9. V±seµµhasuttavaººan±

Eva½ me sutanti v±seµµhasutta½. K± uppatti? Ayameva y±ssa nid±ne vutt± atthavaººana½ panassa vuttanay±ni utt±natth±ni ca pad±ni pariharant± kariss±ma. Icch±naªgaloti g±massa n±ma½. Br±hmaºamah±s±l±na½ caªk² t±rukkho todeyyoti voh±ran±mameta½. Pokkharas±ti j±ºussoº²ti nemittika½. Tesu kira eko himavantapasse pokkharaºiy± padume nibbatto, aññataro t±paso ta½ paduma½ gahetv± tattha sayita½ d±raka½ disv± sa½va¹¹hetv± rañño dassesi. Pokkhare sayitatt± “pokkharas±t²”ti cassa n±mamak±si. Ekassa µh±nantare nemittika½. Tena kira j±ºussoºin±maka½ purohitaµµh±na½ laddha½, so teneva paññ±yi.
Te sabbepi aññe ca abhiññ±t± abhiññ±t± br±hmaºamah±s±l± kasm± icch±naªgale paµivasant²ti? Vedasajjh±yanapariv²ma½sanattha½. Tena kira samayena kosalajanapade vedak± br±hmaº± ved±na½ sajjh±yakaraºatthañca atth³paparikkhaºatthañca tasmi½yeva g±me sannipatanti. Tena tepi antarantar± attano bhogag±mato ±gamma tattha paµivasanti.
V±seµµhabh±radv±j±nanti v±seµµhassa ca bh±radv±jassa ca. Ayamantar±kath±ti ya½ attano sah±yakabh±v±nur³pa½ katha½ kathent± anuvicari½su, tass± kath±ya antar± vemajjheyeva aya½ aññ± kath± udap±d²ti vutta½ hoti. Sa½suddhagahaºikoti sa½suddhakucchiko, sa½suddh±ya br±hmaºiy± eva kucchismi½ nibbattoti adhipp±yo. “Samavep±kiniy± gahaºiy±”ti-±d²su hi udaraggi “gahaº²”ti vuccati. Idha pana m±tukucchi. Y±va sattam±ti m±tu m±t±, pitu pit±ti eva½ paµilomena y±va satta j±tiyo. Ettha ca pit±maho ca pit±mah² ca pit±mah±, tath± m±t±maho ca m±t±mah² ca m±t±mah±, pit±mah± ca m±t±mah± ca pit±mah±yeva. Pit±mah±na½ yuga½ pit±mahayuga½. Yuganti ±yuppam±ºa½. Abhil±pamattameva ceta½, atthato pana pit±mah±yeva pit±mahayuga½. Akkhittoti j±ti½ ±rabbha “ki½ so”ti kenaci anavaññ±to Anupakkuµµhoti j±tisandosav±dena anupakkuµµhapubbo. Vatasampannoti ±c±rasampanno. Saññ±petunti ñ±petu½ bodhetu½, nirantara½ k±tunti vutta½ hoti. ¾y±m±ti gacch±ma.
600. Anuññ±tapaµiññ±t±ti “tevijj± tumhe”ti eva½ maya½ ±cariyehi ca anuññ±t± attan± ca paµij±nimh±ti attho. Asm±ti bhav±ma. Ubhoti dvepi jan±. Aha½ pokkharas±tissa, t±rukkhass±ya½ m±ºavoti aha½ pokkharas±tissa jeµµhantev±s² aggasisso, aya½ t±rukkhass±ti adhipp±yena bhaºati ±cariyasampatti½ attano sampattiñca d²pento.
601. Tevijj±nanti tived±na½. Kevalinoti niµµhaªgat±. Asmaseti amha bhav±ma. Id±ni ta½ kevalibh±va½ vitth±rento ±ha– “padakasm±…pe… s±dis±”ti. Tattha jappeti vede. Kammun±ti dasavidhena kusalakammapathakammun±. Ayañhi pubbe sattavidha½ k±yavac²kamma½ sandh±ya “yato kho bho s²lav± hot²”ti ±ha. Tividha½ manokamma½ sandh±ya “vatasampanno”ti ±ha. Tena samann±gato hi ±c±rasampanno hoti.
602-5. Id±ni ta½ vacanantarena dassento ±ha– “ahañca kammun± br³m²”ti. Khay±t²tanti ³nabh±va½ at²ta½, paripuººanti attho. Pecc±ti upagantv±. Namassant²ti namo karonti. Cakkhu½ loke samuppannanti avijjandhak±re loke, ta½ andhak±ra½ vidhamitv± lokassa diµµhadhammik±di-atthasandassanena cakkhu hutv± samuppanna½.
606. Eva½ abhitthavitv± v±seµµhena y±cito bhagav± dvepi jane saªgaºhanto ±ha– “tesa½ vo aha½ byakkhissan”ti-±di. Tattha byakkhissanti by±kariss±mi. Anupubbanti tiµµhatu t±va br±hmaºacint±, k²µapaµaªgatiºarukkhato pabhuti vo anupubba½ byakkhissanti evamettha adhipp±yo veditabbo, eva½ vitth±rakath±ya vinetabb± hi te m±ºavak±. J±tivibhaªganti j±tivitth±ra½. Aññamaññ± hi j±tiyoti tesa½ tesañhi p±º±na½ j±tiyo aññ± aññ± n±nappak±r±ti attho.
607. Tato p±º±na½ j±tivibhaªge kathetabbe “tiºarukkhepi j±n±th±”ti anup±dinnak±na½ t±va kathetu½ ±raddho. Ta½ kimatthamiti ce? Up±dinnesu sukhañ±panattha½. Anup±dinnesu hi j±tibhede gahite up±dinnesu so p±kaµataro hoti. Tattha tiº±ni n±ma antophegg³ni bahis±r±ni. Tasm± t±lan±¼iker±dayopi tiºasaªgaha½ gacchanti. Rukkh± n±ma bahiphegg³ antos±r±. Tiº±ni ca rukkh± ca tiºarukkh±. Te upayogabahuvacanena dassento ±ha– “tiºarukkhepi j±n±th±”ti. Na c±pi paµij±nareti “maya½ tiº±, maya½ rukkh±”ti evampi na paµij±nanti. Liªga½ j±timayanti apaµij±nant±nampi ca tesa½ j±timayameva saºµh±na½ attano m³labh³tatiº±disadisameva hoti. Ki½ k±raºa½? Aññamaññ± hi j±tiyo, yasm± aññ± tiºaj±ti, aññ± rukkhaj±ti; tiºesupi aññ± t±laj±ti, aññ± n±¼ikeraj±t²ti eva½ vitth±retabba½.
Tena ki½ d²peti? Ya½ j±tivasena n±n± hoti, ta½ attano paµiñña½ paresa½ v± upadesa½ vin±pi aññaj±tito visesena gayhati. Yadi ca j±tiy± br±hmaºo bhaveyya, sopi attano paµiñña½ paresa½ v± upadesa½ vin± khattiyato vessasuddato v± visesena gayheyya, na ca gayhati, tasm± na j±tiy± br±hmaºoti. Parato pana “yath± et±su j±t²s³”ti im±ya g±th±ya etamattha½ vac²bhedeneva ±vikarissati.
608. Eva½ anup±dinnesu j±tibheda½ dassetv± up±dinnesu ta½ dassento “tato k²µe”ti evam±dim±ha. Tattha k²µ±ti kimayo. Paµaªg±ti paµaªg±yeva. Y±va kunthakipilliketi kunthakipillika½ pariyanta½ katv±ti attho.
609. Khuddaketi k±¼akakaº¹ak±dayo. Mahallaketi sasabi¼±r±dayo. Sabbe hi te anekavaºº±.
610. P±d³dareti udarap±de, udara½yeva yesa½ p±d±ti vutta½ hoti. D²ghapiµµhiketi sapp±nañhi s²sato y±va naªguµµh± piµµhi eva hoti, tena te “d²ghapiµµhik±”ti vuccanti. Tepi anekappak±r± ±s²vis±dibhedena.
611. Odaketi udakamhi j±te. Macch±pi anekappak±r± rohitamacch±dibhedena.
612. Pakkh²ti sakuºe. Te hi pakkh±na½ atthit±ya “pakkh²”ti vuccanti. Pattehi yant²ti pattay±n±. Veh±se gacchant²ti vihaªgam±. Tepi anekappak±r± k±k±dibhedena.
613. Eva½ thalajal±k±sagocar±na½ p±º±na½ j±tibheda½ dassetv± id±ni yen±dhipp±yena ta½ dassesi, ta½ ±vikaronto “yath± et±s³”ti g±tham±ha. Tassattho saªkhepato pubbe vutt±dhipp±yavaººan±vaseneva veditabbo.
614-6. Vitth±rato panettha ya½ vattabba½, ta½ sayameva dassento “na keseh²”ti-±dim±ha. Tatr±ya½ yojan±– ya½ vutta½ “natthi manussesu liªga½ j±timaya½ puth³”ti, ta½ eva½ natth²ti veditabba½. Seyyathida½, na keseh²ti. Na hi “br±hmaº±na½ ²dis± kes± honti, khattiy±na½ ²dis±”ti niyamo atthi yath± hatthi-assamig±d²nanti imin± nayena sabba½ yojetabba½. Liªga½ j±timaya½ neva, yath± aññ±su j±tis³ti ida½ pana vuttassevatthassa nigamananti veditabba½. Tassa yojan±– tadeva yasm± imehi kes±d²hi natthi manussesu liªga½ j±timaya½ puthu, tasm± veditabbameta½ “br±hmaº±dibhedesu manussesu liªga½ j±timaya½ neva yath± aññ±su j±t²s³”ti.
617. Id±ni eva½ j±tibhede asantepi br±hmaºo khattiyoti ida½ n±natta½ yath± j±ta½, ta½ dassetu½ “paccattan”ti g±tham±ha. Tassattho– eta½ tiracch±n±na½ viya yonisiddhameva kes±disaºµh±n±natta½ manussesu br±hmaº±d²na½ attano attano sar²resu na vijjati. Avijjam±nepi pana etasmi½ yadeta½ br±hmaºo khattiyoti n±nattavidh±napariy±ya½ vok±ra½, ta½ vok±rañca manussesu samaññ±ya pavuccati, voh±ramattena vuccat²ti.
619-625. Ett±vat± bhagav± bh±radv±jassa v±da½ niggahetv± id±ni yadi j±tiy± br±hmaºo bhaveyya, ±j²vas²l±c±ravipannopi br±hmaºo bhaveyya. Yasm± pana por±º± br±hmaº± tassa br±hmaºabh±va½ na icchanti loke ca aññepi paº¹itamanuss±, tasm± v±seµµhassa v±dapaggahaºattha½ ta½ dassento “yo hi koci manusses³”ti-±dik± aµµha g±th±yo ±ha. Tattha gorakkhanti khettarakkha½, kasikammanti vutta½ hoti. Pathav² hi “go”ti vuccati, tappabhedo ca khetta½. Puthusippen±ti tantav±yakamm±din±n±sippena. Voh±ranti vaºijja½. Parapessen±ti paresa½ veyy±vaccena. Issatthanti ±vudhaj²vika½, usuñca sattiñc±ti vutta½ hoti. Porohiccen±ti purohitakammena.
626. Eva½ br±hmaºasamayena ca lokavoh±rena ca ±j²vas²l±c±ravipannassa abr±hmaºabh±va½ s±dhetv± eva½ sante na j±tiy± br±hmaºo, guºehi pana br±hmaºo hoti. Tasm± yattha yattha kule j±to yo guºav±, so br±hmaºo, ayamettha ñ±yoti evameta½ ñ±ya½ atthato ±p±detv± puna tadeva ñ±ya½ vac²bhedena pak±sento ±ha “na c±ha½ br±hmaºa½ br³m²”ti.
Tassattho– aha½ pana yv±ya½ cat³su yon²su yattha katthaci j±to, tatr±pi v± visesena yo br±hmaºasamaññit±ya m±tari sambh³to, ta½ yonija½ mattisambhava½ y± c±ya½ “ubhato suj±to”ti-±din± (d². ni. 1.303; ma. ni. 2.424) nayena br±hmaºehi br±hmaºassa parisuddha-uppattimaggasaªkh±t± yoni kath²yati, “sa½suddhagahaºiko”ti imin± ca m±tusampatti, tatopi j±tasambh³tatt± “yonijo mattisambhavo”ti ca vuccati, tampi yonija½ mattisambhava½ imin± ca yonijamattisambhavamattena br±hmaºa½ na br³mi Kasm±? Yasm± “bho bho”ti vacanamattena aññehi sakiñcanehi visiµµhatt± bhov±d² n±ma so hoti, sace hoti sakiñcano. Yo pan±ya½ yattha katthaci kule j±topi r±g±dikiñcan±bh±vena akiñcano, sabbagahaºapaµinissaggena ca an±d±no, akiñcana½ an±d±na½ tamaha½ br³mi br±hmaºa½. Kasm±? Yasm± b±hitap±poti.
627. Kiñca bhiyyo– “sabbasa½yojana½ chetv±”ti-±dik± sattav²sati g±th±. Tattha sabbasa½yojananti dasavidha½ sa½yojana½. Na paritassat²ti taºh±ya na tassati. Tamahanti ta½ aha½ r±g±d²na½ saªg±na½ atikkantatt± saªg±tiga½, catunnampi yog±na½ abh±vena visa½yutta½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
628. Naddhinti nayhanabh±vena pavatta½ kodha½. Varattanti bandhanabh±vena pavatta½ taºha½. Sand±na½ sahanukkamanti anusay±nukkamasahita½ dv±saµµhidiµµhisand±na½, ida½ sabbampi chinditv± µhita½ avijj±palighassa ukkhittatt± ukkhittapaligha½ catunna½ sacc±nna½ buddhatt± buddha½ aha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
629. Aduµµhoti eva½ dasahi akkosavatth³hi akkosañca p±ºi-±d²hi pothanañca andubandhan±d²hi bandhanañca yo akuddham±naso hutv± adhiv±sesi, khantibalena samann±gatatt± khant²bala½, punappuna½ uppattiy± an²kabh³tena teneva khant²bal±n²kena samann±gatatt± bal±n²ka½ ta½ evar³pa½ aha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
630. Vatantanti dhutavatena samann±gata½, catup±risuddhis²lena s²lavanta½, taºh±-ussad±bh±vena anussada½, cha¼indriyadamanena danta½, koµiya½ µhitena attabh±vena antimas±r²ra½ tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
631. Yo na limpat²ti evameva yo abbhantare duvidhepi k±me na limpati, tasmi½ k±me na saºµh±ti, tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
632. Dukkhass±ti khandhadukkhassa. Pannabh±ranti ohitakkhandhabh±ra½ cat³hi yogehi sabbakilesehi v± visa½yutta½ tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
633. Gambh²rapaññanti gambh²resu khandh±d²su pavatt±ya paññ±ya samann±gata½, dhammojapaññ±ya medh±vi½, “aya½ duggatiy±, aya½ sugatiy±, aya½ nibb±nassa maggo, aya½ amaggo”ti eva½ magge amagge ca chekat±ya magg±maggassa kovida½, arahattasaªkh±ta½ uttamatthamanuppatta½ tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
634. Asa½saµµhanti dassanasavanasamull±paparibhogak±yasa½sagg±na½ abh±vena asa½saµµha½. Ubhayanti gih²hi ca anag±rehi c±ti ubhayehipi asa½saµµha½. Anokas±rinti an±layac±ri½, ta½ evar³pa½ aha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
635. Nidh±y±ti nikkhipitv± oropetv±. Tasesu th±varesu c±ti taºh±t±sena tasesu taºh±bh±vena thirat±ya th±varesu. Yo na hant²ti yo eva½ sabbasattesu vigatapaµighat±ya nikkhittadaº¹o neva kañci saya½ hanati, na aññena gh±teti, tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
636. Aviruddhanti ±gh±tavasena viruddhesupi lokiyamah±janesu ±gh±t±bh±vena aviruddha½, hatthagate daº¹e v± satthe v± avijjam±nepi paresa½ pah±rad±nato aviratatt± attadaº¹esu janesu nibbuta½ nikkhittadaº¹a½, pañcanna½ khandh±na½ “aha½ maman”ti gahitatt± s±d±nesu, tassa gahaºassa abh±vena an±d±na½ ta½ evar³pa½ aha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
637. ¾ragg±ti yassete r±g±dayo ayañca paraguºamakkhaºalakkhaºo makkho ±ragg± s±sapo viya papatito, yath± s±sapo ±ragge na santiµµhati, eva½ citte na tiµµhati, tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
638. Akakkasanti apharusa½. Viññ±paninti atthaviññ±pani½. Saccanti bh³ta½. N±bhisajeti y±ya gir±ya añña½ kujjh±panavasena na lagg±peyya. Kh²º±savo n±ma evar³pameva gira½ bh±seyya. Tasm± tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
639. S±µak±bharaº±d²su d²gha½ v± rassa½ v±, maºimutt±d²su aºu½th³la½ v± mahaggha-appagghavasena subha½asubha½ v± yo puggalo imasmi½ loke parapariggahita½ n±diyati, tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
640. Nir±s±santi nittaºha½. Visa½yuttanti sabbakilesehi viyutta½ tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
641. ¾lay±ti taºh±. Aññ±ya akatha½kath²ti aµµha vatth³ni yath±bh³ta½ j±nitv± aµµhavatthuk±ya vicikicch±ya nibbicikiccho. Amatogadhamanuppattanti amata½ nibb±na½ ogahetv± anuppatta½ tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
642. Ubhoti dvepi puññ±ni p±p±ni ca cha¹¹etv±ti attho. Saªganti r±g±dibheda½ saªga½. Upaccag±ti atikkanto. Tamaha½ vaµµam³lasokena asoka½, abbhantare r±garaj±d²na½ abh±vena viraja½, nirupakkilesat±ya suddha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
643. Vimalanti abbh±dimalavirahita½. Suddhanti nirupakkilesa½. Vippasannanti pasannacitta½. An±vilanti kiles±vilattavirahita½. Nand²bhavaparikkh²ºanti t²su bhavesu parikkh²ºataºha½ tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
644. Yo bhikkhu ima½ r±gapalipathañceva kilesaduggañca sa½s±ravaµµañca catunna½ sacc±na½ appaµivijjhanakamohañca at²to, catt±ro oghe tiººo hutv± p±ra½ anuppatto, duvidhena jh±nena jh±y², taºh±ya abh±vena anejo, katha½kath±ya abh±vena akatha½kath², up±d±n±na½ abh±vena anup±diyitv± kilesanibb±nena nibbuto, tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
645. Yo puggalo, idha loke, ubhopi k±me hitv± an±g±ro hutv± paribbajati, ta½ parikkh²ºak±mañceva parikkh²ºabhavañca aha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
646. Yo idha loke chadv±rika½ taºha½ jahitv± ghar±v±sena anatthiko an±g±ro hutv± paribbajati, taºh±ya ceva bhavassa ca parikkh²ºatt± taºh±bhavaparikkh²ºa½ tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
647. M±nusaka½ yoganti m±nusaka½ ±yuñceva pañcavidhak±maguºe ca. Dibbayogepi eseva nayo. Upaccag±ti yo m±nusaka½ yoga½ hitv± dibba½ atikkanto, ta½ sabbehi cat³hi yogehi visa½yutta½ aha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
648. Ratinti pañcak±maguºarati½. Aratinti araññav±se ukkaºµhitatta½. S²tibh³tanti nibbuta½, nirupadhinti nirupakkilesa½, v²ranti ta½ evar³pa½ sabba½ khandhaloka½ abhibhavitv± µhita½ v²riyavanta½ aha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
649. Yo ved²ti yo satt±na½ sabb±k±rena cutiñca paµisandhiñca p±kaµa½ katv± j±n±ti, tamaha½ alaggat±ya asatta½, paµipattiy± suµµhu gatatt± sugata½, catunna½ sacc±na½ buddhat±ya buddha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
650. Yass±ti yassete dev±dayo gati½ na j±nanti, tamaha½ ±sav±na½ kh²ºat±ya kh²º±sava½, kilesehi ±rakatt± arahanta½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
651. Pureti at²takkhandhesu. Pacch±ti an±gatesu. Majjheti paccuppannesu. Kiñcananti yassetesu µh±nesu taºh±g±hasaªkh±ta½ kiñcana½ natthi. Tamaha½ r±gakiñcan±d²hi akiñcana½. Kassaci gahaºassa abh±vena an±d±na½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
652. Acchambhitattena usabhasadisat±ya usabha½, uttamaµµhena pavara½, v²riyasampattiy± v²ra½, mahant±na½ s²lakkhandh±d²na½ esitatt± mahesi½, tiººa½ m±r±na½ vijitatt± vijit±vina½, ninh±takilesat±ya nh±taka½, catusaccabuddhat±ya buddha½ ta½ evar³pa½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
653. Yo pubbeniv±sa½ p±kaµa½ katv± j±n±ti, chabb²satidevalokabheda½ sagga½, catubbidha½ ap±yañca dibbacakkhun± passati, atho j±tikkhayasaªkh±ta½ arahatta½ patto, tamaha½ br±hmaºa½ vad±m²ti attho.
654. Eva½ bhagav± guºato br±hmaºa½ vatv± “ye ‘j±tito br±hmaºo’ti abhinivesa½ karonti, te ida½ voh±ramatta½ aj±nant±, s± ca nesa½ diµµhi duddiµµh²”ti dassento “samaññ± hes±”ti g±th±dvayam±ha. Tassattho– “yadida½ br±hmaºo khattiyo bh±radv±jo v±seµµho”ti n±magotta½ pakappita½, samaññ± hes± lokasmi½, paññattivoh±ramattanti veditabba½. Kasm±? Yasm± sammucc± samud±gata½ samanuññ±ya ±gata½. Tañhi tattha tattha j±tak±leyevassa ñ±tis±lohitehi pakappita½ kata½. No ceta½ eva½ pakappeyyu½, na koci kañci disv± “aya½ br±hmaºo”ti v± “bh±radv±jo”ti v± j±neyya.
655. Eva½ pakappitañceta½ d²gharattamanusayita½ diµµhigatamaj±nata½, “pakappita½ n±magotta½, n±magottamattameta½ sa½voh±rattha½ pakappitan”ti aj±nant±na½ satt±na½ hadaye d²gharatta½ diµµhigatamanusayita½, tassa anusayitatt± ta½ n±magotta½ aj±nant± te pabruvanti “j±tiy± hoti br±hmaºo”ti, aj±nant±yeva eva½ vadant²ti vutta½ hoti.
656-7. Eva½ “ye ‘j±tito br±hmaºo’ti abhinivesa½ karonti, te ida½ voh±ramattamaj±nant±, s± ca nesa½ diµµhi duddiµµh²”ti dassetv± id±ni nippariy±yameva j±tiv±da½ paµikkhipanto kammav±dañca niropento “na jacc±”ti-±dim±ha. Tattha “kammun± br±hmaºo hoti, kammun± hoti abr±hmaºo”ti imiss± upa¹¹hag±th±ya atthavitth±raºattha½ “kassako kammun±”ti-±di vutta½. Tattha kammun±ti paccuppannena kasikamm±dinibbattakacetan±kammun±.
659. Paµiccasamupp±dadass±ti “imin± paccayena eva½ hot²”ti eva½ paµiccasamupp±dadass±vino. Kammavip±kakovid±ti samm±n±vam±n±rahe kule kammavasena uppatti hoti, aññ±pi h²napaº²tat± h²napaº²te kamme vipaccam±ne hot²ti eva½ kammavip±kakusal±.
660. “Kammun±vattat²”ti g±th±ya pana “loko”ti v± “paj±”ti v± “satt±”ti v± ekoyeva attho, vacanamattameva n±na½. Purimapadena cettha “atthi brahm± mah±brahm±…pe… seµµho sajit± vas² pit± bh³tabhaby±nan”ti (d². ni. 1.42) imiss± diµµhiy± nisedho veditabbo. Kammun± hi vattati t±su t±su gat²su uppajjati loko, tassa ko sajit±ti? Dutiyena “eva½ kammun± uppannopi ca pavattiyampi at²tapaccuppannabhedena kammun± eva pavattati, sukhadukkh±ni paccanubhonto h²napaº²t±dibh±va½ ±pajjanto pavattat²”ti dasseti. Tatiyena tamevattha½ nigameti “eva½ sabbath±pi kammanibandhan± satt± kammeneva baddh± hutv± pavattanti, na aññath±”ti. Catutthena tamattha½ upam±ya vibh±veti rathass±º²va y±yatoti. Yath± rathassa y±yato ±ºi nibandhana½ hoti, na t±ya anibaddho y±ti, eva½ lokassa uppajjato ca pavattato ca kamma½ nibandhana½, na tena anibaddho uppajjati nappavattati.
661. Id±ni yasm± eva½ kammanibandhano loko, tasm± seµµhena kammun± seµµhabh±va½ dassento “tapen±”ti g±th±dvayam±ha. Tattha tapen±ti indriyasa½varena. Brahmacariyen±ti sikkh±nissitena vutt±vasesaseµµhacariyena. Sa½yamen±ti s²lena. Damen±ti paññ±ya. Etena seµµhaµµhena brahmabh³tena kammun± br±hmaºo hoti. Kasm±? Yasm± eta½ br±hmaºamuttama½, yasm± eta½ kamma½ uttamo br±hmaºabh±voti vutta½ hoti. “Brahm±nan”tipi p±µho, tassattho– brahma½ ±net²ti brahm±na½, brahmabh±va½ ±neti ±vahati det²ti vutta½ hoti.
662. Dutiyag±th±ya santoti santakileso. Brahm± sakkoti brahm± ca sakko ca. Yo evar³po, so na kevala½ br±hmaºo, apica kho brahm± ca sakko ca so vij±nata½ paº¹it±na½, eva½ v±seµµha j±n±h²ti vutta½ hoti. Sesa½ vuttanayamev±ti.

Paramatthajotik±ya khuddaka-aµµhakath±ya

Suttanip±ta-aµµhakath±ya v±seµµhasuttavaººan± niµµhit±.