3. B±lavaggavaººan±

22. Tatiyassa paµhame accaya½ accayato na passat²ti “aparajjhitv± aparaddha½ may±”ti attano apar±dha½ na passati, aparaddha½ may±ti vatv± daº¹akamma½ ±haritv± na kham±pet²ti attho. Accaya½ desentass±ti eva½ vatv± daº¹akamma½ ±haritv± kham±pentassa. Yath±dhamma½ nappaµiggaºh±t²ti “puna eva½ na kariss±mi, khamatha me”ti vuccam±no accaya½ ima½ yath±dhamma½ yath±sabh±va½ na paµiggaºh±ti. “Ito paµµh±ya puna evar³pa½ m± ak±si, kham±mi tuyhan”ti na vadati. Sukkapakkho vuttapaµipakkhanayeneva veditabbo.
23. Dutiye abbh±cikkhant²ti abhibhavitv± ±cikkhanti, abh³tena vadanti. Dosantaroti antare patitadoso. Evar³po hi “natthi samaºassa gotamassa uttarimanussadhammo”ti-±d²ni vadanto sunakkhatto viya tath±gata½ abbh±cikkhati. Saddho v± duggahiten±ti yo hi ñ±ºavirahit±ya saddh±ya atisaddho hoti muddhappasanno, sopi “buddho n±ma sabbalokuttaro, sabbe tassa kes±dayo b±tti½sa koµµh±s± lokuttar±yev±”ti-±din± nayena duggahita½ gaºhitv± tath±gata½ abbh±cikkhati. Tatiya½ utt±natthamev±ti.
25. Catutthe neyyattha½ suttantanti yassa attho netabbo, ta½ netabbattha½ suttanta½. N²tattho suttantoti d²pet²ti kathitattho aya½ suttantoti vadati. Tattha “ekapuggalo, bhikkhave, dveme, bhikkhave, puggal±, tayome, bhikkhave, puggal±, catt±rome, bhikkhave, puggal±”ti evar³po suttanto neyyattho n±ma. Ettha hi kiñc±pi samm±sambuddhena “ekapuggalo, bhikkhave”ti-±di vutta½, paramatthato pana puggalo n±ma natth²ti evamassa attho netabbova hoti. Aya½ pana attano b±lat±ya n²tattho aya½ suttantoti d²peti. Paramatthato hi puggale asati na tath±gato “ekapuggalo, bhikkhave”ti-±d²ni vadeyya. Yasm± pana tena vutta½, tasm± paramatthato atthi puggaloti gaºhanto ta½ neyyattha½ suttanta½ n²tattho suttantoti d²peti. N²tatthanti anicca½ dukkha½ anatt±ti eva½ kathitattha½. Ettha hi aniccameva dukkhameva anatt±yev±ti attho. Aya½ pana attano b±lat±ya “neyyattho aya½ suttanto, atthamassa ±hariss±m²”ti “nicca½ n±ma atthi, sukha½ n±ma atthi, att± n±ma atth²”ti gaºhanto n²tattha½ suttanta½ neyyattho suttantoti d²peti n±ma. Pañcama½ utt±natthamev±ti.
27. Chaµµhe paµicchannakammantass±ti p±pakammassa. P±pa½ hi paµicch±detv± karonti. No cepi paµicch±detv± karonti, p±pakamma½ paµicchannamev±ti vuccati. Nirayoti sahok±sak± khandh±. Tiracch±nayoniya½ khandh±va labbhanti. Sattamaµµham±ni utt±natth±neva.
30. Navame paµigg±h±ti paµigg±hak±, duss²la½ puggala½ dve µh±n±ni paµiggaºhant²ti attho.
31. Dasame atthavaseti k±raº±ni. Araññavanapatth±n²ti araññ±ni ca vanapatth±ni ca. Tattha kiñc±pi abhidhamme nippariy±yena “nikkhamitv± bahi indakh²l±, sabbameta½ araññan”ti (vibha. 529) vutta½, tath±pi ya½ ta½ “pañcadhanusatika½ pacchiman”ti (p±r±. 654) ±raññakaªganipph±daka½ sen±sana½ vutta½, tadeva adhippetanti veditabba½. Vanapatthanti g±manta½ atikkamitv± manuss±na½ anupac±raµµh±na½, yattha na kas²yati na vap²yati. Pant±n²ti pariyant±ni atid³r±ni, diµµhadhammasukhavih±ranti lokiyalokuttara½ ph±suvih±ra½. Pacchimañca janata½ anukampam±noti pacchime mama s±vake anukampanto.
32. Ek±dasame vijj±bh±giy±ti vijj±koµµh±sik±. Samathoti cittekaggat±. Vipassan±ti saªkh±raparigg±hakañ±ºa½. Kamatthamanubhot²ti katama½ attha½ ±r±dheti samp±deti parip³reti. Citta½ bh±v²yat²ti maggacitta½ bh±v²yati br³h²yati va¹¹h²yati. Yo r±go, so pah²yat²ti yo rajjanakavasena r±go, so pah²yati. R±go hi maggacittassa paccan²ko, maggacitta½ r±gassa ca. R±gakkhaºe maggacitta½ natthi, maggacittakkhaºe r±go natthi. Yad± pana r±go uppajjati, tad± maggacittassa uppatti½ niv±reti, pada½ pacchindati. Yad± pana maggacitta½ uppajjati, tad± r±ga½ sam³laka½ ubbaµµetv± samuggh±tentameva uppajjati. Tena vutta½– “r±go pah²yat²”ti.
Vipassan±, bhikkhave, bh±vit±ti vipassan±ñ±ºa½ br³hita½ va¹¹hita½. Paññ± bh±v²yat²ti maggapaññ± bh±v²yati br³h²yati va¹¹h²yati. Y± avijj±, s± pah²yat²ti aµµhasu µh±nesu vaµµam³lik± mah±-avijj± pah²yati. Avijj± hi maggapaññ±ya paccan²k±, maggapaññ± avijj±ya. Avijj±kkhaºe maggapaññ± natthi maggapaññ±kkhaºe avijj± natthi. Yad± pana avijj± uppajjati, tad± maggapaññ±ya uppatti½ niv±reti, pada½ pacchindati. Yad± maggapaññ± uppajjati, tad± avijja½ sam³lika½ ubbaµµetv± samuggh±tayam±n±va uppajjati. Tena vutta½– “avijj± pah²yat²”ti. Iti maggacitta½ maggapaññ±ti dvepi sahaj±tadhamm±va kathit±.
R±gupakkiliµµha½ v±, bhikkhave, citta½ na vimuccat²ti r±gena upakkiliµµhatt± maggacitta½ na vimuccat²ti dasseti. Avijjupakkiliµµh± v± paññ± na bh±v²yat²ti avijj±ya upakkiliµµhatt± maggapaññ± na bh±v²yat²ti dasseti. Iti kho, bhikkhaveti eva½ kho, bhikkhave. R±gavir±g± cetovimutt²ti r±gassa khayavir±gena cetovimutti n±ma hoti. Phalasam±dhisseta½ n±ma½. Avijj±vir±g± paññ±vimutt²ti avijj±ya khayavir±gena paññ±vimutti n±ma hoti. Imasmi½ sutte n±n±kkhaºik± sam±dhivipassan± kathit±ti.

B±lavaggo tatiyo.