Amat±ti s±dhubh±vena amatasadis±. Vuttańheta½ sacca½ have s±dhutara½ ras±nanti (sa½. ni. 1.73). Nibb±n±matapaccayatt± v± amat±. Esa dhammo sanantanoti y± aya½ saccav±c± n±ma, esa por±ŗo dhammo cariy± paveŗi. Idameva hi por±ŗ±na½ ±ciŗŗa½ ya½ te na alika½ bh±si½su. Ten±ha sacce atthe ca dhamme ca, ±hu santo patiµµhit±ti. Tattha sacce patiµµhitatt± eva attano ca paresańca atthe patiµµhit±, atthe patiµµhitatt± eva dhamme patiµµhit± hont²ti veditabb±. Saccavisesanameva v± eta½. Idańhi vutta½ hoti sacce patiµµhit±. K²dise? Atthe ca dhamme ca, ya½ paresa½ atthato anapetatt± attha½ anuparodhakara½, dhammato anapetatt± dhamma½ dhammikameva attha½ s±dhet²ti. Im±ya g±th±ya saccav±c±vasena abhitthavi. Khemanti abhaya½ nirupaddava½. Kena k±raŗen±ti ce? Nibb±napattiy± dukkhassantakiriy±ya, yasm± kilesanibb±na½ p±peti, vaµµadukkhassa ca antakiriy±ya sa½vaµµati, tasm± khemanti attho. Atha v± ya½ buddho nibb±napattiy± v± dukkhassantakiriy±ya v±ti dvinna½ nibb±nadh±t³na½ atth±ya khemamaggappak±sanato khema½ v±ca½ bh±sati. S± ve v±c±namuttam±ti s± v±c± sabbav±c±na½ seµµh±ti evamettha attho daµµhabbo. Im±ya g±th±ya mant±vacanavasena bhagavanta½ abhitthavanto arahattanik³µena thomana½ pariyos±peti. Gambh²rapańńoti tisso g±th± ±yasmato s±riputtattherassa pasa½sanavasena vutt±. Tattha gambh²rapańńoti gambh²resu khandh±yatan±d²su pavatt±ya nipuŗ±ya pańń±ya samann±gatatt± gambh²rapańńo. Medh±saŖkh±t±ya dhammojapańń±ya samann±gatatt± medh±v². Aya½ duggatiy± maggo, aya½ sugatiy± maggo, aya½ nibb±nassa maggoti eva½ magge ca amagge ca kovidat±ya magg±maggassa kovido. Mahatiy± s±vakap±ram²ń±ŗassa matthaka½ patt±ya pańń±ya vasena mah±pańńo. Dhamma½ deseti bhikkhunanti sammadeva pavatti½ nivatti½ vibh±vento bhikkh³na½ dhamma½ deseti. Tass± pana desan±ya pavatti-±k±ra½ dassetu½ sa½khittenap²ti-±di vutta½. Tattha sa½khittenap²ti catt±rim±ni, ±vuso, ariyasacc±ni. Katam±ni catt±ri? Dukkha½ ariyasacca½
pe
im±ni kho, ±vuso, catt±ri ariyasacc±ni, tasm± tih±vuso, ida½ dukkhanti yogo karaŗ²yoti eva½ sa½khittenapi deseti. Katamańc±vuso, dukkha½ ariyasacca½? J±tipi dukkh±ti-±din± (ma. ni. 3.372-373) nayena t±neva vibhajanto vitth±renapi bh±sati. Khandh±didesan±supi eseva nayo. S±lik±yiva nigghosoti yath± madhura½ ambapakka½ s±yitv± pakkhehi v±ta½ datv± madhurarava½ nicch±rentiy± s±lik±ya nigghoso, eva½ therassa dhamma½ kathentassa madhuro nigghoso hoti. Dhammasen±patissa hi pitt±d²na½ vasena apalibuddhavacana½ hoti, ayadaŗ¹ena pahaµaka½sath±lako viya saddo niccharati. Paµibh±na½ udiyyat²ti kathetukamyat±ya sati samuddato v²ciyo viya upar³pari ananta½ paµibh±na½ uµµhahati. Tass±ti dhammasen±patissa. Tanti dhamma½ desentassa. Suŗant²ti ya½ no thero katheti, ta½ no soss±m±ti ±daraj±t± suŗanti. Madhuranti iµµha½. Rajan²yen±ti kantena. Savan²yen±ti kaŗŗasukhena. Vaggun±ti maµµhena manoharena. Udaggacitt±ti odagyap²tiy± vasena udaggacitt± al²nacitt±. Mudit±ti ±modit± p±mojjena samann±gat±. Odhent²ti avadahanti ańń±ya citta½ upaµµhapent± sota½ upanenti. Ajja pannaraseti-±dik± catasso g±th± pav±raŗ±suttantadesan±ya (sa½. ni. 1.215) satth±ra½ mah±bhikkhusaŖghaparivuta½ nisinna½ disv± thomentena vutt±. Tattha pannaraseti yasmińhi samaye bhagav± pubb±r±me nis²danto s±yanhasamaye sampattaparis±ya k±layutta½ samayayutta½ dhamma½ desetv±, udakakoµµhake gatt±ni parisińcitv±, vatthanivasano eka½sa½ sugatamah±c²vara½ katv±, mig±ram±tup±s±de majjhimathambha½ niss±ya pańńattavarabuddh±sane nis²ditv±, samantato nisinna½ bhikkhusaŖgha½ anuviloketv± tadahuposathe pav±raŗ±divase nisinno hoti, imasmi½ pannaras²-uposatheti attho. Visuddhiy±ti visuddhatth±ya visuddhipav±raŗ±ya. Bhikkh³ pańcasat± sam±gat±ti pańcasatamatt± bhikkh³ satth±ra½ pariv±retv± nisajjavasena ceva ajjh±sayavasena ca sam±gat±. Te ca sa½yojanabandhanacchid±ti sa½yojanasaŖkh±te sant±nassa bandhanabh³te kilese chinditv± µhit±. Tato eva an²gh± kh²ŗapunabbhav± is²ti kilesadukkh±bh±vena nidukkh± kh²ŗapunabbhav±, asekkh±na½ s²lakkhandh±d²na½ esitabh±vena is²ti. VijitasaŖg±manti vijitakilesasaŖg±matt± vijitam±rabalatt± vijitasaŖg±ma½. Satthav±hanti aµµhaŖgike ariyamaggarathe ±ropetv± veneyyasatte v±heti sa½s±rakant±rato utt±ret²ti bhagav± satthav±ho. Ten±ha brahm± sahampati uµµhehi, v²ra, vijitasaŖg±ma, satthav±h±ti (mah±va. 8; ma. ni. 1.282), ta½ satthav±ha½ anuttara½ satth±ra½ s±vak± payirup±santi. Tevijj± maccuh±yinoti evar³pehi s±vakehi pariv±rito cakkavatti viya r±j± amaccapariv±rito janapadac±rikavasena samant± anupariyet²ti yojan±. Pal±poti tuccho antos±rarahito, s²larahitoti attho. Vande ±diccabandhunanti ±diccabandhu½ satth±ra½ dasabala½ vand±m²ti vadati. Parosahassanti-±dik± catasso g±th± nibb±napaµisa½yutt±ya dhammiy± kath±ya bhikkh³na½ dhamma½ desenta½ bhagavanta½ thomentena vutt±. Tattha parosahassanti atirekasahassa½, a¹¹hate¼as±ni bhikkhusahass±ni sandh±ya vutta½. Akutobhayanti nibb±ne kutocipi bhaya½ natthi. Nibb±na½ pattassa ca kutocipi bhaya½ natth²ti nibb±na½ akutobhaya½ n±ma. ¾gu½ na karot²ti-±din± (su. ni. 527) vuttak±raŗehi bhagav± n±goti vuccat²ti n±gan±mosi bhagav±ti. Is²na½ isisattamoti s±vakapaccekabuddha-is²na½ uttamo isi, vipass²samm±sambuddhato paµµh±ya is²na½ v± sattamako isi. Mah±meghov±ti c±tudd²pikamah±megho viya hutv±. Div± vih±r±ti paµisall±naµµh±nato. S±vako te, mah±v²ra, p±de vandati vaŖg²soti ida½ thero arahatta½ patv± attano vises±dhigama½ pak±sento vadati. Ummaggapathanti-±dik± catasso g±th± bhagavat± ki½ nu te, vaŖg²sa, im± g±th±yo pubbe parivitakkit±, ud±hu µh±naso cet± paµibhant²ti pucchitena µh±naso paµibhant²ti dassentena vutt±. Kasm± paneva½ ta½ bhagav± avoca? SaŖghamajjhe kira kath± udap±di vaŖg²satthero vissaµµhagantho neva uddesena, na paripucch±ya, na yonisomanasik±rena kamma½ karoti. G±tha½ bandhanto vaŗŗapad±ni karonto vicarat²ti. Atha bhagav± ime bhikkh³ vaŖg²sassa paµibh±nasampatti½ na j±nanti, ahamassa paµibh±nasampatti½ j±n±pess±m²ti cintetv± ki½ nu kho, vaŖg²s±ti-±din± pucchati. Ummaggapathanti anek±ni kilesuppajjanapath±ni. Vaµµappasutapathat±ya hi pathanti vutta½. Pabhijja kh²l±n²ti r±g±dikh²l±ni pańca bhinditv± carasi. Ta½ passath±ti eva½ abhibhuyya ca chinditv± ca caranta½ buddha½ passatha. Bandhapamuńcakaranti bandhanamocanakara½. Asitanti anissita½. Bh±gaso paµibhajj±ti satipaµµh±n±dikoµµh±sato dhamma½ paµibhajjan²ya½ katv±. Pavibhajj±tipi p±µho. Uddes±dikoµµh±sato pak±rena vibhajitv± vibhajitv± dhamma½ deset²ti attho. Oghass±ti k±m±dicaturoghassa. Anekavihitanti satipaµµh±n±divasena anekavidha½ aµµhati½s±ya v± kammaµµh±n±na½ vasena anekappak±ra½ amat±vaha½ magga½ akkh±si abh±si. Tasmińca amate akkh±teti tasmi½ tena akkh±te amate amat±vahe. Dhammadas±ti dhammassa passit±ro. Żhit± asa½h²r±ti kenaci asa½h±riy± hutv± patiµµhit±. Ativijjh±ti ativijjhitv±. Sabbaµµhit²nanti sabbesa½ diµµhiµµh±n±na½ vińń±ŗaµµhit²na½ v±. Atikkamamaddas±ti atikkamabh³ta½ nibb±na½ addasa. Agganti uttama½ dhamma½. Aggeti v± p±µho, paµhamataranti attho. Dasaddh±nanti pańcavaggiy±na½ agga½ dhamma½, agge v± ±dito desay²ti attho. Tasm±ti yasm± esa dhammo sudesitoti j±nantena pam±do na k±tabbo, tasm± anusikkheti tisso sikkh± vipassan±paµip±µiy± maggapaµip±µiy± ca sikkheyya. Buddh±nubuddhoti-±dik± tisso g±th± ±yasmato ańń±takoŗ¹ańńattherassa thomanavasena vutt±. Tattha buddh±nubuddhoti buddh±na½ anubuddho Buddh± hi paµhama½ catt±ri sacc±ni bujjhi½su, pacch± thero sabbapaµhama½, tasm± buddh±nubuddhoti. Thirehi s²lakkhandh±d²hi samann±gatatt± thero, akuppadhammoti attho. Tibbanikkamoti da¼hav²riyo. Sukhavih±r±nanti diµµhadhammasukhavih±r±na½. Vivek±nanti tiŗŗampi vivek±na½. Sabbassa tanti ya½ sabbas±vakena pattabba½, assa anena ta½ anuppatta½. Appamattassa sikkhatoti appamattena hutv± sikkhantena. Tevijjo cetopariyakovidoti chasu abhińń±su catasso vadati, itar± dve yadipi na vutt±, thero pana cha¼abhińńova. Yasm± thera½ himavante chaddantadahato ±gantv± bhagavati paramanipaccak±ra½ dassetv±, vandanta½ disv± pasannam±nasena bhagavato sammukh± thera½ abhitthavantena im± g±th± vutt±, tasm± koŗ¹ańńo buddhad±y±do, p±de vandati satthunoti vutta½. Nagassa passeti-±dik± tisso g±th± pańcahi bhikkhusatehi saddhi½ sabbeheva arahantehi bhagavati k±¼asil±ya½ viharante ±yasm± mah±moggall±no tesa½ bhikkh³na½ citta½ samanvesanto arahattaphalavimutti½ passittha. Ta½ disv± ±yasm± vaŖg²so bhagavanta½ there ca abhitthavanto abh±si. Tattha nagassa passeti isigilipabbatassa passe k±¼asil±ya½. ¾s²nanti nisinna½. Cetas±ti attano cetopariyań±ŗena. Citta½ nesa½ samanvesanti tesa½ kh²ŗ±savabhikkh³na½ citta½ samanvesanto. Anupariyet²ti anukkamena paricchindati. Eva½ sabbaŖgasampanna½ muni½ dukkhassa p±ragunti vutt±ya satthusampattiy± ceva tevijj± maccuh±yinoti vutt±ya s±vakasampattiy± c±ti sabbehi aŖgehi sampanna½ samann±gata½. Muninti hi imin± padena monasaŖkh±tena ń±ŗena satthu anavasesańeyy±vabodho vuttoti an±varaŗań±ŗena dasabalań±ŗ±d²na½ saŖgaho kato hoti, tenassa ń±ŗasampada½ dasseti. Dukkhassa p±ragunti imin± pah±nasampada½. Tadubhayena ca satthu ±nubh±vasampad±dayo dassit± honti. Tevijj± maccuh±yinoti imin± s±vak±na½ ń±ŗasampattid²panena ca nibb±nadh±tuy± adhigamad²panena ca padadvayena satthus±vakasampatti dassit± hoti. Tath± hi yath±vuttamattha½ p±kaµatara½ k±tu½ muni½ dukkhassa p±ragu½. Anek±k±rasampanna½, payirup±santi gotamanti vutta½. Tattha anek±k±rasampannanti anekehi ±k±rehi sampanna½, anek±k±raguŗasamann±gatanti attho. Cando yath±ti g±th± bhagavanta½ camp±nagare gaggar±ya pokkharaŗiy± t²re mahat± bhikkhusaŖghena anekehi ca devan±gasahassehi parivuta½ attano vaŗŗena ca yasas± ca virocam±na½ disv± somanassaj±tena abhitthavantena vutt±. Tattha cando yath± vigataval±hake nabheti yath± saradasamaye apagataval±hake val±hakasadisena ańńena ca mahik±din± upakkilesena vimutte ±k±se puŗŗacando virocati, v²tamalova bh±ŗum±ti teneva val±hak±di-upakkilesavigamena vigatamalo bh±ŗum± s³riyo yath± virocati. Evampi, aŖg²rasa, tvanti eva½ aŖgehi niccharaŗajut²hi jutimanta tvampi mah±muni bhagav±, atirocasi attano yasas± sadevaka½ loka½ atikkamitv± virocas²ti.