299. Karont± ca evametasmi½ upaµµhitasmi½ d±nasaªkh±te yaññasmi½ n±ssu g±vo hani½su te, na te g±viyo hani½su. G±v²mukhena cettha sabbap±º± vutt±ti veditabb±. Ki½k±raº± na hani½s³ti? Brahmacariy±diguºayuttatt±. Apica visesato yath± m±t±…pe… n±ssu g±vo hani½su te. Tattha y±su j±yanti osadh±ti y±su pitt±d²na½ bhesajjabh³t± pañca goras± j±yanti.
300. Annad±ti-±d²su yasm± pañca gorase paribhuñjant±na½ khud± v³pasammati, bala½ va¹¹hati, chavivaººo vippas²dati, k±yikam±nasika½ sukha½ uppajjati tasm± annad± balad± vaººad± sukhad± cet±ti veditabb±. Sesamettha utt±natthameva.
301. Eva½ te yaññesu g±vo ahanant± puññappabh±v±nuggahitasar²r± sukhum±l±…pe… sukhamedhittha ya½ paj±. Tattha sukhum±l± mudutaluºahatthap±d±dit±ya, mah±k±y± ±rohapariº±hasampattiy±, vaººavanto suvaººavaººat±ya saºµh±nayuttat±ya ca, yasassino l±bhapariv±rasampad±ya. Sehi dhammeh²ti sakehi c±rittehi. Kicc±kiccesu ussuk±ti kiccesu “ida½ k±tabba½”, akiccesu “ida½ na k±tabban”ti ussukkam±pann± hutv±ti attho. Eva½ te por±º± br±hmaº± evar³p± hutv± dassan²y± pas±dan²y± lokassa paramadakkhiºeyy± im±ya paµipattiy± y±va loke avatti½su, t±va vigata-²tibhayupaddav± hutv± n±nappak±raka½ sukha½ edhittha p±puºi, sukha½ v± edhittha sukha½ vu¹¹hi½ agam±si. Aya½ paj±ti sattaloka½ nidasseti.
302-3. K±laccayena pana sambhinnamariy±dabh±va½ ±pajjituk±m±na½ tesa½ ±si vipall±so…pe… bh±gaso mite. Tattha vipall±soti vipar²tasaññ±. Aºuto aºunti l±makaµµhena parittaµµhena appass±daµµhena aºubh³tato k±maguºato uppanna½ jh±nas±maññanibb±nasukh±ni upanidh±ya saªkhyampi anupagamanena aºu½ k±masukha½, lokuttarasukha½ v± upanidh±ya aºubh³tato attan± paµiladdhalokiyasam±pattisukhato aºu½ appakatopi appaka½ k±masukha½ disv±ti adhipp±yo. R±jino c±ti rañño ca. Viy±k±ranti sampatti½. ¾jaññasa½yutteti ass±j±n²yasa½yutte. Sukateti d±rukammalohakammena suniµµhite. Cittasibbaneti s²hacamm±d²hi alaªkaraºavasena citrasibbane. Nivesaneti gharavatth³ni. Niveseti tattha patiµµh±pitaghar±ni. Vibhatteti ±y±mavitth±ravasena vibhatt±ni. Bh±gaso miteti aªgaºadv±rap±s±dak³µ±g±r±divasena koµµh±sa½ koµµh±sa½ katv± mit±ni. Ki½ vutta½ hoti? Tesa½ br±hmaº±na½ aºuto aºusaññita½ k±masukhañca rañño by±k±rañca alaªkatan±riyo ca vuttappak±re rathe ca nivesane nivese ca disv± dukkhesuyeva etesu vatth³su “sukhan”ti pavattatt± pubbe pavattanekkhammasaññ±vipall±sasaªkh±t± vipar²tasaññ± ±si.
304. Te eva½ vipar²tasaññ± hutv± gomaº¹alapariby³¼ha½…pe… br±hmaº±. Tattha gomaº¹alapariby³¼hanti goy³thehi parikiººa½. N±r²varagaº±yutanti varan±r²gaºasa½yutta½. U¼±ranti vipula½ M±nusa½ bhoganti manuss±na½ nivesan±dibhogavatthu½. Abhijjh±yi½s³ti “aho vatida½ amh±ka½ ass±”ti taºha½ va¹¹hetv± abhipatthayam±n± jh±yi½su.
305. Eva½ abhijjh±yant± ca “ete manuss± sunh±t± suvilitt± kappitakesamass³ ±muttamaºi-±bharaº± pañcahi k±maguºehi paric±renti, maya½ pana eva½ tehi namassiyam±n±pi sedamalakiliµµhagatt± par³¼hakacchanakhalom± bhogarahit± paramak±ruññata½ patt± vihar±ma. Ete ca hatthikkhandha-assapiµµhisivik±suvaººarath±d²hi vicaranti, maya½ p±dehi. Ete dvibh³mik±dip±s±datalesu vasanti, maya½ araññarukkham³l±d²su. Ete ca gonak±d²hi attharaºehi atthat±su varaseyy±su sayanti, maya½ taµµik±cammakhaº¹±d²ni attharitv± bh³miya½. Ete n±n±ras±ni bhojan±ni bhuñjanti, maya½ uñch±cariy±ya y±pema. Katha½ nu kho mayampi etehi sadis± bhaveyy±m±”ti cintetv± “dhana½ icchitabba½, na sakk± dhanarahitehi aya½ sampatti p±puºitun”ti ca avadh±retv± vede bhinditv± dhammayutte pur±ºamante n±setv± adhammayutte k³µamante ganthetv± dhanatthik± okk±kar±j±namupasaªkamma sotthivacan±d²ni payuñjitv± “amh±ka½, mah±r±ja, br±hmaºava½se paveºiy± ±gata½ por±ºamantapada½ atthi, ta½ maya½ ±cariyamuµµhit±ya na kassaci bhaºimh±, ta½ mah±r±j± sotumarahat²”ti ca vatv± assamedh±diyañña½ vaººayi½su. Vaººayitv± ca r±j±na½ uss±hent± “yaja, mah±r±ja, eva½ pah³tadhanadhañño tva½, natthi te yaññasambh±ravekalla½, evañhi te yajato sattakulaparivaµµ± sagge uppajjissant²”ti avocu½. Tena nesa½ ta½ pavatti½ dassento ±ha bhagav± “te tattha mante…pe… bahu te dhanan”ti.
Tattha tatth±ti tasmi½, ya½ bhogamabhijjh±yi½su, tannimittanti vutta½ hoti. Nimittatthe hi eta½ bhummavacana½. Tadup±gamunti tad± up±gamu½. Pah³tadhanadhañños²ti pah³tadhanadhañño bhavissasi, abhisampar±yanti adhipp±yo. ¾sa½s±yañhi an±gatepi vattam±navacana½ icchanti saddakovid±. Yajass³ti yaj±hi. Vitta½ dhananti j±tar³p±diratanameva vittik±raºato vitta½, samiddhik±raºato dhananti vutta½. Atha v± vittanti vittik±raºabh³tameva ±bharaº±di upakaraºa½, ya½ “pah³tavitt³pakaraºo”ti-±d²su (d². ni. 1.331) ±gacchati. Dhananti hiraññasuvaºº±di. Ki½ vutta½ hoti? Te br±hmaº± mante ganthetv± tad± okk±ka½ up±gamu½. Kinti? “Mah±r±ja, bah³ te vittañca dhanañca, yajassu, ±yatimpi pah³tadhanadhañño bhavissas²”ti.
306. Eva½ k±raºa½ vatv± saññ±pentehi tato ca r±j±…pe… ad± dhana½. Tattha saññattoti ñ±pito. Rathesabhoti mah±rathesu khattiyesu akampiyaµµhena usabhasadiso. “Assamedhan”ti-±d²su assamettha medhant²ti assamedho, dv²hi pariyaññehi yajitabbassa ekav²satiy³passa µhapetv± bh³miñca purise ca avasesasabbavibhavadakkhiºassa yaññasseta½ adhivacana½. Purisamettha medhant²ti purisamedho, cat³hi pariyaññehi yajitabbassa saddhi½ bh³miy± assamedhe vuttavibhavadakkhiºassa yaññasseta½ adhivacana½. Sammamettha p±sant²ti samm±p±so, divase divase samma½ khipitv± tassa patitok±se vedi½ katv± sa½h±rimehi y³p±d²hi sarassatinadiy± nimuggok±sato pabhuti paµiloma½ gacchantena yajitabbassa satray±gasseta½ adhivacana½. V±jamettha pivant²ti v±japeyyo. Ekena pariyaññena sattarasahi pas³hi yajitabbassa beluvay³passa sattarasakadakkhiºassa yaññasseta½ adhivacana½. Natthi ettha agga¼±ti niragga¼o, navahi pariyaññehi yajitabbassa saddhi½ bh³miy± ca purisehi ca assamedhe vuttavibhavadakkhiºassa sabbamedhapariy±yan±massa assamedhavikappasseta½ adhivacana½. Sesamettha p±kaµameva.
307-8. Id±ni ya½ vutta½ “br±hmaº±namad± dhanan”ti, ta½ dassento “g±vo sayanañc±”ti g±th±dvayam±ha. So hi r±j± “d²gharatta½ l³kh±h±rena kilant± pañca gorase paribhuñjant³”ti nesa½ sapuªgav±ni goy³th±neva ad±si, tath± “d²gharatta½ thaº¹ilas±yit±ya th³las±µakaniv±sanena ekaseyy±ya p±dac±rena rukkham³l±div±sena ca kilant± gonak±di-atthatavarasayan±d²su sukha½ anubhont³”ti nesa½ mahaggh±ni sayan±d²ni ca ad±si. Evameta½ n±nappak±raka½ aññañca hiraññasuvaºº±didhana½ ad±si. Ten±ha bhagav±– “g±vo sayanañca vatthañca…pe… br±hmaº±namad± dhanan”ti.
309-10. Eva½ tassa rañño santik± te ca tattha…pe… puna mup±gamu½. Ki½ vutta½ hoti? Tassa rañño santik± te br±hmaº± tesu y±gesu dhana½ labhitv± d²gharatta½ divase divase evameva gh±sacch±dana½ pariyesitv± n±nappak±raka½ vatthuk±ma sannidhi½ samarocayu½. Tato tesa½ icch±vatiºº±na½ kh²r±dipañcagorasass±davasena rasataºh±ya otiººacitt±na½ “kh²r±d²nipi t±va gunna½ s±d³ni, addh± im±sa½ ma½sa½ s±dutara½ bhavissat²”ti eva½ ma½sa½ paµicca bhiyyo taºh± pava¹¹hatha. Tato cintesu½– “sace maya½ m±retv± kh±diss±ma, g±rayh± bhaviss±ma, ya½n³na mante gantheyy±m±”ti. Atha punapi veda½ bhinditv± tadanur³pe te tattha mante ganthetv± te br±hmaº± tannimitta½ k³µamante ganthetv± okk±kar±j±na½ puna up±gami½su. Imamattha½ bh±sam±n± “yath± ±po ca…pe… bahu te dhanan”ti.
Ki½ vutta½ hoti? Amh±ka½, mah±r±ja, mantesu etad±gata½ yath± ±po hatthadhovan±disabbakiccesu p±º²na½ upayoga½ gacchati, natthi tesa½ tatonid±na½ p±pa½. Kasm±? Yasm± parikkh±ro so hi p±ºina½, upakaraºatth±ya uppannoti adhipp±yo. Yath± c±ya½ mah±pathav² gamanaµµh±n±disabbakiccesu kah±paºasaªkh±ta½ hirañña½ suvaººarajat±dibheda½ dhana½, yavagodh³m±dibheda½ dh±niyañca, sa½voh±r±disabbakiccesu upayoga½ gacchati, eva½ g±vo manuss±na½ sabbakiccesu upayogagamanatth±ya uppann±. Tasm± et± hanitv± n±nappak±rake y±ge yajassu bahu te vitta½, yajassu bahu te dhananti.
311-12. Eva½ purimanayeneva tato ca r±j±…pe… agh±tayi, ya½ tato pubbe kañci satta½ na p±d±…pe… gh±tayi. Tad± kira br±hmaº± yaññ±v±µa½ g±v²na½ p³retv± maªgala-usabha½ bandhitv± rañño m³la½ netv± “mah±r±ja, gomedhayañña½ yajassu, eva½ te brahmalokassa maggo visuddho bhavissat²”ti ±ha½su. R±j± katamaªgalakicco khagga½ gahetv± puªgavena saha anekasatasahass± g±vo m±resi. Br±hmaº± yaññ±v±µe ma½s±ni chinditv± kh±di½su, p²takod±tarattakambale ca p±rupitv± m±resu½. Tadup±d±ya kira g±vo p±rute disv± ubbijjanti. Ten±ha bhagav±– “na p±d±…pe… gh±tay²”ti.
313. Tato dev±ti eva½ tasmi½ r±jini g±viyo gh±tetum±raddhe atha tadanantarameva ta½ gogh±taka½ disv± ete c±tumah±r±jik±dayo dev± ca, pitaroti br±hmaºesu laddhavoh±r± brahm±no ca, sakko dev±namindo ca, pabbatap±daniv±sino d±navayakkhasaññit± asurarakkhas± ca “adhammo adhammo”ti eva½ v±ca½ nicch±rent± “dhi manuss±, dhi manuss±”ti ca vadant± pakkandu½. Eva½ bh³mito pabhuti so saddo muhuttena y±va brahmalok± agam±si, ekadhikk±raparipuººo loko ahosi. Ki½ k±raºa½? Ya½ sattha½ nipat² gave, yasm± g±vimhi sattha½ nipat²ti vutta½ hoti.
314. Na kevalañca dev±dayo pakkandu½, ayamaññopi loke anattho udap±di– ye hi te tayo rog± pure ±su½, icch± anasana½ jar±, kiñci kiñcideva patthanataºh± ca khud± ca parip±kajar± c±ti vutta½ hoti. Te pas³nañca sam±rambh±, aµµh±navutim±gamu½, cakkhurog±din± bhedena aµµhanavutibh±va½ p±puºi½s³ti attho.
315. Id±ni bhagav± ta½ pasusam±rambha½ nindanto ±ha “eso adhammo”ti. Tassattho eso pasusam±rambhasaªkh±to k±yadaº¹±d²na½ tiººa½ daº¹±na½ aññataradaº¹abh³to dhammato apetatt± adhammo okkanto ahu, pavatto ±si, so ca kho tato pabhuti pavattatt± pur±ºo, yassa okkamanato pabhuti kenaci p±d±din± ahi½sanato ad³sik±yo g±vo haññanti. Y± gh±tent± dhamm± dha½santi cavanti parih±yanti y±jak± yaññay±jino jan±ti.
316. Evameso aºudhammoti eva½ eso l±makadhammo h²nadhammo, adhammoti vutta½ hoti. Yasm± v± ettha d±nadhammopi appako atthi tasm± ta½ sandh±y±ha “aºudhammo”ti. Por±ºoti t±va cirak±lato pabhuti pavattatt± por±ºo. Viññ³hi pana garahitatt± viññ³garahitoti veditabbo. Yasm± ca viññugarahito, tasm± yattha edisaka½ passati, y±jaka½ garahat² jano. Katha½? “Abbuda½ br±hmaºehi upp±dita½, g±vo vadhitv± ma½sa½ kh±dant²”ti evam±d²ni vatv±ti ayamettha anussavo.
317. Eva½ dhamme viy±panneti eva½ por±ºe br±hmaºadhamme naµµhe. “Viy±vatte”tipi p±µho, viparivattitv± aññath± bh³teti attho. Vibhinn± suddavessik±ti pubbe samagg± viharant± sudd± ca vess± ca te vibhinn±. Puth³ vibhinn± khattiy±ti khattiy±pi bah³ aññamañña½ bhinn±. Pati½ bhariy±vamaññath±ti bhariy± ca ghar±v±sattha½ issariyabale µhapit± puttabal±d²hi upet± hutv± pati½ avamaññatha, paribhavi avamaññi na sakkacca½ upaµµh±si.
318. Eva½ aññamañña½ vibhinn± sam±n± khattiy± brahmabandh³ ca…pe… k±m±na½ vasamanvagunti. Khattiy± ca br±hmaº± ca ye caññe vessasudd± yath± saªkara½ n±pajjanti, eva½ attano attano gottena rakkhitatt± gottarakkhit±. Te sabbepi ta½ j±tiv±da½ nira½katv±, “aha½ khattiyo, aha½ br±hmaºo”ti eta½ sabbampi n±setv± pañcak±maguºasaªkh±t±na½ k±m±na½ vasa½ anvagu½ ±satta½ p±puºi½su, k±mahetu na kiñci akattabba½ n±ka½s³ti vutta½ hoti.
Evamettha bhagav± “isayo pubbak±”ti-±d²hi navahi g±th±hi por±º±na½ br±hmaº±na½ vaººa½ bh±sitv± “yo nesa½ paramo”ti g±th±ya brahmasama½, “tassa vattamanusikkhant±”ti g±th±ya devasama½, “taº¹ula½ sayanan”ti-±dik±hi cat³hi g±th±hi mariy±da½, “tesa½ ±si vipall±so”ti-±d²hi sattarasahi g±th±hi sambhinnamariy±da½, tassa vippaµipattiy± dev±d²na½ pakkandan±did²panatthañca dassetv± desana½ niµµh±pesi. Br±hmaºacaº¹±lo pana idha avuttoyeva. Kasm±? Yasm± vipattiy± ak±raºa½. Br±hmaºadhammasampattiy± hi brahmasamadevasamamariy±d± k±raºa½ honti, vipattiy± sambhinnamariy±do. Aya½ pana doºasutte (a. ni. 5.192) vuttappak±ro br±hmaºacaº¹±lo br±hmaºadhammavipattiy±pi ak±raºa½. Kasm±? Vipanne dhamme uppannatt±. Tasm± ta½ adassetv±va desana½ niµµh±pesi. Etarahi pana sopi br±hmaºacaº¹±lo dullabho. Evamaya½ br±hmaº±na½ dhammo vinaµµho. Tenev±ha doºo br±hmaºo– “eva½ sante maya½, bho gotama, br±hmaºacaº¹±lampi na p³rem±”ti. Sesamettha vuttanayameva.

Paramatthajotik±ya khuddaka-aµµhakath±ya

Suttanip±ta-aµµhakath±ya br±hmaºadhammikasuttavaººan± niµµhit±.