8. S±riputtattheravatthu

As±re s±ramatinoti ima½ dhammadesana½ satth± ve¼uvane viharanto aggas±vakehi nivedita½ sañcayassa an±gamana½ ±rabbha kathesi.
Tatr±ya½ anupubbikath±– amh±kañhi satth± ito kappasatasahass±dhik±na½ catunna½ asaªkhyeyy±na½ matthake amaravatiy± n±ma nagare sumedho n±ma br±hmaºakum±ro hutv± sabbasippesu nipphatti½ patv± m±t±pit³na½ accayena anekakoµisaªkhya½ dhana½ pariccajitv± isipabbajja½ pabbajitv± himavante vasanto jh±n±bhiññ± nibbattetv± ±k±sena gacchanto d²paªkaradasabalassa sudassanavih±rato rammavat²nagara½ pavisanatth±ya magga½ sodhayam±na½ jana½ disv± sayampi eka½ padesa½ gahetv± magga½ sodheti. Tasmi½ asodhiteyeva ±gatassa satthuno att±na½ setu½ katv± kalale ajinacamma½ attharitv± “satth± sas±vakasaªgho kalala½ anakkamitv± ma½ akkamanto gacchat³”ti nipanno. Satth±r± ta½ disv±va “buddhaªkuro esa, an±gate kappasatasahass±dhik±na½ catunna½ asaªkhyeyy±na½ pariyos±ne gotamo n±ma buddho bhavissat²”ti by±kato. Tassa satthuno aparabh±ge “koº¹añño maªgalo sumano revato sobhito anomadass² padumo n±rado padumuttaro sumedho suj±to piyadass² atthadass² dhammadass² siddhattho tisso phusso vipass² sikh² vessabh³ kakusandho koº±gamano kassapo”ti loka½ obh±setv± uppann±na½ imesampi tev²satiy± buddh±na½ santike laddhaby±karaºo, “dasa p±ramiyo, dasa upap±ramiyo, dasa paramatthap±ramiyo”ti samatti½sa p±ramiyo p³retv± vessantarattabh±ve µhito pathavikampan±ni mah±d±n±ni datv± puttad±ra½ pariccajitv± ±yupariyos±ne tusitapure nibbattitv± tattha y±vat±yuka½ µhatv± dasa sahassacakkav±¼adevat±hi sannipatitv±–
“K±lo deva mah±v²ra, uppajja m±tukucchiya½;
sadevaka½ t±rayanto, bujjhassu amata½ padan”ti. (Bu. va½. 1.67)–

Vutte–

“K±la½ desañca d²pañca, kula½ m±tarameva ca;
ime pañca viloketv±, uppajjati mah±yaso”ti.–

Pañca mah±vilokan±ni viloketv± tato cuto sakyar±jakule paµisandhi½ gahetv± dasam±saccayena m±tukucchito vij±yi. So¼asavassak±le tattha mah±sampattiy± parihariyam±no anukkamena bhadrayobbana½ patv± tiººa½ ut³na½ anucchavikesu t²su p±s±desu devalokasiri½ viya rajjasiri½ anubhavanto uyy±nak²¼±ya gamanasamaye anukkamena jiººaby±dhimatasaªkh±te tayo devad³te disv± sañj±tasa½vego nivattitv± catutthav±re pabbajita½ disv±, “s±dhu pabbajj±”ti pabbajj±ya ruci½ upp±detv± uyy±na½ gantv± tattha divasa½ khepetv± maªgalapokkharaº²t²re nisinno kappakavesa½ gahetv± ±gatena vissakammena devaputtena alaªkatapaµiyatto r±hulakum±rassa j±tas±sana½ sutv± puttasinehassa balavabh±va½ ñatv±, “y±va ida½ bandhana½ na va¹¹hati, t±vadeva na½ chindiss±m²”ti cintetv± s±ya½ nagara½ pavisanto–

“Nibbut± n³na s± m±t±, nibbuto n³na so pit±;
nibbut± n³na s± n±r², yass±ya½ ²diso pat²”ti.–

Kis±gotamiy± n±ma pitucch±dh²t±ya bh±sita½ ima½ g±tha½ sutv±, “aha½ im±ya nibbutapada½ s±vito”ti mutt±h±ra½ omuñcitv± tass± pesetv± attano bhavana½ pavisitv± sirisayane nisinno niddopagat±na½ n±µakitth²na½ vippak±ra½ disv± nibbinnahadayo channa½ uµµh±petv± kaº¹aka½ ±har±petv± ta½ ±ruyha channasah±yo dasasahassacakkav±¼adevat±hi parivuto mah±bhinikkhamana½ nikkhamitv± anom±nad²t²re pabbajitv± anukkamena r±jagaha½ gantv± tattha piº¹±ya caritv± paº¹avapabbatapabbh±re nisinno magadharaññ± rajjena nimantiyam±no ta½ paµikkhipitv± sabbaññuta½ patv± attano vijita½ ±gamanatth±ya tena gahitapaµiñño ±¼±rañca udakañca upasaªkamitv± tesa½ santike adhigatavisesa½ analaªkaritv± chabbass±ni mah±padh±na½ padahitv± vis±khapuººamadivase p±tova suj±t±ya dinnap±yasa½ paribhuñjitv± nerañjar±ya nadiy± suvaººap±ti½ pav±hetv± nerañjar±ya nadiy± t²re mah±vanasaº¹e n±n±sam±patt²hi divasabh±ga½ v²tin±metv± s±yanhasamaye sottiyena dinna½ tiºa½ gahetv± k±¼ena n±gar±jena abhitthutaguºo bodhimaº¹a½ ±ruyha tiº±ni santharitv± “na t±vima½ pallaªka½ bhindiss±mi, y±va me anup±d±ya ±savehi citta½ na muccissat²”ti paµiñña½ katv± puratth±bhimukho nis²ditv± s³riye anatthaªgamiteyeva m±rabala½ vidhamitv± paµhamay±me pubbeniv±sañ±ºa½, majjhimay±me cut³pap±tañ±ºa½ patv± pacchimay±m±vas±ne paccay±k±re ñ±ºa½ ot±retv± aruºuggamane dasabalacatuves±rajj±disabbaguºapaµimaº¹ita½ sabbaññutaññ±ºa½ paµivijjhitv± sattasatt±ha½ bodhimaº¹e v²tin±metv± aµµhame satt±he ajap±lanigrodham³le nisinno dhammagambh²rat±paccavekkhaºena appossukkata½ ±pajjam±no dasasahassacakkav±¼amah±brahmapariv±rena sahampatibrahmun± ±y±citadhammadesano buddhacakkhun± loka½ voloketv± brahmuno ajjhesana½ adhiv±setv±, “kassa nu kho aha½ paµhama½ dhamma½ deseyyan”ti olokento ±¼±rudak±na½ k±lakatabh±va½ ñatv± pañcavaggiy±na½ bhikkh³na½ bah³pak±rata½ anussaritv± uµµh±y±san± k±sipura½ gacchanto antar±magge upakena saddhi½ mantetv± ±s±¼hipuººamadivase isipatane migad±ye pañcavaggiy±na½ vasanaµµh±na½ patv± te ananucchavikena samud±c±rena samud±carante saññ±petv± aññ±takoº¹aññappamukhe aµµh±rasa brahmakoµiyo amatap±na½ p±yento dhammacakka½ pavattetv± pavattitavaradhammacakko pañcamiya½ pakkhassa sabbepi te bhikkh³ arahatte patiµµh±petv± ta½ divasameva yasakulaputtassa upanissayasampatti½ disv± ta½ rattibh±ge nibbinditv± geha½ pah±ya nikkhanta½ disv±, “ehi yas±”ti pakkositv± tasmi½yeva rattibh±ge sot±pattiphala½ p±petv± punadivase arahatta½ p±petv± aparepi tassa sah±yake catupaºº±sa jane ehibhikkhupabbajj±ya pabb±jetv± arahatta½ p±pesi.

Eva½ loke ekasaµµhiy± arahantesu j±tesu vuµµhavasso pav±retv±, “caratha, bhikkhave, c±rikan”ti saµµhi bhikkh³ dis±su pesetv± saya½ uruvela½ gacchanto antar±magge kapp±sikavanasaº¹e ti½sa jane bhaddavaggiyakum±re vinesi. Tesu sabbapacchimako sot±panno sabbuttamo an±g±m² ahosi. Te sabbepi ehibhikkhubh±veneva pabb±jetv± dis±su pesetv± saya½ uruvela½ gantv± a¹¹hu¹¹h±ni p±µih±riyasahass±ni dassetv± uruvelakassap±dayo sahassajaµilapariv±re tebh±tikajaµile vinetv± ehibhikkhubh±veneva pabb±jetv± gay±s²se nis²d±petv± ±dittapariy±yadesan±ya (mah±va. 54; sa½. ni. 4.28) arahatte patiµµh±petv± tena arahantasahassena parivuto “bimbis±rarañño dinna½ paµiñña½ mocess±m²”ti r±jagahanagar³pac±re laµµhivanuyy±na½ gantv±, “satth± kira ±gato”ti sutv± dv±dasanahutehi br±hmaºagahapatikehi saddhi½ ±gatassa rañño madhuradhammakatha½ kathento r±j±na½ ek±dasahi nahutehi saddhi½ sot±pattiphale patiµµh±petv± ekanahuta½ saraºesu patiµµh±petv± punadivase sakkena devar±jena m±ºavakavaººa½ gahetv± abhitthutaguºo r±jagahanagara½ pavisitv± r±janivesane katabhattakicco ve¼uvan±r±ma½ paµiggahetv± tattheva v±sa½ kappesi. Tattha na½ s±riputtamoggall±n± upasaªkami½su.
Tatr±ya½ anupubbikath±– anuppanneyeva hi buddhe r±jagahato avid³re upatissag±mo kolitag±moti dve br±hmaºag±m± ahesu½. Tesu upatissag±me s±riy± n±ma br±hmaºiy± gabbhassa patiµµhitadivaseyeva kolitag±me moggaliy± n±ma br±hmaºiy±pi gabbho patiµµh±si. T±ni kira dvepi kul±ni y±va sattam± kulaparivaµµ± ±baddhapaµibaddhasah±yak±neva ahesu½, t±sa½ dvinnampi ekadivasameva gabbhaparih±ra½ ada½su. T± ubhopi dasam±sacceyena putte vij±yi½su. N±maggahaºadivase s±riy± br±hmaºiy± puttassa upatissag±make jeµµhakulassa puttatt± upatissoti n±ma½ kari½su itarassa kolitag±me jeµµhakulassa puttatt± kolitoti n±ma½ kari½su. Te ubhopi vu¹¹himanv±ya sabbasipp±na½ p±ra½ agama½su. Upatissam±ºavassa k²¼anatth±ya nadi½ v± uyy±na½ v± gamanak±le pañca suvaººasivikasat±ni pariv±r±ni honti, kolitam±ºavassa pañca ±jaññayuttarathasat±ni. Dvepi jan± pañcapañcam±ºavakasatapariv±r± honti. R±jagahe ca anusa½vacchara½ giraggasamajjo n±ma ahosi. Tesa½ dvinnampi ekaµµh±neyeva mañca½ bandhanti. Dvepi ekato nis²ditv± samajja½ passant± hasitabbaµµh±ne hasanti, sa½vegaµµh±ne sa½vejenti, d±ya½ d±tu½ yuttaµµh±ne d±ya½ denti. Tesa½ imin±va niy±mena ekadivasa½ samajja½ passant±na½ parip±kagatatt± ñ±ºassa purimadivasesu viya hasitabbaµµh±ne h±so v± sa½vegaµµh±ne sa½vego v± d±tu½ yuttaµµh±ne d±na½ v± n±hosi Dvepi pana jan± eva½ cintayi½su– “kimettha oloketabba½ atthi, sabbepime appatte vassasate appaººattikabh±va½ gamissanti, amhehi pana eka½ mokkhadhamma½ pariyesitu½ vaµµat²”ti ±rammaºa½ gahetv± nis²di½su. Tato kolito upatissa½ ±ha– “samma upatissa, na tva½ aññesu divasesu viya haµµhapahaµµho, id±ni anattamanadh±tukosi, ki½ te sallakkhitan”ti? “Samma kolita, etesa½ volokane s±ro natthi niratthakameta½, attano mokkhadhamma½ gavesitu½ vaµµat²”ti ida½ cintayanto nisinnomhi. Tva½ pana kasm± anattamanos²ti? Sopi tatheva ±ha. Athassa attan± saddhi½ ekajjh±sayata½ ñatv± upatisso ±ha– “amh±ka½ ubhinnampi sucintika½, mokkhadhamma½ pana gavesantehi ek± pabbajj± laddhu½ vaµµati. Kassa santike pabbaj±m±”ti?
Tena kho pana samayena sañcayo n±ma paribb±jako r±jagahe paµivasati mahatiy± paribb±jakaparis±ya saddhi½. Te “tassa santike pabbajiss±m±”ti pañcam±ºavakasat±ni “sivik±yo ca rathe ca gahetv± gacchath±”ti uyyojetv± ek±ya sivik±ya ekena rathena gantv± sañcayassa santike pabbaji½su. Tesa½ pabbajitak±lato paµµh±ya sañcayo atirekal±bhaggayasaggappatto ahosi. Te katip±heneva sabba½ sañcayassa samaya½ parimadditv±, “±cariya, tumh±ka½ j±nanasamayo ettakova, ud±hu uttarimpi atth²”ti pucchi½su. “Ettakova sabba½ tumhehi ñ±tan”ti vutte cintayi½su– “eva½ sati imassa santike brahmacariyav±so niratthako, maya½ ya½ mokkhadhamma½ gavesitu½ nikkhant±, so imassa santike upp±detu½ na sakk±, mah± kho pana jambud²po, g±manigamar±jadh±niyo carant± addh± mokkhadhammadesaka½ kañci ±cariya½ labhiss±m±”ti. Tato paµµh±ya, “yattha yattha paº¹it± samaºabr±hmaº± atth²”ti vadanti, tattha tattha gantv± s±kaccha½ karonti. Tehi puµµha½ pañha½ aññe kathetu½ na sakkonti, te pana tesa½ pañha½ vissajjenti. Eva½ sakalajambud²pa½ pariggaºhitv± nivattitv± sakaµµh±nameva ±gantv±, “samma kolita, amhesu yo paµhama½ amata½ adhigacchati, so itarassa ±rocet³”ti katika½ aka½su½.
Eva½ tesu katika½ katv± viharantesu satth± vutt±nukkamena r±jagaha½ patv± ve¼uvana½ paµiggahetv± ve¼uvane viharati. Tad± “caratha, bhikkhave, c±rika½ bahujanahit±y±”ti ratanattayaguºapak±sanattha½ uyyojit±na½ ekasaµµhiy± arahant±na½ antare pañcavaggiy±na½ abbhantaro assajitthero paµinivattitv± r±jagaha½ ±gato, punadivase p±tova pattac²varam±d±ya r±jagaha½ piº¹±ya p±visi. Tasmi½ samaye upatissaparibb±jakopi p±tova bhattakicca½ katv± paribb±jak±r±ma½ gacchanto thera½ disv± cintesi– “may± evar³po pabbajito n±ma na diµµhapubboyeva, ye loke arahanto v± arahattamagga½ v± sam±pann±, aya½ tesa½ bhikkh³na½ aññataro, ya½n³n±ha½ ima½ bhikkhu½ upasaªkamitv± puccheyya½– ‘ka½si tva½, ±vuso, uddissa pabbajito, ko v± te satth±, kassa v± tva½ dhamma½ roces²”’ti? Athassa etadahosi– “ak±lo kho ima½ bhikkhu½ pañha½ pucchitu½, antaraghara½ paviµµho piº¹±ya carati, ya½n³n±ha½ ima½ bhikkhu½ piµµhito piµµhito anubandheyya½, atthikehi upaññ±ta½ maggan”ti. So thera½ laddhapiº¹ap±ta½ aññatara½ ok±sa½ gacchanta½ disv± nis²dituk±matañcassa ñatv± attano paribb±jakap²µhaka½ paññ±petv± ad±si, so bhattakiccapariyos±nepissa attano kuº¹ik±ya udaka½ ad±si.