rajjena satthena, n±ńńena vicikicchita½.
757. “Ko me asattho avaŗo, sallamabbhantarapassaya½;
ahi½sa½ sabbagatt±ni, salla½ me uddharissati.
758. “Dhammappati hi so seµµho, visadosappav±hako;
gambh²re patitassa me, thala½ p±ŗińca dassaye.
759. “Rahadehamasmi og±¼ho, ah±riyarajamattike;
m±y±-us³yas±rambha, thinamiddhamapatthaµe.
760. “Uddhaccameghathanita½, sa½yojanaval±haka½;
v±h± vahanti kuddiµµhi½, saŖkapp± r±ganissit±.
761. “Savanti sabbadhi sot±, lat± ubbhijja tiµµhati;
te sote ko niv±reyya, ta½ lata½ ko hi checchati.
762. “Vela½ karotha bhaddante, sot±na½ sanniv±raŗa½;
m± te manomayo sot±, rukkha½va sahas± luve.
763. “Eva½ me bhayaj±tassa, ap±r± p±ramesato;
t±ŗo pańń±vudho satth±, isisaŖghanisevito.
764. “Sop±na½ sugata½ suddha½, dhammas±ramaya½ da¼ha½;
p±d±si vuyham±nassa, m± bh±y²ti ca mabravi.
765. “Satipaµµh±nap±s±da½, ±ruyha paccavekkhisa½;
ya½ ta½ pubbe amańńissa½, sakk±y±bhirata½ paja½.
766. “Yad± ca maggamaddakkhi½, n±v±ya abhir³hana½;
anadhiµµh±ya att±na½, titthamaddakkhimuttama½.
767. “Salla½ attasamuµµh±na½, bhavanettippabh±vita½;
etesa½ appavatt±ya, desesi maggamuttama½.
768. “D²gharatt±nusayita½ cirarattamadhiµµhita½;
buddho mep±nud² gantha½, visadosappav±hano”ti.– Im± g±th± abh±si.
Tattha ciraratta½ vat±ti cirak±la½ vata. ¾t±p²ti v²riyav± vimokkhadhammapariyesane ±raddhav²riyo. Dhamma½ anuvicintayanti “k²diso nu kho vimokkhadhammo, katha½ v± adhigantabbo”ti vimuttidhamma½ anuvicinanto gavesanto. Sama½ cittassa n±lattha½, puccha½ samaŗabr±hmaŗeti te te n±n±titthiye samaŗabr±hmaŗe vimuttidhamma½ pucchanto pakatiy± anupasantasabh±vassa cittassa sama½ v³pasamabh³ta½ vaµµadukkhavissaraŗa½ ariyadhamma½ n±lattha½ n±dhigacchanti attho.
Ko so p±raŖgatoti-±di pucchit±k±radassana½. Tattha ko so p±raŖgato loketi imasmi½ loke titthak±rapaµińńesu samaŗabr±hmaŗesu ko nu kho so sa½s±rassa p±ra½ nibb±na½ upagato. Ko patto amatogadhanti nibb±napatiµµha½ vimokkhamagga½ ko patto adhigatoti attho. Kassa dhamma½ paµicch±m²ti kassa samaŗassa v± br±hmaŗassa v± ov±dadhamma½ paµiggaŗh±mi paµipajj±mi. Paramatthavij±nananti paramatthassa vij±nana½, avipar²tappavattinivattiyo pavedentanti attho.
AntovaŖkagato ±s²ti vaŖka½ vuccati diµµhigata½ manovaŖkabh±vato, sabbepi v± kiles±, antoti pana hadayavaŖkassa anto, hadayabbhantaragatakilesavaŖko v± ahos²ti attho. Macchova ghasam±misanti ±misa½ ghasanto kh±danto maccho viya, gilaba¼iso maccho viy±ti adhipp±yo. Baddho mahindap±sena, vepacityasuro yath±ti mahindassa sakkassa p±sena baddho yath± vepacitti asurindo aserivih±r² mah±dukkhappatto, evamaha½ pubbe kilesap±sena baddho ±si½, aserivih±r² mah±dukkhappattoti adhipp±yo.
Ańch±m²ti ±ka¹¹h±mi. Nanti kilesap±sa½. Na muńc±m²ti na mocemi. Asm± sokapariddav±ti imasm± sokaparidevavaµµato. Ida½ vutta½ hoti– yath±p±sena baddho migo s³karo v± mocanup±ya½ aj±nanto paripphandam±no ta½ ±vińchanto bandhana½ da¼ha½ karoti, eva½ aha½ pubbe kilesap±sena paµimukko mocanup±ya½ aj±nanto k±yasańcetan±divasena paripphandam±no ta½ na mocesi½, ańńadatthu ta½ da¼ha½ karonto sok±din± para½ kilesa½ eva p±puŗinti. Ko me bandha½ muńca½ loke, sambodhi½ vedayissat²ti imasmi½ loke eta½ kilesabandhanena bandha½ muńcanto sambujjhati eten±ti “sambodh²”ti laddhan±ma½ vimokkhamagga½ ko me vedayissati ±cikkhissat²ti attho. “Bandhamuńcan”tipi paµhanti, bandh±, bandhassa v± mocaka½ sambodhinti yojan±.
¾disantanti desenta½. PabhaŖgunanti pabhańjana½ kiles±na½ viddha½sana½ pabhaŖguna½ v± dhammappavatti½ ±disanta½ kathenta½ jar±ya maccuno ca pav±hana½ kassa dhamma½ paµicch±mi. “Paµipajj±m²”ti v± p±µho, so evattho. Vicikicch±kaŖkh±ganthitanti “ahosi½ nu kho ahamat²tamaddh±nan”ti-±dinayappavatt±ya (ma. ni. 1.18; sa½. ni. 2.20) vicikicch±ya ±sappanaparisappan±k±ravuttiy± kaŖkh±ya ca ganthita½. S±rambhabalasańńutanti karaŗuttariyakaraŗalakkhaŗena balappattena s±rambhena yutta½. Kodhappattamanatthaddhanti sabbattha kodhena yuttamanas± thaddhabh±va½ gata½ abhijappappad±raŗa½. Icchit±l±bh±divasena hi taŗh± satt±na½ citta½ pad±lent² viya pavattati. D³re µhitass±pi vijjhanup±yat±ya taŗh±va dhanu samupatiµµhati uppajjati etasm±ti taŗh±dhanusamuµµh±na½, diµµhisalla½. Ta½ pana yasm± v²sativatthuk± sakk±yadiµµhi, dasavatthuk± micch±diµµh²ti ti½sappabheda½, tasm± vutta½ “dve ca pannaras±yutan”ti, dvikkhattu½ pannarasabhedavantanti attho. Passa orasika½ b±¼ha½, bhetv±na yadi tiµµhat²ti ya½ urasambandhan²yat±ya orasika½ b±¼ha½ balavatara½ bhetv±na hadaya½ vinivijjhitv± tasmi½yeva hadaye tiµµhati, ta½ pass±ti att±nameva ±lapati.
Anudiµµh²na½ appah±nanti anudiµµhibh³t±na½ sesadiµµh²na½ appah±nak±raŗa½. Y±va hi sakk±yadiµµhi sant±nato na vigacchati, t±va sassatadiµµhi-±d²na½ appah±namev±ti. SaŖkappaparatejitanti saŖkappena micch±vitakkena pare parajane nissayalakkhaŗa½ patipatite tejita½ uss±hita½. Tena viddho pavedh±m²ti tena diµµhisallena yath± hadaya½ ±hacca tiµµhati, eva½ viddho pavedh±mi saŖkapp±mi sassatucched±divasena ito cito ca parivaµµ±mi. Patta½va m±luteritanti m±lutena v±yun± erita½ vaŗµato mutta½ dumapatta½ viya.
Ajjhatta½ me samuµµh±y±ti yath± loke salla½ n±ma b±hirato uµµh±ya ajjhatta½ nimmathetv± b±dhati, na evamida½. Ida½ pana ajjhatta½ me mama attabh±ve samuµµh±ya so attabh±vasańńito chaphass±yatanak±yo yath± khippa½ s²gha½ paccati, ¹ayhati. Yath± ki½? Aggi viya sanissaya¹±hako ta½yeva m±maka½ mama santaka½ attabh±va½ ¹ahanto yattha uppanno, tattheva sarati pavattati.
Ta½ na pass±mi tekicchanti t±dis±ya tikicch±ya niyuttat±ya tekiccha½ sallakatta½ bhisakka½ ta½ na pass±mi. Yo meta½ sallamuddhareti yo bhisakko eta½ diµµhisalla½ kilesasallańca uddhareyya, uddharanto ca n±n±rajjena rajjusadisasaŖkh±t±ya esanisal±k±ya pavesetv±na satthena kantitv± n±ńńena mant±gadappayogena vicikicchita½ salla½ tikicchitu½ sakk±ti ±haritv± yojetabba½. Vicikicchitanti, ca nidassanamattameta½. Sabbassapi kilesasallassa vasena attho veditabbo.
Asatthoti sattharahito. Avaŗoti vaŗena vin±. Abbhantarapassayanti abbhantarasaŖkh±ta½ hadaya½ niss±ya µhita½. Ahi½santi ap²¼ento. “Ahi½s±”ti ca p±µho, ahi½s±ya ap²¼anen±ti attho. Ayańhettha saŖkhepattho– ko nu kho kińci sattha½ aggahetv± vaŗańca akaronto tato eva sabbagatt±ni ab±dhento mama hadayabbhantaragata½ p²¼±jananato anto tudanato anto ruddhanato ca paramattheneva sallabh³ta½ kilesasalla½ uddharissat²ti.
Eva½ dasahi g±th±hi pubbe attan± cintit±k±ra½ dassetv± punapi ta½ pak±rantarena dassetu½ “dhammappati hi so seµµho”ti-±dim±ha. Tattha dhammappat²ti dhammanimitta½ dhammahetu. ti nip±tamatta½. So seµµhoti so puggalo uttamo. Visadosappav±hakoti yo mayha½ r±g±dikilesassa pav±hako ucchinnako. Gambh²re patitassa me, thala½ p±ŗińca dassayeti ko nu kho atigambh²re sa½s±ramahoghe patitassa mayha½ “m± bh±y²”ti ass±sento nibb±nathala½ ta½samp±paka½ ariyamaggahatthańca dasseyya.
Rahadehamasmi og±¼hoti mahati sa½s±rarahade ahamasmi sas²sa½ nimujjanavasena otiŗŗo anupaviµµho. Ah±riyarajamattiketi apanetu½ asakkuŗeyyo r±g±dirajo mattik± kaddamo etass±ti ah±riyarajamattiko, rahado. Tasmi½ rahadasmi½. “Ah±riyarajamantike”ti v± p±µho, antike µhitar±g±d²su dunn²haraŗ²yar±g±dirajeti attho. Santadosapaµicch±danalakkhaŗ± m±y±, parasampatti-asahanalakkhaŗ± us³y±, karaŗuttariyakaraŗalakkhaŗo s±rambho, citt±lasiyalakkhaŗa½ thina½, k±y±lasiyalakkhaŗa½ middhanti ime p±padhamm± patthaµ± ya½ rahada½, tasmi½ m±y±-us³yas±rambhathinamiddhamapatthaµe, mak±ro cettha padasandhikaro vutto. Yath±vuttehi imehi p±padhammehi patthaµeti attho.
Uddhaccameghathanita½, sa½yojanaval±hakanti vacanavipall±sena vutta½, bhantasabh±va½ uddhacca½ meghathanita½ meghagajjita½ etesanti uddhaccameghathanit±. Dasavidh± sa½yojan± eva val±hak± etesanti sa½yojanaval±hak±. V±h± mah±-udakav±hasadis± r±ganissit± micch±saŖkapp± asubh±d²su µhit± kuddiµµhi½ ma½ vahanti ap±yasamuddameva uddissa ka¹¹hant²ti attho.
Savanti sabbadhi sot±ti taŗh±soto, diµµhisoto, m±nasoto, avijj±soto, kilesasototi ime pańcapisot± cakkhudv±r±d²na½ vasena sabbesu r³p±d²su ±rammaŗesu savanato “r³pataŗh±…pe… dhammataŗh±”ti-±din± (vibha. 204, 232) sabbabh±gehi v± savanato sabbadhi savanti. Lat±ti paliveµhanaµµhena sa½sibbanaµµhena lat± viy±ti lat±, taŗh±. Ubbhijja tiµµhat²ti chahi dv±rehi ubbhijjitv± r³p±d²su ±rammaŗesu tiµµhati. Te soteti taŗh±dike sote mama sant±ne sandante maggasetubandhanena ko purisaviseso niv±reyya, ta½ latanti taŗh±lata½, maggasatthena ko checchati chindissati.
Vela½ karoth±ti tesa½ sot±na½ vela½ setu½ karotha sanniv±raŗa½. Bhaddanteti ±lapan±k±radassana½. M± te manomayo sototi udakasoto o¼±riko, tassa b±lamah±janenapi setu½ katv± niv±raŗa½ sakk±. Aya½ pana manomayo soto sukhumo dunniv±raŗo. So yath± udakasoto va¹¹hanto k³le µhita½ rukkha½ p±tetv±va n±seti, eva½ tumhe ap±yat²re µhite tattha sahas± p±tetv± ap±yasamudda½ p±pento m± luve m± vin±seyya m± anayabyasana½ p±peyy±ti attho.
Eva½ aya½ thero purimattabh±ve parimadditasaŖkh±ratt± ń±ŗaparip±ka½ gatatt± pavattidukkha½ upadh±rento yath± vicikicch±dike sa½kilesadhamme pariggaŗhi, tam±k±ra½ dassetv± id±ni j±tasa½vego ki½kusalagaves² satthu santika½ gato ya½ visesa½ adhimucci, ta½ dassento “eva½ me bhayaj±tass±”ti-±dim±ha. Tattha eva½ me bhayaj±tass±ti eva½ vuttappak±rena sa½s±re j±tabhayassa ap±r± orimat²rato sappaµibhayato sa½s±ravaµµato “katha½ nu kho muńceyyan”ti p±ra½ nibb±na½, esato gavesato, t±ŗo sadevakassa lokassa t±ŗabh³to kilesasamucchedan² pańń± ±vudho etass±ti pańń±vudho. Diµµhadhammik±di-atthena satt±na½ yath±raha½ anus±sanato satth±, isisaŖghena aggas±vak±di-ariyapuggalasam³hena nisevito payirup±sito isisaŖghanisevito, sop±nanti desan±ń±ŗena suµµhu katatt± abhisaŖkhatatt± sukata½, upakkilesavirahitato suddha½, saddh±pańń±dis±rabh³ta½ dhammas±ramaya½ paµipakkhehi acalan²yato da¼ha½, vipassan±saŖkh±ta½ sop±na½ mahoghena vuyham±nassa mayha½ satth± p±d±si, dadanto ca “imin± te sotthi bhavissat²”ti samass±sento m± bh±y²ti ca abravi, kathesi.
Satipaµµh±nap±s±danti tena vipassan±sop±nena k±y±nupassan±din± laddhabbacatubbidhas±mańńaphalavisesena catubh³misampanna½ satipaµµh±nap±s±da½ ±ruhitv± paccavekkhisa½ catusaccadhamma½ maggań±ŗena pati-avekkhi½ paµivijjhi½. Ya½ ta½ pubbe amańńissa½, sakk±y±bhirata½ pajanti eva½ paµividdhasacco ya½ sakk±ye “aha½ mam±”ti abhirata½ paja½ titthiyajana½ tena parikappita-att±nańca pubbe s±rato amańńissa½. Yad± ca maggamaddakkhi½, n±v±ya abhir³hananti ariyamaggan±v±ya abhiruhan³p±yabh³ta½ yad± vipassan±magga½ y±th±vato addakkhi½. Tato paµµh±ya ta½ titthiyajana½ att±nańca anadhiµµh±ya citte aµµhapetv± aggahetv± tittha½ nibb±nasaŖkh±tassa amatamah±p±rassa titthabh³ta½ ariyamaggadassana½ sabbehi maggehi sabbehi kusaladhammehi ukkaµµha½ addakkhi½, y±th±vato apassinti attho.
Eva½ attano anuttara½ magg±dhigama½ pak±setv± id±ni tassa desaka½ samm±sambuddha½ thomento “salla½ attasamuµµh±nan”ti-±dim±ha. Tattha sallanti diµµhim±n±dikilesasalla½. Attasamuµµh±nanti “ahan”ti m±naµµh±nat±ya “att±”ti ca laddhan±me attabh±ve sambh³ta½. Bhavanettippabh±vitanti bhavataŗh±samuµµhita½ bhavataŗh±sannissaya½. S± hi diµµhim±n±d²na½ sambhavo. Etesa½ appavatt±y±ti yath±vutt±na½ p±padhamm±na½ appavattiy± anupp±d±ya. Desesi maggamuttamanti uttama½ seµµha½ ariya½ aµµhaŖgika½ magga½, tadup±yańca vipassan±magga½ kathesi.
D²gharatt±nusayitanti anamatagge sa½s±re cirak±la½ sant±ne anu anu sayita½ k±raŗal±bhena uppajjan±rahabh±vena th±magata½, tato ca ciraratta½ adhiµµhita½ sant±na½ ajjh±ruyha µhita½. Ganthanti abhijjh±k±yaganth±di½ mama sant±ne ganthabh³ta½ kilesavisadosa½ pav±hano buddho bhagav± attano desan±nubh±vena ap±nud² parijah±pesi, ganthesu hi anavasesato pah²nesu appah²no n±ma kileso natth²ti.

Telak±nittherag±th±vaŗŗan± niµµhit±.