197. Tattha antassa płro antapłro. Udarassa płro udarapłro. Udaranti ca udariyasseta˝ adhivacana˝. Tańhi µh±nan±mena “udaran”ti vutta˝. YakanapeĽass±ti yakanapişąassa. Vatthinoti muttassa. Ýh±nłpac±rena paneta˝ “vatth˛”ti vutta˝. Płroti adhik±ro, tasm± yakanapeĽassa płro vatthino płroti eva˝ yojetabba˝. Esa nayo hadayass±ti-±d˛su. Sabb±neva cet±ni ant±d˛ni vaşşasaşµh±nadisok±saparicchedabhedena aby±p±ranayena ca visuddhimagge vuttanayavaseneva veditabb±ni.
199-200. Eva˝ bhagav± “na kińcettha ekampi gayhłpaga˝ mutt±maşisadisa˝ atthi, ańńadatthu asuciparipłrov±ya˝ k±yo”ti abbhantarakuşapa˝ dassetv± id±ni tameva abbhantarakuşapa˝ bahinikkhamanakuşapena p±kaµa˝ katv± dassento pubbe vuttańca saŞgaşhitv± “athassa navahi soteh˛”ti g±th±dvayam±ha.
Tattha ath±ti pariy±yantaranidassana˝, aparen±pi pariy±yena asucibh±va˝ pass±ti vutta˝ hoti. Ass±ti imassa k±yassa. Navahi soteh˛ti ubho-akkhicchiddakaşşacchiddan±s±chiddamukhavaccamaggapass±vamaggehi. Asuci savat˛ti sabbalokap±kaµan±nappak±raparamaduggandhajeguccha-asuciyeva savati, sandati, paggharati, na ańńa˝ kińci agarucandan±digandhaj±ta˝ v± maşimutt±diratanaj±ta˝ v±. Sabbad±ti tańca kho sabbad± rattimpi div±pi pubbaşhepi s±yanhepi tiµµhatopi gacchatop˛ti. Ki˝ ta˝ asuc˛ti ce? “Akkhimh± akkhigłthako”ti-±di. Etassa hi dv˛hi akkhicchiddehi apan˛tatacama˝sasadiso akkhigłthako, kaşşacchiddehi rajojallasadiso kaşşagłthako, n±s±chiddehi pubbasadis± siŞgh±şik± ca savati, mukhena ca vamati. Ki˝ vamat˛ti ce? Ekad± pitta˝, yad± abaddhapitta˝ kuppita˝ hoti, tad± ta˝ vamat˛ti adhipp±yo. Semhańc±ti na kevalańca pitta˝, yampi udarapaµale ekapatthapłrappam±şa˝ semha˝ tiµµhati, tampi ekad± vamati. Ta˝ paneta˝ vaşş±dito visuddhimagge (visuddhi. 1.203-204, 210-211) vuttanayeneva veditabba˝. “Semhańc±”ti ca-saddena semhańca ańńańca evarłpa˝ udariyalohit±di-asuci˝ vamat˛ti dasseti. Eva˝ sattahi dv±rehi asucivamana˝ dassetv± k±lańńł puggalańńł parisańńł ca bhagav± taduttari dve dv±r±ni visesavacanena an±masitv± aparena pariy±yena sabbasm±pi k±y± asucisavana˝ dassento ±ha “k±yamh± sedajallik±”ti. Tattha sedajallik±ti sedo ca loşapaµalamalabhed± jallik± ca, tassa “savati sabbad±”ti imin± saddhi˝ sambandho.
201. Eva˝ bhagav± yath± n±ma bhatte paccam±ne taşąulamalańca udakamalańca pheşena saddhi˝ uµµhahitv± ukkhalimukha˝ makkhetv± bahi gaĽati, tath± asitap˛t±dibhede ±h±re kammajena aggin± paccam±ne ya˝ asitap˛t±dimala˝ uµµhahitv± “akkhimh± akkhigłthako”ti-±din± bhedena nikkhamanta˝ akkhi-±d˛ni makkhetv± bahi gaĽati, tass±pi vasena imassa k±yassa asucibh±va˝ dassetv± id±ni ya˝ loke uttamaŞgasammata˝ s˛sa˝ ativisiµµhabh±vato paccent± vandaneyy±nampi vandana˝ na karonti, tass±pi niss±rat±ya asucit±ya cassa asucibh±va˝ dassento “athassa susira˝ s˛san”ti ima˝ g±tham±ha.
Tattha susiranti chidda˝. MatthaluŞgassa płritanti dadhibharita-al±buka˝ viya matthaluŞgabharita˝. Tańca paneta˝ matthaluŞga˝ visuddhimagge vuttanayeneva veditabba˝. Subhato na˝ mańńati b±loti tamena˝ eva˝ n±n±vidhakuşapabharitampi k±ya˝ duccintitacint˛ b±lo subhato mańńati, subha˝ suci˝ iµµha˝ kanta˝ man±panti t˛hipi taşh±diµµhim±namańńan±hi mańńati. Kasm±? Yasm± avijj±ya purakkhato catusaccapaµicch±dakena mohena purakkhato, codito, pavattito, “eva˝ ±diya, eva˝ abhinivisa eva˝ mańń±h˛”ti g±hitoti adhipp±yo. Passa y±va anatthakar± c±ya˝ avijj±ti.
202. Eva˝ bhagav± savińń±şakavasena asubha˝ dassetv± id±ni avińń±şakavasena dassetu˝, yasm± v± cakkavattirańńopi k±yo yath±vuttakuşapabharitoyeva hoti, tasm± sabbappak±renapi sampattibhave asubha˝ dassetv± id±ni vipattibhave dassetu˝ “yad± ca so mato set˛”ti g±tham±ha.
Tassattho– sv±yameva˝vidho k±yo yad± ±yu-usm±vińń±ş±pagamena mato v±tabharitabhast± viya uddhum±tako vaşşaparibhedena vin˛lako sus±nasmi˝ nirattha˝va kaliŞgara˝ chaąąitatt± apaviddho seti, atha “na d±nissa puna uµµh±na˝ bhavissat˛”ti eka˝satoyeva anapekkh± honti ń±tayo. Tattha matoti aniccata˝ dasseti, set˛ti nir˛hakatta˝. Tadubhayena ca j˛vitabalamadappah±ne niyojeti. Uddhum±toti saşµh±navipatti˝ dasseti, vin˛lakoti chavir±gavipatti˝. Tadubhayena ca rłpamadappah±ne vaşşapokkharata˝ paµicca m±nappah±ne ca niyojeti. Apaviddhoti gahetabb±bh±va˝ dasseti, sus±nasminti anto adhiv±setumanaraha˝ jigucchan˛yabh±va˝. Tadubhayenapi “maman”ti g±hassa subhasańń±ya ca pah±ne niyojeti. Anapekkh± honti ń±tayoti paµikiriy±bh±va˝ dasseti, tena ca pariv±ramadappah±ne niyojeti.
203. Evamim±ya g±th±ya aparibhinn±vińń±şakavasena asubha˝ dassetv± id±ni paribhinnavasen±pi dassetu˝ “kh±danti nan”ti g±tham±ha. Tattha ye cańńeti ye ca ańńepi k±kakulal±dayo kuşapabhakkh± p±şino santi, tepi na˝ kh±dant˛ti attho. Sesa˝ utt±nameva.
204. Eva˝ “cara˝ v±”ti-±din± nayena suńńatakammaµµh±navasena, “aµµhinah±rusa˝yutto”ti-±din± savińń±şak±subhavasena “yad± ca so mato set˛”ti-±din± avińń±şak±subhavasena k±ya˝ dassetv± eva˝ niccasukhattabh±vasuńńe ekanta-asubhe c±pi k±yasmi˝ “subhato na˝ mańńati b±lo, avijj±ya purakkhato”ti imin± b±lassa vutti˝ pak±setv± avijj±mukhena ca vaµµa˝ dassetv± id±ni tattha paşąitassa vutti˝ parińń±mukhena ca vivaµµa˝ dassetu˝ “sutv±na buddhavacanan”ti ±rabhi.
Tattha sutv±n±ti yoniso nis±metv±. Buddhavacananti k±yavicchandanakara˝ buddhavacana˝. Bhikkhłti sekkho v± puthujjano v±. Pańń±şav±ti pańń±şa˝ vuccati vipassan± anicc±dippak±resu pavattatt±, t±ya samann±gatoti attho. Idh±ti s±sane. So kho na˝ parij±n±t˛ti so ima˝ k±ya˝ t˛hi parińń±hi parij±n±ti. Katha˝? Yath± n±ma kusalo v±şijo idańcidańc±ti bhaşąa˝ oloketv± “ettakena gahite ettako n±ma udayo bhavissat˛”ti tulayitv± tath± katv± puna sa-udaya˝ młla˝ gaşhanto ta˝ bhaşąa˝ chaąąeti, evameva˝ “aµµhinh±ru-±dayo ime kesalom±dayo c±”ti ń±şacakkhun± olokento ń±taparińń±ya parij±n±ti, “anicc± ete dhamm± dukkh± anatt±”ti tulayanto t˛raşaparińń±ya parij±n±ti, eva˝ t˛rayitv± ariyamagga˝ p±puşanto tattha chandar±gappah±nena pah±naparińń±ya parij±n±ti. Savińń±şak±vińń±şaka-asubhavasena v± passanto ń±taparińń±ya parij±n±ti, anicc±divasena passanto t˛raşaparińń±ya, arahattamaggena tato chandar±ga˝ apakaąąhitv± ta˝ pajahanto pah±naparińń±ya parij±n±ti.
Kasm± so eva˝ parij±n±t˛ti ce? Yath±bhłtańhi passati, yasm± yath±bhłta˝ passat˛ti attho. “Pańń±şav±”ti-±din± eva ca etasmi˝ atthe siddhe yasm± buddhavacana˝ sutv± tassa pańń±şavatta˝ hoti, yasm± ca sabbajanassa p±kaµop±ya˝ k±yo asutv± buddhavacana˝ na sakk± parij±nitu˝, tasm± tassa ń±şahetu˝ ito b±hir±na˝ eva˝ daµµhu˝ asamatthatańca dassetu˝ “sutv±na buddhavacanan”ti ±ha. Nand±bhikkhuni˝ tańca vipallatthacitta˝ bhikkhu˝ ±rabbha desan±pavattito aggaparisato tappaµipattippatt±na˝ bhikkhubh±vadassanato ca “bhikkhł”ti ±ha.
205. Id±ni “yath±bhłtańhi passat˛”ti ettha yath± passanto yath±bhłta˝ passati, ta˝ dassetu˝ ±ha “yath± ida˝ tath± eta˝, yath± eta˝ tath± idan”ti. Tassattho– yath± ida˝ savińń±şak±subha˝ ±yu-usm±vińń±ş±na˝ anapagam± carati, tiµµhati, nis˛dati, sayati; tath± eta˝ etarahi sus±ne sayita˝ avińń±şakampi pubbe tesa˝ dhamm±na˝ anapagam± ahosi. Yath± ca eta˝ etarahi matasar˛ra˝ tesa˝ dhamm±na˝ apagam± na carati, na tiµµhati, na nis˛dati, na seyya˝ kappeti, tath± ida˝ savińń±şakampi tesa˝ dhamm±na˝ apagam± bhavissati. Yath± ca ida˝ savińń±şaka˝ etarahi na sus±ne mata˝ seti, na uddhum±tak±dibh±vamupagata˝, tath± eta˝ etarahi matasar˛rampi pubbe ahosi. Yath± paneta˝ etarahi avińń±şak±subha˝ mata˝ sus±ne seti, uddhum±tak±dibh±vańca upagata˝, tath± ida˝ savińń±şakampi bhavissat˛ti.
Tattha yath± ida˝ tath± etanti attan± matassa sar˛rassa sam±nabh±va˝ karonto b±hire dosa˝ pajahati. Yath± eta˝ tath± idanti matasar˛rena attano sam±nabh±va˝ karonto ajjhattike r±ga˝ pajahati. Yen±k±rena ubhaya˝ sabha˝ karoti, ta˝ paj±nanto ubhayattha moha˝ pajahati. Eva˝ yath±bhłtadassanena pubbabh±geyeva akusalamłlappah±na˝ s±dhetv±, yasm± eva˝ paµipanno bhikkhu anupubbena arahattamagga˝ patv± sabba˝ chandar±ga˝ vir±jetu˝ samattho hoti, tasm± ±ha “ajjhattańca bahiddh± ca, k±ye chanda˝ vir±jaye”ti. Eva˝ paµipanno bhikkhu anupubben±ti p±µhaseso.
206. Eva˝ sekkhabhłmi˝ dassetv± id±ni asekkhabhłmi˝ dassento ±ha “chandar±gaviratto so”ti. Tassattho– so bhikkhu arahattamaggań±şena pańń±şav± magg±nantara˝ phala˝ p±puş±ti, atha sabbaso chandar±gassa pah˛natt± “chandar±gaviratto”ti ca, maraş±bh±vena paş˛taµµhena v± amata˝ sabbasaŞkh±ravłpasamanato santi˝ taşh±saŞkh±tav±n±bh±vato nibb±na˝, cavan±bh±vato accutanti sa˝vaşşita˝ padamajjhag±ti ca vuccati. Atha v± so bhikkhu arahattamaggań±şena pańń±şav± magg±nantaraphale µhito chandar±gaviratto n±ma hoti, vuttappak±rańca padamajjhag±ti veditabbo. Tena “idamassa pah˛na˝, idańc±nena laddhan”ti d˛peti.
207-208. Eva˝ savińń±şak±vińń±şakavasena asubhakammaµµh±na˝ saha nipphattiy± kathetv± puna saŞkhepadesan±ya eva˝ mahato ±nisa˝sassa antar±yakara˝ pam±davih±ra˝ garahanto “dvip±dakoyan”ti g±th±dvayam±ha. Tattha kińc±pi ap±dak±dayopi k±y± asuc˛yeva, idh±dhik±ravasena pana ukkaµµhaparicchedavasena v±, yasm± v± ańńe asucibhłt±pi k±y± loşambil±d˛hi abhisaŞkharitv± manuss±na˝ bhojanepi upan˛yanti, na tveva manussak±yo, tasm± asucitarabh±vamassa dassentopi “dvip±dako”ti ±ha.
Ayanti manussak±ya˝ dasseti. Duggandho parih˛rat˛ti duggandho sam±no pupphagandh±d˛hi abhisaŞkharitv± parih˛rati. N±n±kuşapaparipłroti kes±di-anekappak±rakuşapabharito. Vissavanto tato tatoti pupphagandh±d˛hi paµicch±detu˝ ghaµent±nampi ta˝ v±y±ma˝ nipphala˝ katv± navahi dv±rehi kheĽasiŞgh±şik±d˛ni, lomakłpehi ca sedajallika˝ vissavantoyeva. Tattha d±ni passatha– et±disena k±yena yo puriso v± itth˛ v± koci b±lo mańńe uşşametave taşh±diµµhim±namańńan±hi “ahan”ti v± “maman”ti v± “nicco”ti v±ti-±din± nayena yo uşşamitu˝ mańńeyya, para˝ v± j±ti-±d˛hi avaj±neyya att±na˝ ucce µh±ne µhapento, kimańńatra adassan± µhapetv± ariyamaggena ariyasaccadassan±bh±va˝ kimańńa˝ tassa eva˝ uşşam±vaj±nanak±raşa˝ siy±ti.
Desan±pariyos±ne nand± bhikkhun˛ sa˝vegam±p±di– “aho vata re, aha˝ b±l±, y± ma˝yeva ±rabbha eva˝ vividhadhammadesan±pavattakassa bhagavato upaµµh±na˝ n±gam±sin”ti. Eva˝ sa˝vigg± ca tameva dhammadesana˝ samann±haritv± teneva kammaµµh±nena katipayadivasabbhantare arahatta˝ sacch±k±si. Dutiyaµµh±nepi kira desan±pariyos±ne catur±s˛tiy± p±şasahass±na˝ dhamm±bhisamayo ahosi, sirim± devakańń± an±g±miphala˝ patt±, so ca bhikkhu sot±pattiphale patiµµhah˛ti.

Paramatthajotik±ya khuddaka-aµµhakath±ya

Suttanip±ta-aµµhakath±ya vijayasuttavaşşan± niµµhit±.