244. Eva½ ±h±rato bhagavanta½ ninditv± id±ni mus±v±da½ ±ropetv± nindanto ±ha “na ±magandho…pe… susaªkhateh²”ti. Tassattho pubbe may± pucchito sam±no “na ±magandho mama kappat²”ti icceva tva½ bh±sasi, eva½ eka½seneva tva½ bh±sasi brahmabandhu br±hmaºaguºavirahitaj±timattabr±hmaº±ti paribh±santo bhaºati. S±l²namannanti s±litaº¹ulodana½. Paribhuñjam±noti bhuñjam±no. Sakuntama½sehi susaªkhateh²ti tad± bhagavato abhihaµa½ sakuºama½sa½ niddisanto bhaºati.
Eva½ bhaºanto eva ca bhagavato heµµh± p±datal± pabhuti y±va upari kesagg± sar²ramullokento dvatti½savaralakkhaº±s²ti-anubyañjanasampada½ by±mappabh±parikkhepañca disv± “evar³po mah±purisalakkhaº±dipaµimaº¹itak±yo na mus± bhaºitu½ arahati. Aya½ hissa bhavantarepi saccav±c±nissandeneva uºº± bhamukantare j±t± od±t± mudu t³lasannibh±, ekek±ni ca lomak³pesu lom±ni. Sv±ya½ kathamid±ni mus± bhaºissati. Addh± añño imassa ±magandho bhavissati, ya½ sandh±ya etadavoca– ‘n±ha½, br±hmaºa, ±magandha½ bhuñj±m²’ti, ya½n³n±ha½ eta½ puccheyyan”ti cintetv± sañj±tabahum±no gotteneva ±lapanto ima½ g±th±sesa½ ±ha–
“Pucch±mi ta½ kassapa etamattha½, katha½pak±ro tava ±magandho”ti.
245. Athassa bhagav± ±magandha½ vissajjetu½ “p±º±tip±to”ti evam±dim±ha. Tattha p±º±tip±toti p±ºavadho. Vadhachedabandhananti ettha satt±na½ daº¹±d²hi ±koµana½ vadho, hatthap±d±d²na½ chedana½ chedo, rajju-±d²hi bandho bandhana½. Theyya½ mus±v±doti theyyañca mus±v±do ca. Nikat²ti “dass±mi, kariss±m²”ti-±din± nayena ±sa½ upp±detv± nir±s±karaºa½. Vañcan±n²ti asuvaººa½ suvaººanti g±h±pan±d²ni. Ajjhenakuttanti niratthakamanekaganthapariy±puºana½. Parad±rasevan±ti parapariggahit±su c±ritt±pajjana½. Es±magandho na hi ma½sabhojananti esa p±º±tip±t±di-akusaladhammasamud±c±ro ±magandho vissagandho kuºapagandho. Ki½ k±raº±? Amanuññatt± kilesa-asucimissakatt± sabbhi jigucchitatt± paramaduggandhabh±v±vahatt± ca. Ye hi ussannakiles± satt±, te tehi atiduggandh± honti, nikkiles±na½ matasar²rampi duggandha½ na hoti, tasm± es±magandho. Ma½sabhojana½ pana adiµµhamasutamaparisaªkitañca anavajja½, tasm± na hi ma½sabhojana½ ±magandhoti.
246. Eva½ dhamm±dhiµµh±n±ya desan±ya ekena nayena ±magandha½ vissajjetv± id±ni yasm± te te satt± tehi tehi ±magandhehi samann±gat±, na eko eva sabbehi, na ca sabbe ekeneva, tasm± nesa½ te te ±magandhe pak±setu½ “ye idha k±mesu asaññat± jan±”ti-±din± nayena puggal±dhiµµh±n±ya t±va desan±ya ±magandhe vissajjento dve g±th±yo abh±si.
Tattha ye idha k±mesu asaññat± jan±ti ye keci idha loke k±mapaµisevanasaªkh±tesu k±mesu m±tim±tucch±d²supi mariy±d±virahena bhinnasa½varat±ya asa½yat± puthujjan±. Rasesu giddh±ti jivh±viññeyyesu rasesu giddh± gadhit± mucchit± ajjhosann± an±d²navadass±vino anissaraºapaññ± rase paribhuñjanti. Asucibh±vamassit±ti t±ya rasagiddhiy± rasapaµil±bhatth±ya n±nappak±ramicch±j²vasaªkh±ta-asucibh±vamissit±. Natthikadiµµh²ti “natthi dinnan”ti-±didasavatthukamicch±diµµhisamann±gat±. Visam±ti visamena k±yakamm±din± samann±gat±. Durannay±ti duviññ±pay± sandiµµhipar±m±s²-±dh±nagg±h²duppaµinissaggit±samann±gat±. Es±magandhoti esa et±ya g±th±ya puggale adhiµµh±ya niddiµµho “k±mesu asa½yatat± rasagiddhat± ±j²vavipattinatthikadiµµhik±yaduccarit±divisamat± durannayabh±vat±”ti aparopi pubbe vuttenevatthena chabbidho ±magandho veditabbo. Na hi ma½sabhojananti ma½sabhojana½ pana yath±vuttenevatthena na ±magandhoti.
247. Dutiyag±th±yapi ye l³khas±ti ye l³kh± niras±, attakilamath±nuyutt±ti attho. D±ruº±ti kakkha¼± dovacassat±yutt±. Piµµhima½sik±ti purato madhura½ bhaºitv± parammukhe avaººabh±sino Ete hi abhimukha½ oloketumasakkont± parammukh±na½ piµµhima½sakh±dak± viya honti, tena “piµµhima½sik±”ti vuccanti. Mittaddunoti mittad³hak±, d±radhanaj²vitesu viss±sam±pann±na½ mitt±na½ tattha micch±paµipajjanak±ti vutta½ hoti. Nikkaruº±ti karuº±virahit± satt±na½ anatthak±m±. Atim±ninoti “idhekacco j±tiy± v±…pe… aññataraññatarena vatthun± pare atimaññati, yo evar³po m±no ketukamyat± cittass±”ti (vibha. 880) eva½ vuttena atim±nena samann±gat±. Ad±nas²l±ti ad±napakatik±, ad±n±dhimutt± asa½vibh±garat±ti attho. Na ca denti kassac²ti t±ya ca pana ad±nas²lat±ya y±cit±pi sant± kassaci kiñci na denti, adinnapubbakakule manussasadis± nijjh±mataºhikapetapar±yaº± honti. Keci pana “±d±nas²l±”tipi paµhanti, kevala½ gahaºas²l±, kassaci pana kiñci na dent²ti. Es±magandho na hi ma½sabhojananti esa et±ya g±th±ya puggale adhiµµh±ya niddiµµho “l³khat±, d±ruºat± piµµhima½sikat±, mittad³bhit±, nikkaruºat±, atim±nit±, ad±nas²lat±, ad±nan”ti aparopi pubbe vuttenevatthena aµµhavidho ±magandho veditabbo, na hi ma½sabhojananti.
248. Eva½ puggal±dhiµµh±n±ya desan±ya dve g±th±yo vatv± puna tassa t±pasassa ±say±nuparivattana½ viditv± dhamm±dhiµµh±n±yeva desan±ya eka½ g±tha½ abh±si. Tattha kodho uragasutte vuttanayeneva veditabbo. Madoti “j±timado, gottamado, ±rogyamado”ti-±din± (vibha. 832) nayena vibhaªge vuttappabhedo cittassa majjanabh±vo. Thambhoti thaddhabh±vo. Paccupaµµh±pan±ti paccan²kaµµh±pan±, dhammena nayena vuttassa paµivirujjhitv± µh±na½. M±y±ti “idhekacco k±yena duccarita½ caritv±”ti-±din± (vibha. 894) nayena vibhaªge vibhatt± katap±papaµicch±danat±. Us³y±ti paral±bhasakk±r±d²su iss±. Bhassasamussayoti samussita½ bhassa½, attukka½sanat±ti vutta½ hoti. M±n±tim±noti “idhekacco j±tiy± v±…pe… aññataraññatarena vatthun± pubbak±la½ parehi sadisa½ att±na½ dahati, aparak±la½ att±na½ seyya½ dahati, pare h²ne dahati, yo evar³po m±no…pe… ketukamyat± cittass±”ti (vibha. 880) vibhaªge vibhatto. Asabbhi santhavoti asappurisehi santhavo. Es±magandho na hi ma½sabhojananti esa kodh±di navavidho akusalar±si pubbe vuttenevatthena ±magandhoti veditabbo, na hi ma½sabhojananti.
249. Eva½ dhamm±dhiµµh±n±ya desan±ya navavidha½ ±magandha½ dassetv± punapi pubbe vuttanayeneva puggal±dhiµµh±n±ya desan±ya ±magandhe vissajjento tisso g±th±yo abh±si. Tattha ye p±pas²l±ti ye p±pasam±c±rat±ya “p±pas²l±”ti loke p±kaµ±. Iºagh±tas³cak±ti vasalasutte vuttanayena iºa½ gahetv± tassa appad±nena iºagh±t±, pesuññena s³cak± ca. Voh±rak³µ± idha p±µir³pik±ti dhammaµµaµµh±ne µhit± lañja½ gahetv± s±mike par±jent± k³µena voh±rena samann±gatatt± voh±rak³µ±, dhammaµµhapaµir³pakatt± p±µir³pik±. Atha v± idh±ti s±sane. P±µir³pik±ti duss²l±. Te hi yasm± nesa½ iriy±pathasampad±d²hi s²lavantapaµir³pa½ atthi, tasm± paµir³p±, paµir³p± eva p±µir³pik±. Nar±dham± yedha karonti kibbisanti ye idha loke nar±dham± m±t±pit³su buddhapaccekabuddh±d²su ca micch±paµipattisaññita½ kibbisa½ karonti. Es±magandho na hi ma½sabhojananti esa et±ya g±th±ya puggale adhiµµh±ya niddiµµho “p±pas²lat±, iºagh±tat±, s³cakat±, voh±rak³µat±, p±µir³pikat±, kibbisak±rit±”ti aparopi pubbe vuttenevatthena chabbidho ±magandho veditabbo, na hi ma½sabhojananti.
250. Ye idha p±ºesu asaññat± jan±ti ye jan± idhaloke p±ºesu yath±k±mac±rit±ya satampi sahassampi m±retv± anudday±mattass±pi akaraºena asa½yat±. Paresam±d±ya vihesamuyyut±ti paresa½ santaka½ ±d±ya dhana½ v± j²vita½ v± tato “m± eva½ karoth±”ti y±cant±na½ v± niv±rent±na½ v± p±ºile¹¹udaº¹±d²hi vihesa½ uyyut±. Pare v± satte sam±d±ya “ajja dasa, ajja v²san”ti eva½ sam±diyitv± tesa½ vadhabandhan±d²hi vihesamuyyut±. Duss²laludd±ti niss²l± ca dur±c±ratt± ludd± ca kur³rakammant± lohitap±ºit±ya, macchagh±takamigabandhakas±kuºik±dayo idh±dhippet±. Pharus±ti pharusav±c±. An±dar±ti “id±ni na kariss±ma, viramiss±ma evar³p±”ti eva½ ±daravirahit± Es±magandho na hi ma½sabhojananti esa et±ya g±th±ya puggale adhiµµh±ya niddiµµho “p±º±tip±to vadhachedabandhanan”ti-±din± nayena pubbe vutto ca avutto ca “p±ºesu asa½yatat± paresa½ vihesat± duss²lat± luddat± pharusat± an±daro”ti chabbidho ±magandho veditabbo, na hi ma½sabhojananti. Pubbe vuttampi hi sot³na½ sotuk±mat±ya avadh±raºat±ya da¼h²karaºat±y±ti evam±d²hi k±raºehi puna vuccati. Teneva ca parato vakkhati “iccetamattha½ bhagav± punappuna½, akkh±si na½ vedayi mantap±rag³”ti.
251. Etesu giddh± viruddh±tip±tinoti etesu p±ºesu gedhena giddh±, dosena viruddh±, mohena ±d²nava½ apassant± punappuna½ ajjh±c±rappattiy± atip±tino, etesu v± “p±º±tip±to vadhachedabandhanan”ti-±din± nayena vuttesu p±pakammesu yath±sambhava½ ye gedhavirodh±tip±tasaªkh±t± r±gadosamoh±, tehi giddh± viruddh± atip±tino ca. Niccuyyut±ti akusalakaraºe nicca½ uyyut±, kad±ci paµisaªkh±ya appaµivirat±. Pecc±ti asm± lok± para½ gantv±. Tama½ vajanti ye, patanti satt± niraya½ ava½sir±ti ye lokantarikandhak±rasaªkh±ta½ n²cakulat±dibheda½ v± tama½ vajanti, ye ca patanti satt± av²ci-±dibheda½ niraya½ ava½sir± adhogatas²s±. Es±magandhoti tesa½ satt±na½ tamavajananirayapatanahetu esa gedhavirodh±tip±tabhedo sabb±magandham³labh³to yath±vuttenatthena tividho ±magandho. Na hi ma½sabhojananti ma½sabhojana½ pana na ±magandhoti.
252. Eva½ bhagav± paramatthato ±magandha½ vissajjetv± duggatimaggabh±vañcassa pak±setv± id±ni yasmi½ macchama½sabhojane t±paso ±magandhasaññ² duggatimaggasaññ² ca hutv± tassa abhojanena suddhik±mo hutv± ta½ na bhuñjati, tassa ca aññassa ca tath±vidhassa sodhetu½ asamatthabh±va½ dassento “na macchama½san”ti ima½ chappada½ g±tham±ha. Tattha sabbapad±ni antimap±dena yojetabb±ni– na macchama½sa½ sodheti macca½ avitiººakaªkha½, na ±hutiyaññamut³pasevan± sodheti macca½ avitiººakaªkhanti eva½. Ettha ca na macchama½santi akh±diyam±na½ macchama½sa½ na sodheti, tath± an±sakattanti eva½ por±º± vaººenti. Eva½ pana sundaratara½ siy± “na macchama½s±na½ an±sakatta½ na macchama½s±n±n±sakatta½, macchama½s±na½ an±sakatta½ na sodheti, maccan”ti ath±pi siy±, eva½ sante an±sakatta½ oh²yat²ti? Tañca na, amaratapena saªgahitatt±. “Ye v±pi loke amar± bah³ tap±”ti ettha hi sabbopi vutt±vaseso attakilamatho saªgaha½ gacchat²ti. Naggiyanti acelakatta½. Muº¹iyanti muº¹abh±vo. Jaµ±jallanti jaµ± ca rajojallañca. Khar±jin±n²ti khar±ni ajinacamm±ni. Aggihuttassupasevan±ti aggip±ric±riy±. Amar±ti amarabh±vapatthanat±ya pavattak±yakiles±. Bah³ti ukkuµikappadh±n±dibhedato aneke. Tap±ti sar²rasant±p±. Mant±ti ved±. ¾hut²ti aggihomakamma½. Yaññamut³pasevan±ti assamedh±diyaññ± ca ut³pasevan± ca. Ut³pasevan± n±ma gimhe ±tapaµµh±nasevan±, vasse rukkham³lasevan±, hemante jalappavesasevan±. Na sodhenti macca½ avitiººakaªkhanti kilesasuddhiy± v± bhavasuddhiy± v± avitiººavicikiccha½ macca½ na sodhenti. Kaªkh±male hi sati na visuddho hoti, tvañca sakaªkhoyev±ti. Ettha ca “avitiººakaªkhan”ti eta½ “na macchama½san”ti-±d²ni sutv± “ki½ nu kho macchama½s±na½ abhojan±din± siy± visuddhimaggo”ti t±pasassa kaªkh±ya uppann±ya bhagavat± vutta½ siy±ti no adhipp±yo. Y± cassa “so macchama½sa½ bhuñjat²”ti sutv±va buddhe kaªkh± uppann±, ta½ sandh±yeta½ vuttanti veditabba½.
253. Eva½ macchama½s±n±sakatt±d²na½ sodhetu½ asamatthabh±va½ dassetv± id±ni sodhetu½ samatthe dhamme dassento “sotesu gutto”ti ima½ g±tham±ha. Tattha sotes³ti chasu indriyesu. Guttoti indriyasa½varaguttiy± samann±gato. Ett±vat± indriyasa½varapariv±ras²la½ dasseti. Viditindriyo careti ñ±tapariññ±ya cha¼indriy±ni viditv± p±kaµ±ni katv± careyya, vihareyy±ti vutta½ hoti. Ett±vat± visuddhas²lassa n±mar³papariccheda½ dasseti. Dhamme µhitoti ariyamaggena abhisametabbacatusaccadhamme µhito. Etena sot±pattibh³mi½ dasseti. Ajjavamaddave ratoti ujubh±ve ca mudubh±ve ca rato. Etena sakad±g±mibh³mi½ dasseti. Sakad±g±m² hi k±yavaªk±dikar±na½ cittathaddhabh±vakar±nañca r±gados±na½ tanubh±v± ajjavamaddave rato hoti. Saªg±tigoti r±gadosasaªg±tigo. Etena an±g±mibh³mi½ dasseti. Sabbadukkhappah²noti sabbassa vaµµadukkhassa hetuppah±nena pah²nasabbadukkho. Etena arahattabh³mi½ dasseti. Na lippati diµµhasutesu dh²roti so eva½ anupubbena arahatta½ patto dhitisampad±ya dh²ro diµµhasutesu dhammesu kenaci kilesena na lippati. Na kevalañca diµµhasutesu, mutaviññ±tesu ca na lippati, aññadatthu paramavisuddhippatto hot²ti arahattanik³µena desana½ niµµh±pesi.
254-5. Ito para½ “iccetamatthan”ti dve g±th± saªg²tik±rehi vutt±. T±samattho– iti bhagav± kassapo etamattha½ punappuna½ anek±hi g±th±hi dhamm±dhiµµh±n±ya puggal±dhiµµh±n±ya ca desan±ya y±va t±paso aññ±si, t±va so akkh±si kathesi vitth±resi. Na½ vedayi mantap±rag³ti sopi tañca attha½ mantap±rag³, vedap±rag³, tisso br±hmaºo vedayi aññ±si. Ki½ k±raº±? Yasm± atthato ca padato ca desan±nayato ca citr±hi g±th±hi mun² pak±sayi. K²diso? Nir±magandho asito durannayo, ±magandhakiles±bh±v± nir±magandho, taºh±diµµhinissay±bh±v± asito, b±hiradiµµhivasena “ida½ seyyo ida½ varan”ti kenaci netu½ asakkuºeyyatt± durannayo. Eva½ pak±sitavato cassa sutv±na buddhassa subh±sita½ pada½ sukathita½ dhammadesana½ sutv± nir±magandha½ nikkilesayoga½, sabbadukkhappan³dana½ sabbavaµµadukkhappan³dana½, n²camano n²cacitto hutv± vandi tath±gatassa, tisso br±hmaºo tath±gatassa p±de pañcapatiµµhita½ katv± vandi. Tattheva pabbajjamarocayitth±ti tattheva ca na½ ±sane nisinna½ kassapa½ bhagavanta½ tisso t±paso pabbajjamarocayittha, ay±c²ti vutta½ hoti. Ta½ bhagav± “ehi bhikkh³”ti ±ha. So taªkhaºa½yeva aµµhaparikkh±rayutto hutv± ±k±sen±gantv± vassasatikatthero viya bhagavanta½ vanditv± katip±heneva s±vakap±ramiñ±ºa½ paµivijjhitv± tisso n±ma aggas±vako ahosi, puna dutiyo bh±radv±jo n±ma. Eva½ tassa bhagavato tissabh±radv±ja½ n±ma s±vakayuga½ ahosi.
Amh±ka½ pana bhagav± y± ca tissena br±hmaºena ±dito tisso g±th± vutt±, y± ca kassapena bhagavat± majjhe nava, y± ca tad± saªg²tik±rehi ante dve, t± sabb±pi cuddasa g±th± ±netv± paripuººa½ katv± ima½ ±magandhasutta½ ±cariyappamukh±na½ pañcanna½ t±pasasat±na½ ±magandha½ by±k±si. Ta½ sutv± so br±hmaºo tatheva n²camano hutv± bhagavato p±de vanditv± pabbajja½ y±ci saddhi½ paris±ya. “Etha bhikkhavo”ti bhagav± avoca. Te tatheva ehibhikkhubh±va½ patv± ±k±sen±gantv± bhagavanta½ vanditv± katip±heneva sabbeva aggaphale arahatte patiµµhahi½s³ti.

Paramatthajotik±ya khuddaka-aµµhakath±ya

Suttanip±ta-aµµhakath±ya ±magandhasuttavaººan± niµµhit±.