K±veyyamatt±ti-±dik± dasa g±th± arahatta½ patv± attano paµipatti½ paccavekkhitv± satthu attano ca guºe vibh±ventena vutt±. Tattha k±veyyamatt±ti k±veyyena kabbakaraºena matt± m±nit± sambh±vit± guºodaya½ ±pann±. Addas±m±ti addasimh±. Addh± no udapajjath±ti ratanattaya½ addh± amh±ka½ upak±ratth±ya uppajji. Vacananti saccapaµisa½yutta½ dhammakatha½. Khandhe ±yatan±ni ca dh±tuyo c±ti pañcakkhandhe dv±das±yatan±ni, aµµh±rasa dh±tuyo ca. Imasmi½ µh±ne khandh±dikath± vattabb±. S± visuddhimagge (visuddhi. 2.421 ±dayo) vitth±rit± ev±ti tattha vuttanayeneva veditabb±. Viditv±n±ti r³p±divibh±g±dito aniccat±dito ca pubbabh±gañ±ºena j±nitv±. Ye te s±sanak±rak±ti ye te satt± tath±gat±na½ s±sanak±rak±, tesa½ bah³na½ atth±ya vata uppajjanti tath±gat±. Ye niy±magataddas±ti niy±mo eva niy±magata½, ye bhikkh³ bhikkhuniyo ca sammattaniy±ma½ addasa½su adhigacchi½su. Tesa½ atth±ya vata bodhi½ samm±sambodhi½ ajjhagam±, muni bhagav±ti yojan±. Sudesit±ti veneyyajjh±say±nur³pa½ saªkhepato vitth±rato ca suµµhu desit±. Cakkhumat±ti pañcahi cakkh³hi cakkhumat±. Attahitak±mehi araº²y±ni karaº²y±ni ariyabh±vakar±ni, ariyassa v± bhagavato sacc±n²ti ariyasacc±ni. Dukkhanti-±di tesa½ ariyasacc±na½ sar³padassana½ Imasmi½ µh±ne ariyasaccakath± vattabb±, s± sabb±k±rato visuddhimagge (visuddhi. 2.529 ±dayo) vitth±rit±ti tattha vuttanayeneva veditabb±. Evamete tath±ti ete dukkh±dayo ariyasaccadhamm± eva½ dukkh±dippak±rena tath± avitath± anaññath±. Vutt± diµµh± me te yath± tath±ti yath± satth±r± vutt±, tath± may± diµµh±, ariyamaggañ±ºena paµividdhatt± eva½ tesa½. Sadattho me anuppatto arahatta½ may± sacchikata½. Tato ca kata½ buddhassa bhagavato s±sana½ ov±d±nusiµµhiya½ anupatiµµho. Sv±gata½ vata me ±s²ti su-±gamana½ vata me ahosi. Mama buddhassa santiketi mama sambuddhassa bhagavato santike sam²pe. Abhiññ±p±ramippattoti channampi abhiññ±na½ p±rami½, ukka½sa½ adhigato. Imin± hi padena vuttamevattha½ vivaritu½ “sotadh±tu visodhit±”ti-±di vutta½. Pucch±mi satth±ranti-±dik± dv±dasa g±th± attano upajjh±yassa parinibbutabh±va½ pucchantena vutt±. ¾yasmato nigrodhakappattherassa hi parinibb±nak±le ±yasm± vaªg²so asammukh± ahosi. Diµµhapubbañca tena tassa hatthakukkucc±di, pubbav±san±vasena hi t±disañca ±yasmato pilindavacchassa vasalav±dena samud±c±ro viya kh²º±sav±nampi hotiyeva. Tena “parinibbuto nu kho me upajjh±yo, ud±hu no”ti uppannaparivitakko satth±ra½ pucchi. Tena vutta½– “upajjh±yassa parinibbutabh±va½ pucchantena vutt±”ti. Tattha satth±ranti diµµhadhammik±d²hi veneyy±na½ anus±saka½. Anomapaññanti oma½ vuccati paritta½ l±maka½. Na omapañña½ anomapañña½, mah±paññanti attho. Diµµheva dhammeti paccakkhameva, imasmi½yeva attabh±veti attho. Vicikicch±nanti sa½say±na½ evar³p±na½ v± parivitakk±na½ chett±. Agg±¼aveti agg±¼avacetiyasaªkh±te vih±re. ѱtoti p±kaµo. Yasass²ti l±bhasakk±rasampanno. Abhinibbutattoti upasantasabh±vo apari¹ayham±nacitto. Tay± katanti t±dise ch±y±sampanne nigrodharukkham³le nisinnatt± “nigrodhakappo”ti tay± kata½ n±ma½. Iti so yath± attan± upalakkhita½ tath± vadati. Bhagav± pana na nisinnatt± eva ta½ tath± ±lapati, api ca kho tattha arahatta½ pattatt±pi. Br±hmaºass±ti j±ti½ sandh±ya vadati. So kira br±hmaºamah±s±lakul± pabbajito. Namassa½ acarinti namassam±no vih±si½. Mutyapekhoti nibb±ne patiµµhito. Da¼hadhammadass²ti bhagavanta½ ±lapati. Da¼hadhammañhi nibb±na½ abhijjanaµµhena, tañca bhagav± passi dassesi ca. Sakk±tipi bhagavantameva kulan±mena ±lapati. Mayampi sabbeti, niravasesaparisa½ saªgaºhitv± att±na½ dassento vadati. Samantacakkh³tipi bhagavantameva sabbaññutaññ±ºena ±lapati. Samavaµµhit±ti samm± avaµµhit±, ±bhoga½ katv± µhit±. Noti amh±ka½. Savan±y±ti imassa pañhassa veyy±karaºa½ savanatth±ya. Sot±ti sotadh±tuy±. Tuva½ no satth± tvamanuttaros²ti thutivacanavasena vadati. Chinda no vicikicchanti vicikicch±paµir³paka½ ta½ parivitakka½ sandh±y±ha. Akusalavicikicch±ya pana thero nibbicikicchova. Br³hi metanti br³hi me eta½. Ya½ may± y±citosi “ta½ s±vaka½, sakka, mayampi sabbe aññ±tumicch±m±”ti y±citova, ta½ br±hmaºa½ parinibbuta½ vedaya bh³ripañña. Majjheva no bh±s±”ti parinibbuta½ j±nitv± mah±pañña bhagav± majjheva amh±ka½ sabbesa½ bh±sa, yath± sabbe maya½ j±neyy±ma. Sakkova dev±na sahassanettoti ida½ pana thutivacanameva. Apicettha ayamadhipp±yo– yath± sakko sahassanetto dev±na½ majjhe tehi sakkacca½ sampaµicchitavacana½ bh±sati, eva½ amh±ka½ majjhe amhehi sampaµicchitavacana½ bh±s±ti. Ye kec²ti imampi g±tha½ bhagavanta½ thunanto vattuk±mata½ janetu½ bhaºati. Tassattho– ye keci abhijjh±dayo ganth±, tesa½ appah±ne sati mohavicikicch±na½ pah±n±bh±vato mohamagg±ti ca, aññ±ºapakkh±ti ca, vicikicchaµh±n±ti ca vuccanti. Sabbe te tath±gata½ patv± tath±gatassa desan±balena viddha½sit± bhavanti, nassanti. Ki½k±raºanti? Cakkhuñhi eta½ parama½ nar±na½, yasm± tath±gato sabbaganthavidhamanena paññ±cakkhujananato nar±na½ parama½ cakkhunti vutta½ hoti. No ce hi j±t³ti imampi g±tha½ thunanto eva vattuk±mata½ janento bhaºati. Tattha j±t³ti eka½savacana½. Purisoti bhagavanta½ sandh±y±ha. Jotimantoti paññ±jotisampann± s±riputt±dayo. Ida½ vutta½ hoti– yadi bhagav± puratthim±dibhedo v±to viya abbhaghana½ desan±vegena kilese vihaneyya, tato yath± abbhaghananivuto loko tamova hoti ekandhak±ro, eva½ sabbopi loko aññ±ºanivuto tamova siy±. Ye c±pi ime id±ni jotimanto kh±yanti s±riputt±dayo, tepi na bh±seyyu½, na d²peyyunti. Dh²r± c±ti imampi g±tha½ purimanayenev±ha. Tassattho– dh²r± ca paº¹itapuris±, pajjotakar± bhavanti paññ±pajjota½ upp±denti. Ta½ tasm± aha½ ta½ v²ra padh±nav²riyasamann±gata bhagav±, tatheva maññe dh²ro pajjotakarotveva maññ±mi. Mayampi vipassina½ sabbadhamme yath±bh³ta½ passanta½ bhagavanta½ j±nant± eva up±gamimh±. Tasm± “paris±su no ±vikarohi kappa½ parinibbutova yath± nigrodhakappa½ ±vikarohi pak±seh²”ti. Khippanti imampi g±tha½ purimanayeneva ±ha. Tassattho– bhagav± khippa½ gira½ eraya vaggu vaggu½ acir±yam±no v±ca½ bh±sa vaggu manohara½. Ha½sova yath± suvaººaha½so gocara½ pariggaºhanto j±tassaravanasaº¹a½ disv± g²va½ paggayha pakkhe uddhunitv± haµµhatuµµho saºika½ ataram±no vaggu½ nik³jati gira½ nicch±reti, evameva½ tva½ saºika½ nik³ja imin± mah±purisalakkhaºaññatarena bindussarena suµµhu vikappitena abhisaªkhatena, ete maya½ sabbe ujugat± avikkhittam±nas± hutv± tava nik³ja½ suºom±ti. Pah²naj±timaraºanti idampi purimanayeneva ±ha. Tattha na sissat²ti aseso, ta½ asesa½, sot±pann±dayo viya kiñci asesetv± pah²naj±timaraºanti vutta½ hoti. Niggayh±ti nibandhitv±, dhonanti dhutasabbap±pa½. Vadess±m²ti kath±pess±mi dhamma½. Na k±mak±ro hohi puthujjan±nanti puthujjanasekkh±d²na½ tividh±na½ jan±na½ k±mak±ro natthi, te ya½ icchanti ñ±tu½ v± vattu½ v±, ta½ na sakkonti. Saªkheyyak±ro ca tath±gat±nanti tath±gat±na½ pana v²ma½sak±ro paññ±pubbaªgamakiriy±, te ya½ icchanti ñ±tu½ v± vattu½ v±, ta½ sakkontiyev±ti adhipp±yo. Id±ni ta½ saªkheyyak±ra½ pak±sento “sampannaveyy±karaºan”ti g±tham±ha. Tassattho– tath± hi tava bhagav± ida½ samujjupaññassa sabbattha appaµihatabh±vena ujugatapaññassa sammadeva vutta½ pavattita½ sampannaveyy±karaºa½ “santatimah±matto sattat±lamatta½ abbhuggantv± parinibb±yissati, suppabuddho sakko sattame divase pathavi½ pavisissat²”ti evam±di½ samuggahita½ sammadeva uggahita½ avipar²ta½ diµµha½, puna suµµhutara½ añjali½ paº±metv± ±ha. Ayamañjali pacchimo suppaº±mitoti aya½ aparopi añjali suµµhutara½ paº±mito. M± mohay² j±nanti m± no avacanena mohayi, j±nanto tassa gati½. Anomapaññ±ti bhagavanta½ ±lapati. Paroparanti ima½ pana g±tha½ aparenapi pariy±yena amohanameva y±canto ±ha. Tattha paroparanti lokuttaralokiyavasena sundar±sundara½ d³re santike v±. Ariyadhammanti catusaccadhamma½. Viditv±ti paµivijjhitv±. J±nanti sabba½ ñeyyadhamma½ j±nanto. V±c±bhikaªkh±m²ti yath± ghammani ghammak±le uºh±bhitatto puriso kilanto tasito v±ri½, eva½ te v±ca½ abhikaªkh±mi. Suta½ pavass±ti sutasaªkh±ta½ sadd±yatana½ pavassa pagghara muñca pavatta. “Sutassa vass±”tipi p±¼i. Vuttapak±rassa sadd±yatanassa vuµµhi½ vass±ti attho. Id±ni y±disa½ v±ca½ abhikaªkhati, ta½ pak±sento “yadatthikan”ti g±tham±ha. Tattha kapp±yanoti kappameva p³j±vasena vadati. Yath± vimuttoti “ki½ anup±dises±ya nibb±nadh±tuy± yath± asekkho, ud±hu sa-up±dises±ya yath± sekkho”ti v± pucchati. Sesamettha p±kaµameva. Eva½ dv±dasahi g±th±hi y±cito bhagav± ta½ viy±karonto “acchecch²”ti-±dim±ha. Tattha acchecchi taºha½ idha n±mar³pe (iti bhagav±) kaºhassa sota½ d²gharatt±nusayitanti imasmi½ n±mar³pe k±mataºh±dibhed± taºh± d²gharatta½ appah²naµµhena anusayit± kaºhan±makassa m±rassa sotantipi vuccati. Ta½ kaºhassa sotamuta½ d²gharatt±nusayita½ idha n±mar³pe taºha½ kapp±yano chindi. Iti bhagav±ti ida½ pana saªg²tik±r±na½ vacana½. At±ri j±ti½ maraºa½ asesanti so ta½ taºha½ chetv± asesa½ j±timaraºa½ atari anup±dises±ya parinibb±y²ti dasseti, iccabravi bhagav± pañcaseµµhoti ±yasmat± vaªg²sena puµµho bhagav± eva½ avoca pañcahi saddh±d²hi indriyehi anaññas±dh±raºehi cakkh³hi v± seµµho. Atha v± pañcaseµµhoti pañcahi s²l±d²hi dhammakkhandhehi, pañcahi v± hetusampad±d²hi seµµho uttamo pavaroti saªg²tik±r±namevidampi vacana½. Eva½ vutte bhagavato bh±sita½ abhinandam±naso ±yasm± vaªg²so “esa sutv±”ti-±dik± g±th±yo ±ha. Tattha paµhamag±th±ya½ na ma½ vañces²ti yasm± parinibbuto, tasm± tassa parinibbutabh±va½ icchanta½ ma½ na vañcesi, na visa½v±des²ti attho. Sesa½ p±kaµameva. Dutiyag±th±ya½ yasm± mutyapekho vih±si, tasm± ta½ sandh±y±ha “yath± v±d² tath± k±r², ahu buddhassa s±vako”ti. Maccuno j±la½ tatan”ti tebh³makavaµµe vitthata½ m±rassa taºh±j±la½. M±y±vinoti bahum±yassa. “Tath± m±y±vino”tipi keci paµhanti, tesa½ yo anek±hi m±y±hi anekakkhattu½ bhagavanta½ upasaªkami. Tassa tath± m±y±vinoti adhipp±yo.