Etadavoc±ti duvidh± hi pucch±– ag±rikapucch±, anag±rikapucch± ca. Tattha “ki½, bhante, kusala½, ki½ akusalan”ti (ma. ni. 3.296) imin± nayena ag±rikapucch± ±gat±. “Ime nu kho, bhante, pañcup±d±nakkhandh±”ti (ma. ni. 3.86) imin± nayena anag±rikapucch±. Aya½ pana attano anur³pa½ ag±rikapuccha½ pucchanto eta½ “ko nu kho, bho gotama, hetu ko paccayo”ti-±divacana½ avoca. Tattha hetu paccayoti ubhayampeta½ k±raºavevacanameva. Adhammacariy±visamacariy±het³ti adhammacariy±saªkh±t±ya visamacariy±ya hetu, ta½k±raº± tappaccay±ti attho Tatr±ya½ padattho– adhammassa cariy± adhammacariy±, adhammak±raºanti attho. Visama½ cariy±, visamassa v± kammassa cariy±ti visamacariy±. Adhammacariy± ca s± visamacariy± c±ti adhammacariy±visamacariy±. Etenup±yena sukkapakkhepi attho veditabbo. Atthato panettha adhammacariy±visamacariy± n±ma dasa akusalakammapath±, dhammacariy±samacariy± n±ma dasa kusalakammapath±ti veditabb±. Abhikkanta½, bho gotam±ti ettha aya½ abhikkantasaddo khayasundar±bhir³pa-abbhanumodanesu dissati. “Abhikkant±, bhante, ratti, nikkhanto paµhamo y±mo, ciranisinno bhikkhusaªgho”ti-±d²su (ud±. 45; c³¼ava. 383; a. ni. 8.20) hi khaye dissati. “Aya½ imesa½ catunna½ puggal±na½ abhikkantataro ca paº²tataro c±”ti-±d²su (a. ni. 4.100) sundare.
“Ko me vandati p±d±ni, iddhiy± yasas± jala½;
abhikkantena vaººena, sabb± obh±saya½ dis±”ti.–
¾d²su (vi. va. 857) abhir³pe. “Abhikkanta½, bhante”ti-±d²su (d². ni. 1.250; p±r±. 15) abbhanumodane. Idh±pi abbhanumodaneyeva. Yasm± ca abbhanumodane, tasm± s±dhu s±dhu, bho gotam±ti vutta½ hot²ti veditabba½.
“Bhaye kodhe pasa½s±ya½, turite kot³halacchare;
h±se soke pas±de ca, kare ±me¹ita½ budho”ti.–
Imin± ca lakkhaºena idha pas±davasena pasa½s±vasena c±ya½ dvikkhattu½ vuttoti veditabbo. Atha v± abhikkantanti abhikkanta½ ati-iµµha½ atiman±pa½, atisundaranti vutta½ hoti.
Tattha ekena abhikkantasaddena desana½ thometi, ekena attano pas±da½. Ayañhettha adhipp±yo– abhikkanta½, bho gotama, yadida½ bhoto gotamassa dhammadesan±, abhikkanta½ yadida½ bhoto gotamassa dhammadesana½ ±gamma mama pas±doti. Bhagavatoyeva v± vacana½ dve dve atthe sandh±ya thometi– bhoto gotamassa vacana½ abhikkanta½ dosan±sanato, abhikkanta½ guº±dhigamanato tath± saddh±jananato, paññ±jananato, s±tthato, sabyañjanato, utt±napadato, gambh²ratthato, kaººasukhato, hadayaªgamato, anattukka½sanato, aparavambhanato, karuº±s²talato, paññ±vad±tato, ±p±tharamaº²yato, vimaddakkhamato, suyyam±nasukhato, v²ma½siyam±nahitatoti evam±d²hi yojetabba½. Tato parampi cat³hi upam±hi desana½yeva thometi. Tattha nikkujjitanti adhomukhaµhapita½, heµµh±mukhaj±ta½ v±. Ukkujjeyy±ti uparimukha½ kareyya. Paµicchannanti tiºapaºº±dich±dita½. Vivareyy±ti uggh±µeyya. M³¼hass±ti dis±m³¼hassa. Magga½ ±cikkheyy±ti hatthe gahetv± “esa maggo”ti vadeyya. Andhak±reti k±¼apakkhac±tuddas²-a¹¹harattaghanavanasaº¹ameghapaµalehi caturaªge tame. Aya½ t±va anutt±napadattho. Aya½ pana adhipp±yayojan±– yath± koci nikkujjita½ ukkujjeyya, eva½ saddhammavimukha½ asaddhamme patita½ ma½ asaddhamm± vuµµh±pentena, yath± paµicchanna½ vivareyya, eva½ kassapassa bhagavato s±sanantaradh±nato pabhuti micch±diµµhigahanapaµicchanna½ s±sana½ vivarantena, yath± m³¼hassa magga½ ±cikkheyya, eva½ kummaggamicch±maggappaµipannassa me saggamokkhamagga½ ±vikarontena, yath± andhak±re telapajjota½ dh±reyya, eva½ mohandhak±re nimuggassa me buddh±diratanar³p±ni apassato tappaµicch±dakamohandhak±raviddha½sakadesan±pajjotadh±raºena mayha½ bhot± gotamena etehi pariy±yehi pak±sitatt± anekapariy±yena dhammo pak±sitoti. Eva½ desana½ thometv± im±ya desan±ya ratanattaye pasannacitto pasann±k±ra½ karonto es±hanti-±dim±ha. Tattha es±hanti eso aha½. Bhavanta½ gotama½ saraºa½ gacch±m²ti bhava½ me gotamo saraºa½ par±yaºa½ aghassa t±t± hitassa ca vidh±t±ti imin± adhipp±yena bhavanta½ gotama½ gacch±mi bhaj±mi sev±mi payirup±s±mi, eva½ v± j±n±mi bujjh±m²ti. Yesañhi dh±t³na½ gati attho, buddhipi tesa½ attho. Tasm± gacch±m²ti imassa j±n±mi bujjh±m²ti ayamattho vutto. Dhammañca bhikkhusaªghañc±ti ettha pana adhigatamagge sacchikatanirodhe yath±nusiµµha½ paµipajjam±ne ca cat³su ap±yesu apatam±ne dh±ret²ti dhammo. So atthato ariyamaggo ceva nibb±nañca. Vuttañheta½– “y±vat±, bhikkhave, dhamm± saªkhat±, ariyo aµµhaªgiko maggo tesa½ aggamakkh±yat²”ti (a. ni. 4.34) vitth±ro. Na kevalañca ariyamaggo ceva nibb±nañca apica kho ariyaphalehi saddhi½ pariyattidhammopi. Vuttañheta½ chattam±ºavakavim±ne–
“R±gavir±gamanejamasoka½, dhammamasaªkhatamappaµik³la½;
madhuramima½ paguºa½ suvibhatta½, dhammamima½ saraºatthamupeh²”ti. (Vi. va. 887).
Ettha r±gavirogoti maggo kathito. Anojamasokanti phala½. Dhammamasaªkhatanti nibb±na½. Appaµik³la½ madhuramima½ paguºa½ suvibhattanti piµakattayena vibhatt± sabbadhammakkhandh±ti. Diµµhis²lasaªgh±tena sa½hatoti saªgho. So atthato aµµha-ariyapuggalasam³ho. Vuttañheta½ tasmiyeva vim±ne–
“Yattha ca dinnamahapphalam±hu, cat³su suc²su purisayugesu;
aµµha ca puggaladhammadas± te, saªghamima½ saraºatthamupeh²”ti. (Vi. va. 888).
Bhikkh³na½ saªgho bhikkhusaªgho. Ett±vat± br±hmaºo t²ºi saraºagaman±ni paµivedesi. Id±ni tesu saraºagamanesu kosallattha½ saraºa½, saraºagamana½, yo ca saraºa½ gacchati, saraºagamanappabhedo, saraºagamanaphala½, sa½kileso, bhedoti aya½ vidhi veditabbo. Seyyathida½– padatthato t±va hi½sat²ti saraºa½, saraºagat±na½ teneva saraºagamanena bhaya½ sant±sa½ dukkha½ duggatiparikilesa½ hanati vin±set²ti attho, ratanattayasseveta½ adhivacana½. Atha v± hite pavattanena ahit± ca nivattanena satt±na½ bhaya½ hi½sat²ti buddho, bhavakant±r± utt±raºena lokassa ass±sad±nena ca dhammo, appak±nampi k±r±na½ vipulaphalapaµil±bhakaraºena saªgho. Tasm± imin±pi pariy±yena ratanattaya½ saraºa½. Tappas±dataggarut±hi vihatakileso tappar±yaºat±k±rappavatto cittupp±do saraºagamana½. Ta½samaªg²satto saraºa½ gacchati, vuttappak±rena cittupp±dena “et±ni me t²ºi ratan±ni saraºa½, et±ni par±yaºan”ti eva½ upet²ti attho. Eva½ t±va saraºa½ saraºagamana½ yo ca saraºa½ gacchati ida½ taya½ veditabba½. Saraºagamanappabhede pana duvidha½ saraºagamana½ lokuttara½ lokiyañc±ti. Tattha lokuttara½ diµµhasacc±na½ maggakkhaºe saraºagamanupakkilesasamucchedena ±rammaºato nibb±n±rammaºa½ hutv± kiccato sakalepi ratanattaye ijjhati. Lokiya½ puthujjan±na½ saraºagamanupakkilesavikkhambhanena ±rammaºato buddh±diguº±rammaºa½ hutv± ijjhati. Ta½ atthato buddh±d²su vatth³su saddh±paµil±bho, saddh±m³lik± ca samm±diµµhi dasasu puññakiriy±vatth³su diµµhijukammanti vuccati. Tayida½ catudh± pavattati attasanniyy±tanena tappar±yaºat±ya sissabh±v³pagamanena paºip±ten±ti. Tattha attasanniyy±tana½ n±ma “ajja ±di½ katv± aha½ att±na½ buddhassa niyy±temi, dhammassa, saªghass±”ti eva½ buddh±d²na½ attapariccajana½. Tappar±yaºat± n±ma “ajja ±di½ katv± aha½ buddhapar±yaºo, dhammapar±yaºo, saªghapar±yaºo iti ma½ dh±reth±”ti eva½ tappar±yaºabh±vo. Sissabh±v³pagamana½ n±ma “ajja ±di½ katv± aha½ buddhassa antev±siko, dhammassa, saªghassa iti ma½ dh±reth±”ti eva½ sissabh±v³pagamo. Paºip±to n±ma “ajja ±di½ katv± aha½ abhiv±dana-paccuµµh±na-añjalikamma-s±m²cikamma½ buddh±d²na½yeva tiººa½ vatth³na½ karomi iti ma½ dh±reth±”ti eva½ buddh±d²su paramanipaccak±ro. Imesañhi catunnampi ±k±r±na½ aññatarampi karontena gahita½yeva hoti saraºagamana½. Apica “bhagavato att±na½ pariccaj±mi, dhammassa, saªghassa att±na½ pariccaj±mi, j²vita½ pariccaj±mi, pariccattoyeva me att±, pariccatta½yeva me j²vita½, j²vitapariyantika½ buddha½ saraºa½ gacch±mi, buddho me saraºa½ leºa½ t±ºan”ti evampi attasanniyy±tana½ veditabba½. “Satth±rañca vat±ha½ passeyya½, bhagavantameva passeyya½, sugatañca vat±ha½ passeyya½, bhagavantameva passeyya½, samm±sambuddhañca vat±ha½ passeyya½, bhagavantameva passeyyan”ti (sa½. ni. 2.154) evampi mah±kassapassa saraºagamane viya sissabh±v³pagamana½ daµµhabba½.
“So aha½ vicariss±mi, g±m± g±ma½ pur± pura½;
namassam±no sambuddha½, dhammassa ca sudhammatan”ti. (Su. ni. 194; sa½. ni. 1.246).
Evampi ±¼avak±d²na½ saraºagamana½ viya tappar±yaºat± veditabb±. “Atha kho brahm±yu br±hmaºo uµµh±y±san± eka½sa½ uttar±saªga½ karitv± bhagavato p±desu siras± nipatitv± bhagavato p±d±ni mukhena ca paricumbati, p±º²hi ca parisamb±hati, n±mañca s±veti– ‘brahm±yu aha½, bho gotama, br±hmaºo; brahm±yu aha½, bho gotama, br±hmaºo”’ti (ma. ni. 2.394) evampi paºip±to veditabbo. So panesa ñ±tibhay±cariyadakkhiºeyyavasena catubbidho hoti. Tattha dakkhiºeyyapaºip±tena saraºagamana½ hoti, na itarehi. Seµµhavaseneva hi saraºa½ gaºh±ti, seµµhavasena ca bhijjati. Tasm± yo s±kiyo v± koliyo v± “buddho amh±ka½ ñ±tako”ti vandati, aggahitameva hoti saraºa½. Yo v± “samaºo gotamo r±jap³jito mah±nubh±vo avandiyam±no anatthampi kareyy±”ti bhayena vandati, aggahitameva hoti saraºa½. Yo v± bodhisattak±le bhagavato santike kiñci uggahita½ saram±no buddhak±le v±–
“Ekena bhoge bhuñjeyya, dv²hi kamma½ payojaye;
catutthañca nidh±peyya, ±pad±su bhavissat²”ti. (D². ni. 3.265)–
Evar³pa½ anus±sani½ uggahetv± “±cariyo me”ti vandati, aggahitameva hoti saraºa½. Yo pana “aya½ loke aggadakkhiºeyyo”ti vandati, teneva gahita½ hoti saraºa½.
Eva½ gahitasaraºassa ca up±sakassa v± up±sik±ya v± aññatitthiyesu pabbajitampi ñ±ti½ “ñ±tako me ayan”ti vandato saraºagamana½ na bhijjati, pageva apabbajita½. Tath± r±j±na½ bhayavasena vandato. So hi raµµhap³jitatt± avandiyam±no anatthampi kareyy±ti. Tath± ya½ kiñci sippa½ sikkh±paka½ titthiya½ “±cariyo me ayan”ti vandatopi na bhijjat²ti eva½ saraºagamanappabhedo veditabbo. Ettha ca lokuttarassa saraºagamanassa catt±ri s±maññaphal±ni vip±kaphala½, sabbadukkhakkhayo ±nisa½saphala½. Vuttañheta½–
“Yo ca buddhañca dhammañca, saªghañca saraºa½ gato;
catt±ri ariyasacc±ni, sammappaññ±ya passati. (Dha. pa. 190).
“Dukkha½ dukkhasamupp±da½, dukkhassa ca atikkama½;
ariyañcaµµhaªgika½ magga½, dukkh³pasamag±mina½. (Dha. pa. 191).
“Eta½ kho saraºa½ khema½, eta½ saraºamuttama½;
eta½ saraºam±gamma, sabbadukkh± pamuccat²”ti. (Dha. pa. 192).
Apica niccato anupagaman±divasenapetassa ±nisa½saphala½ veditabba½. Vuttañheta½–
“Aµµh±nameta½, bhikkhave, anavak±so, ya½ diµµhisampanno puggalo kañci saªkh±ra½ niccato upagaccheyya, sukhato upagaccheyya, kañci dhamma½ attato upagaccheyya, m±tara½ j²vit± voropeyya, pitara½, arahanta½ j²vit± voropeyya, paduµµhacitto tath±gatassa lohita½ upp±deyya, saªgha½ bhindeyya, añña½ satth±ra½ uddiseyya, neta½ µh±na½ vijjat²”ti (ma. ni. 3.128-130; a. ni. 1.272-277).
Lokiyassa pana saraºagamanassa bhavasampad±pi bhogasampad±pi phalameva. Vuttañheta½–
“Ye keci buddha½ saraºa½ gat±se,
na te gamissanti ap±yabh³mi½;
pah±ya m±nusa½ deha½,
devak±ya½ parip³ressant²”ti. (Sa½. ni. 1.37).
Aparampi vutta½–
“Atha kho sakko dev±namindo as²tiy± devat±sahassehi saddhi½ yen±yasm± mah±moggall±no tenupasaªkami…pe… ekamanta½ µhita½ kho sakka½ dev±naminda½ ±yasm± mah±moggall±no etadavoca– ‘s±dhu kho, dev±naminda, buddhasaraºagamana½ hoti. Buddhasaraºagamanahetu kho dev±naminda evamidhekacce satt± k±yassa bhed± para½ maraº± sugati½ sagga½ loka½ upapajjanti. Te aññe deve dasahi µh±nehi adhigaºhanti dibbena ±yun± dibbena vaººena sukhena yasena ±dhipateyyena dibbehi r³pehi saddehi gandhehi rasehi phoµµhabbeh²”’ti (sa½. ni. 4.341).
Eseva nayo dhamme saªghe ca. Apica vel±masutt±divasen±pi (a. ni. 9.20 ±dayo) saraºagamanassa phalaviseso veditabbo. Eva½ saraºagamanaphala½ veditabba½. Tattha lokiyasaraºagamana½ t²su vatth³su aññ±ºasa½sayamicch±ñ±º±d²hi sa½kilissati, na mah±jutika½ hoti na mah±vipph±ra½. Lokuttarassa natthi sa½kileso. Lokiyassa ca saraºagamanassa duvidho bhedo s±vajjo anavajjo ca. Tattha s±vajjo aññasatth±r±d²su attasanniyy±tan±d²hi hoti, so aniµµhaphalo. Anavajjo k±lakiriy±ya, so avip±katt± aphalo. Lokuttarassa pana nevatthi bhedo. Bhavantarepi hi ariyas±vako añña½ satth±ra½ na uddisat²ti eva½ saraºagamanassa sa½kileso ca bhedo ca veditabbo. Up±saka½ ma½ bhava½ gotamo dh±ret³ti ma½ bhava½ gotamo “up±sako ayan”ti eva½ dh±retu, j±n±t³ti attho. Up±sakavidhikosallattha½ panettha ko up±sako, kasm± up±sakoti vuccati, kimassa s²la½, ko ±j²vo, k± vipatti, k± sampatt²ti ida½ pakiººaka½ veditabba½. Tattha ko up±sakoti yo koci saraºagato gahaµµho. Vuttañheta½–
“Yato kho, mah±n±ma, up±sako buddha½ saraºa½ gato hoti, dhamma½ saraºa½ gato, saªgha½ saraºa½ gato hoti. Ett±vat± kho, mah±n±ma, up±sako hot²”ti (sa½. ni. 5.1033).
Kasm± up±sakoti. Ratanattayassa up±sanato. So hi buddha½ up±sat²ti up±sako. Dhamma½, saªgha½ up±sat²ti up±sakoti.
Kimassa s²lanti. Pañca veramaºiyo. Yath±ha–
“Yato kho, mah±n±ma, up±sako p±º±tip±t± paµivirato hoti, adinn±d±n±, k±mesumicch±c±r±, mus±v±d±, sur±merayamajjappam±daµµh±n± paµivirato hoti. Ett±vat± kho, mah±n±ma, up±sako s²lav± hot²”ti (sa½. ni. 5.1033).
Ko ±j²voti. Pañca micch±vaºijj± pah±ya dhammena samena j²vikakappana½. Vuttañheta½–
“Pañcim±, bhikkhave, vaºijj± up±sakena akaraº²y±. Katam± pañca. Satthavaºijj±, sattavaºijj±, ma½savaºijj±, majjavaºijj±, visavaºijj±. Im± kho, bhikkhave, pañca vaºijj± up±sakena akaraº²y±”ti (a. ni. 5.177).
K± vipatt²ti. Y± tasseva s²lassa ca ±j²vassa ca vipatti, ayamassa vipatti. Apica y±ya esa caº¹±lo ceva hoti malañca patikuµµho ca, s±pi tassa vipatt²ti veditabb±. Te ca atthato assaddhiy±dayo pañca dhamm± honti. Yath±ha–
“Pañcahi bhikkhave, dhammehi samann±gato up±sako up±sakacaº¹±lo ca hoti up±sakamalañca up±sakapatikuµµho ca. Katamehi pañcahi? Assaddho hoti, duss²lo hoti, kot³halamaªgaliko hoti, maªgala½ pacceti no kamma½, ito ca bahiddh± dakkhiºeyya½ pariyesati, tattha ca pubbak±ra½ karot²”ti (a. ni. 5.175).
K± sampatt²ti. Y± cassa s²lasampad± ca ±j²vasampad± ca, s± sampatti. Ye cassa ratanabh±v±dikar± saddh±dayo pañca dhamm±. Yath±ha–
“Pañcahi bhikkhave, dhammehi samann±gato up±sako up±sakaratanañca hoti up±sakapadumañca up±sakapuº¹ar²kañca. Katamehi pañcahi? Saddho hoti, s²lav± hoti, na kot³halamaªgaliko hoti, kamma½ pacceti no maªgala½, na ito bahiddh± dakkhiºeyya½ gavesati, idha ca pubbak±ra½ karot²”ti (a. ni. 5.175).
Ajjataggeti ettha aya½ aggasaddo ±dikoµikoµµh±saseµµhesu dissati. “Ajjatagge samma, dov±rika, ±var±mi dv±ra½ nigaºµh±na½ nigaºµh²nan”ti-±d²su (ma. ni. 2.70) hi ±dimhi dissati. “Teneva aªgulaggena ta½ aªgulagga½ par±maseyya (kath±. 441). Ucchagga½ ve¼aggan”ti-±d²su koµiya½. “Ambilagga½ v± madhuragga½ v± tittakagga½ v± (sa½. ni. 5.374), anuj±n±mi, bhikkhave, vih±raggena v± pariveºaggena v± bh±jetun”ti-±d²su (c³¼ava. 318) koµµh±se. “Y±vat±, bhikkhave, satt± apad± v±…pe… tath±gato tesa½ aggamakkh±yat²”ti-±d²su (a. ni. 4.34) seµµhe. Idha pan±ya½ ±dimhi daµµhabbo. Tasm± ajjataggeti ajjata½ ±di½ katv±ti evamettha attho veditabbo. Ajjatanti ajjabh±va½. Ajjadaggeti v± p±µho, dak±ro padasandhikaro, ajja agga½ katv±ti attho. P±ºupetanti p±ºehi upeta½, y±va me j²vita½ pavattati, t±va upeta½, anaññasatthuka½ t²hi saraºagamanehi saraºa½ gata½ up±saka½ kappiyak±raka½ ma½ bhava½ gotamo dh±retu j±n±tu. Ahañhi sacepi me tikhiºena asin± s²sa½ chindeyya, neva buddha½ “na buddho”ti v± dhamma½ “na dhammo”ti v± saªgha½ “na saªgho”ti v± vadeyyanti eva½ attasanniyy±tanena saraºa½ gantv± cat³hi ca paccayehi pav±retv± uµµh±y±san± bhagavanta½ abhiv±detv± tikkhattu½ padakkhiºa½ katv± pakk±m²ti. 17. Sattame j±ºussoº²ti j±ºussoºiµh±nantara½ kira n±meka½ µh±nantara½, ta½ yena kulena laddha½, ta½ j±ºussoºikulanti vuccati. Aya½ tasmi½ kule j±tatt± rañño santike ca laddhaj±ºussoºisakk±ratt± j±ºussoº²ti vuccati. Tenupasaªkam²ti “samaºo kira gotamo paº¹ito byatto bahussuto”ti sutv± “sace so liªgavibhattik±rak±dibheda½ j±nissati, amhehi ñ±tameva j±nissati, aññ±ta½ ki½ j±nissati. ѱtameva kathessati, aññ±ta½ ki½ kathessat²”ti cintetv± m±naddhaja½ paggayha siªga½ ukkhipitv± mah±pariv±rehi parivuto yena bhagav± tenupasaªkami. Katatt± ca, br±hmaºa, akatatt± c±ti satth± tassa vacana½ sutv± “aya½ br±hmaºo idha ±gacchanto na j±nituk±mo atthagaves² hutv± ±gato, m±na½ pana paggayha siªga½ ukkhipitv± ±gato. Ki½ nu khvassa yath± pañhassa attha½ j±n±ti, eva½ kathite va¹¹hi bhavissati, ud±hu yath± na j±n±t²”ti cintetv± “yath± na j±n±ti, eva½ kathite va¹¹hi bhavissat²”ti ñatv± “katatt± ca, br±hmaºa, akatatt± c±”ti ±ha. Br±hmaºo ta½ sutv± “samaºo gotamo katatt±pi akatatt±pi niraye nibbatti½ vadati, ida½ ubhayak±raºen±pi ekaµµh±ne nibbattiy± kathitatt± dujj±na½ mahandhak±ra½, natthi mayha½ ettha patiµµh±. Sace pan±ha½ ettakeneva tuºh² bhaveyya½, br±hmaº±na½ majjhe kathanak±lepi ma½ eva½ vadeyyu½– ‘tva½ samaºassa gotamassa santika½ m±na½ paggayha siªga½ ukkhipitv± gatosi, ekavacaneneva tuºh² hutv± kiñci vattu½ n±sakkhi, imasmi½ µh±ne kasm± kathes²’ti. Tasm± par±jitopi apar±jitasadiso hutv± puna saggagamanapañha½ pucchiss±m²”ti cintetv± ko nu kho, bho gotam±ti ima½ dutiyapañha½ ±rabhi. Evampi tassa ahosi– “uparipañhena heµµh±pañha½ j±niss±mi, heµµh±pañhena uparipañhan”ti. Tasm±pi ima½ pañha½ pucchi. Satth± purimanayeneva cintetv± yath± na j±n±ti, evameva kathento punapi “katatt± ca, br±hmaºa, akatatt± c±”ti ±ha. Br±hmaºo tasmimpi patiµµh±tu½ asakkonto “ala½, bho, na ²disassa purisassa santika½ ±gatena aj±nitv± gantu½ vaµµati, sakav±da½ pah±ya samaºa½ gotama½ anuvattitv± mayha½ attha½ gavesiss±mi, paralokamagga½ sodhess±m²”ti sanniµµh±na½ katv± satth±ra½ ±y±canto na kho ahanti-±dim±ha. Athassa nihatam±nata½ ñatv± satth± upari desana½ va¹¹hento tena hi, br±hmaº±ti-±dim±ha. Tattha tena h²ti k±raºaniddeso. Yasm± sa½khittena bh±sitassa attha½ aj±nanto vitth±radesana½ y±casi, tasm±ti attho. Sesamettha utt±natthamev±ti. 18. Aµµhame ±yasm±ti piyavacanameta½. ¾nandoti tassa therassa n±ma½. Eka½sen±ti ekantena. Anuvicc±ti anupavisitv±. Viññ³ti paº¹it±. Garahant²ti nindanti, avaººa½ bh±santi. Sesamettha navame ca sabba½ utt±natthameva. 20. Dasame dunnikkhittañca padabyañjananti uppaµip±µiy± gahitap±¼ipadameva hi atthassa byañjanatt± byañjananti vuccati. Ubhayameta½ p±¼iy±va n±ma½. Attho ca dunn²toti parivattetv± uppaµip±µiy± gahit± aµµhakath±. Dunnikkhittassa, bhikkhave, padabyañjanassa atthopi dunnayo hot²ti parivattetv± uppaµip±µiy± gahit±ya p±¼iy± aµµhakath± n±ma dunnay± dunn²h±r± dukkath± n±ma hoti. Ek±dasame vuttapaµipakkhanayena attho veditabboti.
Adhikaraºavaggo dutiyo.