2. Adhikaraºavaggavaººan±
11. Dutiyassa paµhame bal±n²ti kenaµµhena bal±ni. Akampiyaµµhena bal±ni n±ma, tath± durabhibhavanaµµhena anajjhomaddanaµµhena ca. Paµisaªkh±nabalanti paccavekkhaºabala½. Bh±van±balanti br³hanabala½ va¹¹hanabala½. Suddha½ att±nanti ida½ heµµh± vuttanayeneva veditabba½. Tatr±ti tesu dv²su balesu. Yamidanti ya½ ida½. Sekh±nameta½ balanti sattanna½ sekh±na½ ñ±ºabalameta½. Sekhañhi so, bhikkhave, bala½ ±gamm±ti sattanna½ sekh±na½ ñ±ºabala½ ±rabbha sandh±ya paµicca. Pajahat²ti maggena pajahati. Pah±y±ti imin± pana phala½ kathita½. Ya½ p±panti ya½ p±paka½ l±maka½. Yasm± panet±ni dvepi va¹¹hetv± arahatta½ p±puº±ti, tasm± ettha etadagga½ n±gatanti veditabba½. 12. Dutiye satisambojjhaªga½ bh±vet²ti-±d²su aya½ heµµh± an±gat±na½ pad±na½ vasena atthavaººan±– vivekanissitanti viveka½ nissita½. Vivekoti vivittat±. Sv±ya½ tadaªgaviveko vikkhambhana-samuccheda-paµippassaddhi-nissaraºavivekoti pañcavidho. Tasmi½ pañcavidhe viveke. Vivekanissitanti tadaªgavivekanissita½, samucchedavivekanissita½, nissaraºavivekanissitañca satisambojjhaªga½ bh±vet²ti ayamattho veditabbo. Tath± hi satisambojjhaªgabh±van±nuyutto yog² vipassan±kkhaºe kiccato tadaªgavivekanissita½, ajjh±sayato nissaraºavivekanissita½, maggak±le pana kiccato samucchedavivekanissita½, ±rammaºato nissaraºavivekanissita½ satisambojjhaªga½ bh±veti. Pañcavidhavivekanissitamp²ti eke. Te hi na kevala½ balavavipassan±maggaphalakkhaºesuyeva bojjhaªge uddharanti, vipassan±p±dakakasiºajjh±na-±n±p±n±subhabrahmavih±rajjh±nesupi uddharanti, na ca paµisiddh± aµµhakath±cariyehi. Tasm± tesa½ matena etesa½ jh±n±na½ pavattikkhaºe kiccato eva vikkhambhanavivekanissita½. Yath± ca “vipassan±kkhaºe ajjh±sayato nissaraºavivekanissitan”ti vutta½, eva½ “paµippassaddhivivekanissitampi bh±vet²”ti vattu½ vaµµati. Esa nayo vir±ganissitanti-±d²su. Vivekatth± eva hi vir±g±dayo. Kevala½ hettha vossaggo duvidho paricc±gavossaggo ca pakkhandanavossaggo c±ti. Tattha paricc±gavossaggoti vipassan±kkhaºe ca tadaªgavasena, maggakkhaºe ca samucchedavasena kilesappah±na½. Pakkhandanavossaggoti vipassan±kkhaºe tanninnabh±vena, maggakkhaºe pana ±rammaºakaraºena nibb±napakkhandana½. Tadubhayampi imasmi½ lokiyalokuttaramissake atthavaººan±naye vaµµati. Tath± hi aya½ satisambojjhaªgo yath±vuttena pak±rena kilese pariccajati, nibb±nañca pakkhandati. Vossaggapariº±minti imin± pana sakalena vacanena vossaggattha½ pariºamanta½ pariºatañca, paripaccanta½ paripakkañc±ti ida½ vutta½ hoti. Ayañhi bojjhaªgabh±van±nuyutto bhikkhu yath± satisambojjhaªgo kilesaparicc±gavossaggattha½ nibb±napakkhandanavossaggatthañca paripaccati, yath± ca paripakko hoti, tath± na½ bh±vet²ti. Esa nayo sesabojjhaªgesu. Idha pana nibb±na½yeva sabbasaªkhatehi vivittatt± viveko, sabbesa½ vir±gabh±vato vir±go, nirodhabh±vato nirodhoti vutta½. Maggo eva ca vossaggapariº±m², tasm± satisambojjhaªga½ bh±veti viveka½ ±rammaºa½ katv± pavattiy± vivekanissita½, tath± vir±ganissita½ nirodhanissita½. Tañca kho ariyamaggakkhaºuppattiy± kiles±na½ samucchedato paricc±gabh±vena ca nibb±napakkhandanabh±vena ca pariºata½ paripakkanti ayameva attho daµµhabbo. Esa nayo sesabojjhaªgesu. Iti ime satta bojjhaªg± lokiyalokuttaramissak± kathit±. Imesupi dv²su balesu etadaggabh±vo vuttanayeneva veditabbo. 13. Tatiye vivicceva k±meh²ti-±d²na½ catunna½ jh±n±na½ p±¼i-attho ca bh±van±nayo ca sabbo sabb±k±rena visuddhimagge (visuddhi. 1.69-70) vitth±ritoyeva. Im±ni pana catt±ri jh±n±ni eko bhikkhu cittekaggatth±ya bh±veti, eko vipassan±p±dakatth±ya, eko abhiññ±p±dakatth±ya, eko nirodhap±dakatth±ya, eko bhavavisesatth±ya. Idha pana t±nipi vipassan±p±dak±ni adhippet±ni. Aya½ hi bhikkhu im±ni jh±n±ni sam±pajjitv± sam±pattito vuµµh±ya saªkh±re sammasitv± hetupaccayapariggaha½ katv± sappaccaya½ n±mar³pañca vavatthapetv± indriyabalabojjhaªg±ni samodh±netv± arahatta½ p±puº±ti. Evamet±ni jh±n±ni lokiyalokuttaramissak±neva kathit±ni. Imasmimpi baladvaye etadaggabh±vo vuttanayeneva veditabbo. 14. Catutthe sa½khittena ca vitth±rena c±ti sa½khittadhammadesan± vitth±radhammadesan± c±ti dveyeva dhammadesan±ti dasseti. Tattha m±tika½ uddisitv± kathit± desan± sa½khittadesan± n±ma. Tameva m±tika½ vitth±rato vibhajitv± kathit± vitth±radesan± n±ma. M±tika½ v± µhapetv±pi aµµhapetv±pi vitth±rato vibhajitv± kathit± vitth±radesan± n±ma T±su sa½khittadesan± n±ma mah±paññassa puggalassa vasena kathit±, vitth±radesan± n±ma mandapaññassa. Mah±paññassa hi vitth±radesan± atipapañco viya hoti. Mandapaññassa saªkhepadesan± sasakassa uppatana½ viya hoti, neva anta½ na koµi½ p±puºitu½ sakkoti. Saªkhepadesan± ca ugghaµitaññussa vasena kathit±, vitth±radesan± itaresa½ tiººa½ vasena. Sakalampi hi tepiµaka½ saªkhepadesan± vitth±radesan±ti ettheva saªkha½ gacchati. 15. Pañcame yasmi½, bhikkhave, adhikaraºeti viv±d±dhikaraºa½, anuv±d±dhikaraºa½, ±patt±dhikaraºa½, kicc±dhikaraºanti imesa½ catunna½ adhikaraº±na½ yasmi½ adhikaraºe. ¾panno ca bhikkh³ti ±patti½ ±panno bhikkhu ca. Tasmetanti tasmi½ eta½. D²ghatt±y±ti d²gha½ addh±na½ tiµµhanatth±ya. Kharatt±y±ti d±sa-koº¹a-caº¹±la-ven±ti eva½ kharav±c±pavattanatth±ya. V±¼att±y±ti p±ºi le¹¹udaº¹±d²hi paharaºavasena kakkha¼abh±vatth±ya. Bhikkh³ ca na ph±su½ viharissant²ti aññamañña½ viv±d±panne bhikkhusaªghe yepi uddesa½ v± paripuccha½ v± gahetuk±m± padh±na½ v± anuyuñjituk±m±, te ph±su½ na viharissanti. Bhikkhusaªghasmi½ hi uposathapav±raº±ya µhit±ya uddes±d²hi atthik± uddes±d²ni gahetu½ na sakkonti, vipassak±na½ cittupp±do na ekaggo hoti, tato visesa½ nibbattetu½ na sakkonti. Eva½ bhikkh³ ca na ph±su½ viharissanti. Na d²ghatt±y±ti-±d²su vuttapaµipakkhanayena attho veditabbo. Idh±ti imasmi½ s±sane. Iti paµisañcikkhat²ti eva½ paccavekkhati. Akusala½ ±pannoti ettha akusalanti ±patti adhippet±, ±patti½ ±pannoti attho. Kañcideva desanti na sabbameva ±patti½, ±pattiy± pana kañcideva desa½ aññatara½ ±pattinti attho. K±yen±ti karajak±yena. Anattamanoti atuµµhacitto. Anattamanav±canti atuµµhav±ca½. Mamev±ti ma½yeva. Tatth±ti tasmi½ adhikaraºe. Accayo accagam±ti apar±dho atikkamitv± madditv± gato, ahamevettha apar±dhiko. Suªkad±yaka½va bhaº¹asminti yath± suªkaµµh±na½ pariharitv± n²te bhaº¹asmi½ suªkad±yaka½ apar±dho abhibhavati, so ca tattha apar±dhiko hoti, na r±j±no na r±japuris±ti attho. Ida½ vutta½ hoti– yo hi raññ± µhapita½ suªkaµµh±na½ pariharitv± bhaº¹a½ harati, ta½ saha bhaº¹asakaµena ±netv± rañño dassenti. Tattha neva suªkaµµh±nassa doso atthi, na rañño na r±japuris±na½, pariharitv± gatasseva pana doso, evameva½ ya½ so bhikkhu ±patti½ ±panno, tattha neva ±pattiy± doso, na codakassa. T²hi pana k±raºehi tasseva bhikkhuno doso. Tassa hi ±patti½ ±pannabh±venapi doso, codake anattamanat±yapi doso, anattamanassa sato paresa½ ±rocanenapi doso. Codakassa pana ya½ so ta½ ±patti½ ±pajjanta½ addasa, tattha doso natthi. Anattamanat±ya codan±ya pana doso. Tampi amanasikaritv± aya½ bhikkhu attanova dosa½ paccavekkhanto “iti mameva tattha accayo accagam± suªkad±yaka½va bhaº¹asmin”ti eva½ paµisañcikkhat²ti attho. Dutiyav±re codakassa anattamanat± ca anattamanat±ya coditabh±vo c±ti dve dos±, tesa½ vasena “accayo accagam±”ti ettha yojan± k±tabb±. Sesamettha utt±namev±ti. 16. Chaµµhe aññataroti eko ap±kaµan±mo br±hmaºo. Yena bhagav± tenupasaªkam²ti yen±ti bhummatthe karaºavacana½. Tasm± yattha bhagav±, tattha upasaªkam²ti evamettha attho veditabbo. Yena v± k±raºena bhagav± devamanussehi upasaªkamitabbo, tena k±raºena upasaªkam²ti evamettha attho daµµhabbo. Kena ca k±raºena bhagav± upasaªkamitabbo N±nappak±raguºavises±dhigam±dhipp±yena, s±duphal³pabhog±dhipp±yena dijagaºehi niccaphalitamah±rukkho viya. Upasaªkam²ti gatoti vutta½ hoti. Upasaªkamitv±ti upasaªkamanapariyos±nad²pana½. Atha v± eva½ gato tato ±sannatara½ µh±na½ bhagavato sam²pasaªkh±ta½ gantv±tipi vutta½ hoti. Bhagavat± saddhi½ sammod²ti yath± ca khaman²y±d²ni pucchanto bhagav± tena, eva½ sopi bhagavat± saddhi½ samappavattamodo ahosi, s²todaka½ viya uºhodakena sammodita½ ek²bh±va½ agam±si. Y±ya ca “kacci, bho gotama, khaman²ya½, kacci y±pan²ya½, kacci bhoto gotamassa ca s±vak±nañca app±b±dha½ app±taªka½ lahuµµh±na½ bala½ ph±suvih±ro”ti-±dik±ya kath±ya sammodi, ta½ p²tip±mojjasaªkh±tassa sammodassa jananato sammoditu½ yuttabh±vato ca sammodan²ya½, atthabyañjanamadhurat±ya sucirampi k±la½ s±retu½ nirantara½ pavattetu½ arahar³pato saritabbabh±vato ca s±raº²ya½. Suyyam±nasukhato v± sammodan²ya½, anussariyam±nasukhato s±raº²ya½, tath± byañjanaparisuddhat±ya sammodan²ya½, atthaparisuddhat±ya s±raº²yanti eva½ anekehi pariy±yehi sammodan²ya½ s±raº²ya½ katha½ v²tis±retv± pariyos±petv± niµµhapetv± yenatthena ±gato, ta½ pucchituk±mo ekamanta½ nis²di. Ekamantanti bh±vanapu½sakaniddeso “visama½ candimas³riy± parivattant²”ti-±d²su (a. ni. 4.70) viya. Tasm± yath± nisinno ekamanta½ nisinno hoti, tath± nis²d²ti evamettha attho daµµhabbo. Bhummatthe v± eta½ upayogavacana½. Nis²d²ti up±visi. Paº¹it± hi puris± garuµµh±n²ya½ upasaªkamitv± ±sanakusalat±ya ekamanta½ nis²danti. Ayañca nesa½ aññataro, tasm± ekamanta½ nis²di. Katha½ nisinno pana ekamanta½ nisinno hot²ti? Cha nisajjadose vajjetv±. Seyyathida½– atid³ra½, acc±sanna½, upariv±ta½, unnatappadesa½, atisammukha½ atipacch±ti. Atid³re nisinno hi sace kathetuk±mo hoti, ucc±saddena kathetabba½ hoti. Acc±sanne nisinno saªghaµµana½ karoti Upariv±te nisinno sar²ragandhena b±dhati. Unnatappadese nisinno ag±rava½ pak±seti. Atisammukh± nisinno sace daµµhuk±mo hoti, cakkhun± cakkhu½ ±hacca daµµhabba½ hoti. Atipacch± nisinno sace daµµhuk±mo hoti, g²va½ pas±retv± daµµhabba½ hoti. Tasm± ayampi ete cha nisajjadose vajjetv± nis²di. Tena vutta½ “ekamanta½ nis²d²”ti.