3. Mah±vaggo
1. Pabbajj±suttavaººan±
408. Pabbajja½ kittayiss±m²ti pabbajj±sutta½. K± uppatti? Bhagavati kira s±vatthiya½ viharante ±yasmato ±nandassa parivitakko udap±di– “s±riputt±d²na½ mah±s±vak±na½ pabbajj± kittit±, ta½ bhikkh³ ca up±sak± ca j±nanti. Bhagavato pana akittit±, ya½n³n±ha½ kitteyyan”ti. So jetavanavih±re ±sane nis²ditv± cittab²jani½ gahetv± bhikkh³na½ bhagavato pabbajja½ kittento ima½ suttamabh±si. Tattha yasm± pabbajja½ kittentena yath± pabbaji, ta½ kittetabba½. Yath± ca pabbaji, ta½ kittentena yath± v²ma½sam±no pabbajja½ rocesi, ta½ kittetabba½. Tasm± “pabbajja½ kittayiss±m²”ti vatv± “yath± pabbaj²”ti-±dim±ha. Cakkhum±ti pañcahi cakkh³hi cakkhum± cakkhusampannoti attho. Sesam±dig±th±ya utt±nameva. 409. Id±ni “yath± v²ma½sam±no”ti tamattha½ pak±sento ±ha “samb±dhoyan”ti. Tattha samb±dhoti puttad±r±disamp²¼anena kilesasamp²¼anena ca kusalakiriy±ya ok±sarahito. Rajass±yatananti kamboj±dayo viya ass±d²na½, r±g±dirajassa uppattideso. Abbhok±soti vuttasamb±dhapaµipakkhabh±vena ±k±so viya vivaµ±. Iti disv±na pabbaj²ti iti ghar±v±sapabbajj±su by±dhijar±maraºehi suµµhutara½ codiyam±nahadayo ±d²navam±nisa½sañca v²ma½sitv±, mah±bhinikkhamana½ nikkhamitv± anom±nad²t²re khaggena kese chinditv±, t±vadeva ca dvaªgulamattasaºµhitasamaºas±ruppakesamassu hutv± ghaµik±rena brahmun± upan²te aµµha parikkh±re gahetv± “eva½ niv±setabba½ p±rupitabban”ti kenaci ananusiµµho anekaj±tisahassapavattitena attano pabbajj±ciººeneva sikkh±piyam±no pabbaji. Eka½ k±s±va½ niv±setv± eka½ uttar±saªga½ karitv± eka½ c²vara½ khandhe karitv± mattik±patta½ a½se ±laggetv± pabbajitavesa½ adhiµµh±s²ti vutta½ hoti. Sesamettha utt±nameva. 410. Eva½ bhagavato pabbajja½ kittetv± tato para½ pabbajitapaµipatti½ anom±nad²t²ra½ hitv± padh±n±ya gamanañca pak±setu½ “pabbajitv±na k±yen±”ti-±di½ sabbamabh±si. Tattha k±yena p±pakamma½ vivajjay²ti tividha½ k±yaduccarita½ vajjesi. Vac²duccaritanti catubbidha½ vac²duccarita½. ¾j²va½ parisodhay²ti micch±j²va½ hitv± samm±j²vameva pavattayi. 411. Eva½ ±j²vaµµhamakas²la½ sodhetv± anom±nad²t²rato ti½sayojanappam±ºa½ satt±hena agam± r±jagaha½ buddho. Tattha kiñc±pi yad± r±jagaha½ agam±si, tad± buddho na hoti, tath±pi buddhassa pubbacariy±ti katv± eva½ vattu½ labbhati– “idha r±j± j±to, idha rajja½ aggahes²”ti-±di lokiyavoh±ravacana½ viya. Magadh±nanti magadh±na½ janapadassa nagaranti vutta½ hoti. Giribbajanti idampi tassa n±ma½. Tañhi paº¹avagijjhak³µavebh±ra-isigilivepullan±mak±na½ pañcanna½ gir²na½ majjhe vajo viya µhita½, tasm± “giribbajan”ti vuccati. Piº¹±ya abhih±res²ti bhikkhatth±ya tasmi½ nagare cari. So kira nagaradv±re µhatv± cintesi– “sac±ha½ rañño bimbis±rassa attano ±gamana½ nivedeyya½, ‘suddhodanassa putto siddhattho n±ma kum±ro ±gato’ti bahumpi me paccaya½ abhihareyya. Na kho pana me ta½ patir³pa½ pabbajitassa ±rocetv± paccayagahaºa½, hand±ha½ piº¹±ya car±m²”ti devadattiya½ pa½suk³lac²vara½ p±rupitv± mattik±patta½ gahetv± p±c²nadv±rena nagara½ pavisitv± anughara½ piº¹±ya acari. Ten±ha ±yasm± ±nando– “piº¹±ya abhih±res²”ti. ¾kiººavaralakkhaºoti sar²re ±kiritv± viya µhapitavaralakkhaºo vipulavaralakkhaºo v±. Vipulampi hi “±kiººan”ti vuccati. Yath±ha– “±kiººaluddo puriso, dh±ticela½va makkhito”ti (j±. 1.6.118; 1.9.106). Vipulaluddoti attho. 412. Tamaddas±ti tato kira purim±ni satta divas±ni nagare nakkhatta½ ghosita½ ahosi. Ta½ divasa½ pana “nakkhatta½ v²tivatta½, kammant± payojetabb±”ti bheri cari. Atha mah±jano r±jaªgaºe sannipati. R±j±pi “kammanta½ sa½vidahiss±m²”ti s²hapañjara½ vivaritv± balak±ya½ passanto ta½ piº¹±ya abhih±renta½ mah±satta½ addasa. Ten±ha ±yasm± ±nando– “tamaddas± bimbis±ro, p±s±dasmi½ patiµµhito”ti. Imamattha½ abh±sath±ti ima½ attha½ amacc±na½ abh±si. 413. Id±ni ta½ tesa½ amacc±na½ bh±sitamattha½ dassento ±ha– “ima½ bhonto”ti. Tattha imanti so r±j± bodhisatta½ dasseti, bhontoti amacce ±lapati. Nis±meth±ti passatha. Abhir³poti dassan²yaªgapaccaªgo. Brahm±ti ±rohapariº±hasampanno. Suc²ti parisuddhachavivaººo. Caraºen±ti gamanena. 414-5. N²cakul±miv±ti n²cakul± iva pabbajito na hot²ti attho. Mak±ro padasandhikaro. Kuhi½ bhikkhu gamissat²ti aya½ bhikkhu kuhi½ gamissati, ajja kattha vasissat²ti j±nitu½ r±jad³t± s²gha½ gacchantu. Dassanak±m± hi maya½ ass±ti imin± adhipp±yena ±ha. Guttadv±ro okkhittacakkhut±ya, susa½vuto satiy±. Guttadv±ro v± satiy±, susa½vuto p±s±dikena saªgh±µic²varadh±raºena. 416. Khippa½ patta½ ap³res²ti sampaj±natt± patissatatt± ca adhika½ agaºhanto “ala½ ett±vat±”ti ajjh±sayap³raºena khippa½ patta½ ap³resi. Mun²ti monatth±ya paµipannatt± appattamunibh±vopi muni-icceva vutto, lokavoh±rena v±. Lokiy± hi amonasampattampi pabbajita½ “mun²”ti bhaºanti. Paº¹ava½ abhih±res²ti ta½ pabbata½ abhiruhi. So kira manusse pucchi “imasmi½ nagare pabbajit± kattha vasant²”ti. Athassa te “paº¹avassa upari puratth±bhimukhapabbh±re”ti ±rocesu½. Tasm± tameva paº¹ava½ abhih±resi “ettha v±so bhavissat²”ti eva½ cintetv±. 419-23. Byagghusabhova s²hova girigabbhareti giriguh±ya½ byaggho viya usabho viya s²ho viya ca nisinnoti attho. Ete hi tayo seµµh± vigatabhayabherav± girigabbhare nis²danti, tasm± eva½ upama½ ak±si. Bhadday±nen±ti hatthi-assarathasivik±din± uttamay±nena. Say±nabh³mi½ y±yitv±ti y±vatik± bh³mi hatthi-ass±din± y±nena sakk± gantu½, ta½ gantv±. ¾sajj±ti patv±, sam²pamassa gantv±ti attho. Up±vis²ti nis²di. Yuv±ti yobbanasampanno. Daharoti j±tiy± taruºo. Paµhamuppattiko sus³ti tadubhayavisesanameva. Yuv± sus³ti atiyobbano. Paµhamuppattikoti paµhameneva yobbanavesena uµµhito. Daharo c±s²ti sati ca daharatte susu b±lako viya kh±yas²ti. 424-5. An²kagganti balak±ya½ sen±mukha½. Dad±mi bhoge bhuñjass³ti ettha “aha½ te aªgamagadhesu y±vicchasi, t±va dad±mi bhoge. Ta½ tva½ sobhayanto an²kagga½ n±gasaªghapurakkhato bhuñjass³”ti eva½ sambandho veditabbo. Uju½ janapado r±j±ti “dad±mi bhoge bhuñjassu, j±ti½ akkh±hi pucchito”ti eva½ kira vutto mah±puriso cintesi– “sace aha½ rajjena atthiko assa½, c±tumah±r±jik±dayopi ma½ attano attano rajjena nimanteyyu½, gehe µhito eva v± cakkavattirajja½ k±reyya½. Aya½ pana r±j± aj±nanto evam±ha– ‘hand±ha½, ta½ j±n±pem²”’ti b±ha½ ucc±retv± attano ±gatadis±bh±ga½ niddisanto “uju½ janapado r±j±”ti-±dim±ha. Tattha himavantassa passatoti bhaºanto sassasampattivekall±bh±va½ dasseti. Himavantañhi niss±ya p±s±ºavivarasambhav± mah±s±l±pi pañcahi vuddh²hi va¹¹hanti, kimaªga½ pana khette vutt±ni sass±ni. Dhanav²riyena sampannoti bhaºanto sattahi ratanehi avekallatta½, parar±j³hi atakkan²ya½ v²rapuris±dhiµµhitabh±vañcassa dasseti. Kosalesu niketinoti bhaºanto navakar±jabh±va½ paµikkhipati. Navakar±j± hi niket²ti na vuccati. Yassa pana ±dik±lato pabhuti anvayavasena so eva janapado niv±so, so niket²ti vuccati. Tath±r³po ca r±j± suddhodano, ya½ sandh±y±ha “kosalesu niketino”ti. Tena anvay±gatampi bhogasampatti½ d²peti. 426. Ett±vat± attano bhogasampatti½ d²petv± “±dicc± n±ma gottena, s±kiy± n±ma j±tiy±”ti imin± j±tisampattiñca ±cikkhitv± ya½ vutta½ raññ± “dad±mi bhoge bhuñjass³”ti, ta½ paµikkhipanto ±ha– “tamh± kul± pabbajitomhi, na k±me abhipatthayan”ti. Yadi hi aha½ k±me abhipatthayeyya½, na ²disa½ dhanav²riyasampanna½ dv±s²tisahassav²rapurisasam±kula½ kula½ cha¹¹etv± pabbajeyyanti aya½ kirettha adhipp±yo. 427. Eva½ rañño vacana½ paµikkhipitv± tato para½ attano pabbajj±hetu½ dassento ±ha– “k±mesv±d²nava½ disv±, nekkhamma½ daµµhu khemato”ti. Eta½ “pabbajitomh²”ti imin± sambandhitabba½. Tattha daµµh³ti disv± Sesamettha ito purimag±th±su ca ya½ ya½ na vic±rita½, ta½ ta½ sabba½ utt±natthatt± eva na vic±ritanti veditabba½. Eva½ attano pabbajj±hetu½ vatv± padh±natth±ya gantuk±mo r±j±na½ ±mantento ±ha– “padh±n±ya gamiss±mi, ettha me rañjat² mano”ti. Tassattho– yasm±ha½, mah±r±ja, nekkhamma½ daµµhu khemato pabbajito, tasm± ta½ paramatthanekkhamma½ nibb±n±mata½ sabbadhamm±na½ aggaµµhena padh±na½ patthento padh±natth±ya gamiss±mi, ettha me padh±ne rañjati mano, na k±mes³ti. Eva½ vutte kira r±j± bodhisatta½ ±ha– “pubbeva meta½, bhante, suta½ ‘suddhodanarañño kira putto siddhatthakum±ro catt±ri pubbanimitt±ni disv± pabbajitv± buddho bhavissat²’ti, soha½, bhante, tumh±ka½ adhimutti½ disv± eva½pasanno ‘addh± buddhatta½ p±puºissath±’ti. S±dhu, bhante, buddhatta½ patv± paµhama½ mama vijita½ okkameyy±th±”ti.
Paramatthajotik±ya khuddaka-aµµhakath±ya
Suttanip±ta-aµµhakath±ya pabbajj±suttavaººan± niµµhit±.