Saªgag±th±vaººan± samatt±.

62. Sand±layitv±n±ti k± uppatti? B±r±ºasiya½ kira anivattabrahmadatto n±ma r±j± ahosi So saªg±ma½ otiººo ajinitv± añña½ v± kicca½ ±raddho aniµµhapetv± na nivattati, tasm± na½ eva½ sañj±ni½su. So ekadivasa½ uyy±na½ gacchati. Tena ca samayena vanad±ho uµµh±si. So aggi sukkh±ni ca harit±ni ca tiº±d²ni dahanto anivattam±no eva gacchati. R±j± ta½ disv± tappaµibh±ganimitta½ upp±desi. “Yath±ya½ vanad±ho, evameva ek±dasavidho aggi sabbasatte dahanto anivattam±nova gacchati mah±dukkha½ upp±dento, kud±ssu n±m±hampi imassa dukkhassa nivattanattha½ aya½ aggi viya ariyamaggañ±ºaggin± kilese dahanto anivattam±no gaccheyyan”ti? Tato muhutta½ gantv± kevaµµe addasa nadiya½ macche gaºhante Tesa½ j±lantara½ paviµµho eko mah±maccho j±la½ bhetv± pal±yi. Te “maccho j±la½ bhetv± gato”ti saddamaka½su. R±j± tampi vacana½ sutv± tappaµibh±ganimitta½ upp±desi– “kud±ssu n±m±hampi ariyamaggañ±ºena taºh±diµµhij±la½ bhetv± asajjam±no gaccheyyan”ti. So rajja½ pah±ya pabbajitv± vipassana½ ±rabhitv± paccekabodhi½ sacch±k±si, imañca ud±nag±tha½ abh±si–
“Sand±layitv±na sa½yojan±ni, j±la½va bhetv± salilambuc±r²;
agg²va da¹¹ha½ anivattam±no, eko care khaggavis±ºakappo”ti.
Tass± dutiyap±de j±lanti suttamaya½ vuccati. Amb³ti udaka½, tattha carat²ti ambuc±r², macchasseta½ adhivacana½. Salile ambuc±r² salilambuc±r², tasmi½ nad²salile j±la½ bhetv± ambuc±r²v±ti vutta½ hoti. Tatiyap±de da¹¹hanti da¹¹haµµh±na½ vuccati. Yath± aggi da¹¹haµµh±na½ puna na nivattati, na tattha bhiyyo ±gacchati, eva½ maggañ±ºaggin± da¹¹ha½ k±maguºaµµh±na½ anivattam±no tattha bhiyyo an±gacchantoti vutta½ hoti. Sesa½ vuttanayamev±ti.

Sand±lanag±th±vaººan± samatt±.

63. Okkhittacakkh³ti k± uppatti? B±r±ºasiya½ kira cakkhulolabrahmadatto n±ma r±j± p±dalolabrahmadatto viya n±µakadassanamanuyutto hoti. Aya½ pana viseso– so asantuµµho tattha tattha gacchati, aya½ ta½ ta½ n±µaka½ disv± ativiya abhinanditv± n±µakaparivattadassanena taºha½ va¹¹hento vicarati. So kira n±µakadassan±ya ±gata½ aññatara½ kuµumbiyabhariya½ disv± r±ga½ upp±desi. Tato sa½vegam±pajjitv± puna “aha½ ima½ taºha½ va¹¹hento ap±yaparip³rako bhaviss±mi, handa na½ niggaºh±m²”ti pabbajitv± vipassanto paccekabodhi½ sacchikatv± attano purimapaµipatti½ garahanto tappaµipakkhaguºad²pika½ ima½ ud±nag±tha½ abh±si–
“Okkhittacakkh³ na ca p±dalolo, guttindriyo rakkhitam±nas±no;
anavassuto apari¹ayham±no, eko care khaggavis±ºakappo”ti.
Tattha okkhittacakkh³ti heµµh±khittacakkhu, satta g²vaµµh²ni paµip±µiy± µhapetv± parivajjagahetabbadassanattha½ yugamatta½ pekkham±noti vutta½ hoti. Na tu hanukaµµhin± hadayaµµhi½ saªghaµµento. Evañhi okkhittacakkhut± na samaºas±rupp± hot². Na ca p±daloloti ekassa dutiyo, dvinna½ tatiyoti eva½ gaºamajjha½ pavisituk±mat±ya kaº¹³yam±nap±do viya abhavanto, d²ghac±rika-anavaµµhitac±rikavirato v±. Guttindriyoti chasu indriyesu idha visu½vutt±vasesavasena gopitindriyo. Rakkhitam±nas±noti m±nasa½ yeva m±nas±na½, ta½ rakkhitamass±ti rakkhitam±nas±no. Yath± kilesehi na viluppati, eva½ rakkhitacittoti vutta½ hoti. Anavassutoti im±ya paµipattiy± tesu tesu ±rammaºesu kilesa-anv±ssavavirahito. Apari¹ayham±noti eva½ anv±ssavavirah±va kilesagg²hi apari¹ayham±no. Bahiddh± v± anavassuto, ajjhatta½ apari¹ayham±no. Sesa½ vuttanayamev±ti.

Okkhittacakkhug±th±vaººan± samatt±.

64. Oh±rayitv±ti k± uppatti? B±r±ºasiya½ kira aya½ aññopi c±tum±sikabrahmadatto n±ma r±j± catum±se catum±se uyy±nak²¼a½ gacchati. So ekadivasa½ gimh±na½ majjhime m±se uyy±na½ pavisanto uyy±nadv±re pattasañchanna½ pupph±laªkataviµapa½ p±ricchattakakovi¼±ra½ disv± eka½ puppha½ gahetv± uyy±na½ p±visi. Tato “raññ± aggapuppha½ gahitan”ti aññataropi amacco hatthikkhandhe µhito eva eka½ puppha½ aggahesi. Eteneva up±yena sabbo balak±yo aggahesi. Puppha½ anass±dent± pattampi gaºhi½su. So rukkho nippattapuppho khandhamattova ahosi. Ta½ r±j± s±yanhasamaye uyy±n± nikkhamanto disv± “ki½ kato aya½ rukkho, mama ±gamanavel±ya½ maºivaººas±khantaresu pav±¼asadisapupph±laªkato ahosi, id±ni nippattapuppho j±to”ti cintento tassev±vid³re apupphita½ rukkha½ sañchannapal±sa½ addasa. Disv± cassa etadahosi– “aya½ rukkho pupphabharitas±khatt± bahujanassa lobhan²yo ahosi, tena muhutteneva byasana½ patto, aya½ panañño alobhan²yatt± tatheva µhito. Idampi rajja½ pupphitarukkho viya lobhan²ya½, bhikkhubh±vo pana apupphitarukkho viya alobhan²yo. Tasm± y±va idampi aya½ rukkho viya na viluppati, t±va ayamañño sañchannapatto yath± p±ricchattako, eva½ k±s±vena parisañchannena hutv± pabbajitabban”ti. So rajja½ pah±ya pabbajitv± vipassanto paccekabodhi½ sacchikatv± ima½ ud±nag±tha½ abh±si–
“Oh±rayitv± gihibyañjan±ni, sañchannapatto yath± p±richatto;
k±s±yavattho abhinikkhamitv±, eko care khaggavis±ºakappo”ti.
Tattha k±s±yavattho abhinikkhamitv±ti imassa p±dassa geh± abhinikkhamitv± k±s±yavattho hutv±ti evamattho veditabbo. Sesa½ vuttanayeneva sakk± j±nitunti na vitth±ritanti.

P±ricchattakag±th±vaººan± samatt±.

Tatiyo vaggo niµµhito.

65. Rases³ti k± uppatti? Aññataro kira b±r±ºasir±j± uyy±ne amaccaputtehi parivuto sil±paµµapokkharaºiya½ k²¼ati. Tassa s³do sabbama½s±na½ rasa½ gahetv± at²va susaªkhata½ amatakappa½ antarabhatta½ pacitv± upan±mesi. So tattha gedham±panno kassaci kiñci adatv± attan±va bhuñji. Udakak²¼ato ca ativik±le nikkhanto s²gha½ s²gha½ bhuñji. Yehi saddhi½ pubbe bhuñjati, na tesa½ kañci sari. Atha pacch± paµisaªkh±na½ upp±detv± “aho, may± p±pa½ kata½, yv±ha½ rasataºh±ya abhibh³to sabbajana½ visaritv± ekakova bhuñji½. Handa rasataºha½ niggaºh±m²”ti rajja½ pah±ya pabbajitv± vipassanto paccekabodhi½ sacchikatv± attano purimapaµipatti½ garahanto tappaµipakkhaguºad²pika½ ima½ ud±nag±tha½ abh±si–
“Rasesu gedha½ akara½ alolo, anaññapos² sapad±nac±r²;
kule kule appaµibaddhacitto, eko care khaggavis±ºakappo”ti.
Tattha rases³ti ambilamadhuratittakakaµukaloºikakh±rikakas±v±dibhedesu s±yan²yesu. Gedha½ akaranti giddhi½ akaronto, taºha½ anupp±dentoti vutta½ hoti. Aloloti “ida½ s±yiss±mi, ida½ s±yiss±m²”ti eva½ rasavisesesu an±kulo. Anaññapos²ti posetabbakasaddhivih±rik±divirahito k±yasandh±raºamattena santuµµhoti vutta½ hoti. Yath± v± pubbe uyy±ne rasesu gedhakaraºalolo hutv± aññapos² ±si½, eva½ ahutv± y±ya taºh±ya lolo hutv± rasesu gedha½ karoti. Ta½ taºha½ hitv± ±yati½ taºh±m³lakassa aññassa attabh±vassa anibbattanena anaññapos²ti dasseti. Atha v± atthabhañjanakaµµhena aññeti kiles± vuccanti. Tesa½ aposanena anaññapos²ti ayampettha attho. Sapad±nac±r²ti avokkammac±r² anupubbac±r², gharapaµip±µi½ acha¹¹etv± a¹¹hakulañca daliddakulañca nirantara½ piº¹±ya pavisam±noti attho. Kule kule appaµibaddhacittoti khattiyakul±d²su yattha katthaci kilesavasena alaggacitto, cand³pamo niccanavako hutv±ti attho. Sesa½ vuttanayamev±ti.

Rasagedhag±th±vaººan± samatt±.

66. Pah±ya pañc±varaº±n²ti k± uppatti? B±r±ºasiya½ kira aññataro r±j± paµhamajjh±nal±bh² ahosi. So jh±n±nurakkhaºattha½ rajja½ pah±ya pabbajitv± vipassanto paccekabodhi½ sacchikatv± attano paµipattisampada½ d²pento ima½ ud±nag±tha½ abh±si–
“Pah±ya pañc±varaº±ni cetaso, upakkilese byapanujja sabbe;
anissito chetva sinehadosa½, eko care khaggavis±ºakappo”ti.
Tattha ±varaº±n²ti n²varaº±neva. T±ni atthato uragasutte vutt±ni. T±ni pana yasm± abbh±dayo viya candas³riye ceto ±varanti, tasm± “±varaº±ni cetaso”ti vutt±ni. T±ni upac±rena v± appan±ya v± pah±ya. Upakkileseti upagamma citta½ vib±dhente akusale dhamme, vatthopam±d²su vutte abhijjh±dayo v±. Byapanujj±ti panuditv± vin±setv±, vipassan±maggena pajahitv±ti attho. Sabbeti anavasese. Eva½ samathavipassan±sampanno paµhamamaggena diµµhinissayassa pah²natt± anissito. Sesamaggehi chetv± tedh±tuka½ sinehadosa½, taºh±r±ganti vutta½ hoti. Sineho eva hi guºapaµipakkhato sinehadosoti vutto. Sesa½ vuttanayamev±ti.

¾varaºag±th±vaººan± samatt±.

67. Vipiµµhikatv±n±ti k± uppatti? B±r±ºasiya½ kira aññataro r±j± catutthajjh±nal±bh² ahosi. So jh±n±nurakkhaºattha½ rajja½ pah±ya pabbajitv± vipassanto paccekabodhi½ sacchikatv± attano paµipattisampada½ d²pento ima½ ud±nag±tha½ abh±si–
“Vipiµµhikatv±na sukha½ dukhañca, pubbeva ca somanassadomanassa½;
laddh±nupekkha½ samatha½ visuddha½, eko care khaggavis±ºakappo”ti.
Tattha vipiµµhikatv±n±ti piµµhito katv±, cha¹¹etv± jahitv±ti attho. Sukha½ dukhañc±ti k±yika½ s±t±s±ta½. Somanassadomanassanti cetasika½ s±t±s±ta½. Upekkhanti catutthajjh±nupekkha½. Samathanti catutthajjh±nasamathameva. Visuddhanti pañcan²varaºavitakkavic±rap²tisukhasaªkh±tehi navahi paccan²kadhammehi vimuttatt± visuddha½, niddhantasuvaººamiva vigat³pakkilesanti attho.
Aya½ pana yojan±– vipiµµhikatv±na sukha½ dukkhañca pubbeva paµhamajjh±nupac±rabh³miya½yeva dukkha½, tatiyajjh±nupac±rabh³miya½ sukhanti adhipp±yo. Puna ±dito vutta½ cak±ra½ parato netv± “somanassa½ domanassañca vipiµµhikatv±na pubbev±”ti adhik±ro. Tena somanassa½ catutthajjh±nupac±re, domanassañca dutiyajjh±nupac±reyev±ti d²peti. Et±ni hi etesa½ pariy±yato pah±naµµh±n±ni. Nippariy±yato pana dukkhassa paµhamajjh±na½, domanassassa dutiyajjh±na½, sukhassa tatiyajjh±na½, somanassassa catutthajjh±na½ pah±naµµh±na½. Yath±ha– “paµhamajjh±na½ upasampajja viharati etthuppanna½ dukkhindriya½ aparisesa½ nirujjhat²”ti-±di (sa½. ni. 5.510). Ta½ sabba½ aµµhas±liniy± dhammasaªgahaµµhakath±ya½ (dha. sa. aµµha. 165) vutta½. Yato pubbeva t²su paµhamajjh±n±d²su dukkhadomanassasukh±ni vipiµµhikatv± ettheva catutthajjh±ne somanassa½ vipiµµhikatv± im±ya paµipad±ya laddh±nupekkha½ samatha½ visuddha½ eko careti. Sesa½ sabbattha p±kaµamev±ti.