9. Susimasuttavaººan±

110. Navame tuyhampi no, ±nanda, s±riputto ruccat²ti satth± therassa vaººa½ kathetuk±mo, vaººo ca n±mesa visabh±gapuggalassa santike kathetu½ na vaµµati. Tassa santike kathito hi matthaka½ na p±puº±ti. So hi “asuko n±ma bhikkhu s²lav±”ti vutte. “Ki½ tassa s²la½? Gor³pas²lo so. Ki½ tay± añño s²lav± na diµµhapubbo”ti v±? “Paññav±”ti vutte, “ki½ pañño so? Ki½ tay± añño paññav± na diµµhapubbo”ti? V±, ±d²ni vatv± vaººakath±ya antar±ya½ karoti. ¾nandatthero pana s±riputtattherassa sabh±go, paº²t±ni labhitv± therassa deti, attano upaµµh±kad±rake pabb±jetv± therassa santike upajjha½ gaºh±peti, upasamp±deti. S±riputtattheropi ±nandattherassa tatheva karoti. Ki½ k±raº±? Aññamaññassa guºesu pas²ditv±. ¾nandatthero hi– “amh±ka½ jeµµhabh±tiko eka½ asaªkhyeyya½ satasahassañca kappe p±ramiyo p³retv± so¼asavidha½ pañña½ paµivijjhitv± dhammasen±patiµµh±ne µhito”ti therassa guºesu pas²ditv±va thera½ mam±yati. S±riputtattheropi– “samm±sambuddhassa may± kattabba½ mukhodakad±n±dikicca½ sabba½ ±nando karoti. ¾nanda½ niss±ya aha½ icchiticchita½ sam±patti½ sam±pajjitu½ labh±m²”ti ±yasmato ±nandassa guºesu pas²ditv±va ta½ mam±yati. Tasm± bhagav± s±riputtattherassa vaººa½ kathetuk±mo ±nandattherassa santike kathetu½ ±raddho.
Tattha tuyhamp²ti sampiº¹anattho pi-k±ro. Ida½ vutta½ hoti– “±nanda, s±riputtassa ±c±ro gocaro vih±ro abhikkamo paµikkamo ±lokitavilokita½ samiñjitapas±raºa½ mayha½ ruccati, as²timah±ther±na½ ruccati, sadevakassa lokassa ruccati. Tuyhampi ruccat²”ti?
Tato thero s±µakantare laddhok±so balavamallo viya tuµµham±naso hutv±– “satth± mayha½ piyasah±yassa vaººa½ kath±petuk±mo. Labhiss±mi no ajja, d²padhajabh³ta½ mah±jambu½ vidhunanto viya val±hakantarato canda½ n²haritv± dassento viya s±riputtattherassa vaººa½ kathetun”ti cintetv± paµhamatara½ t±va cat³hi padehi puggalapal±pe haranto kassa hi n±ma, bhante, ab±lass±ti-±dim±ha. B±lo hi b±lat±ya, duµµho dosat±ya, m³¼ho mohena, vipallatthacitto ummattako cittavipall±sena vaººa½ “vaººo”ti v± avaººa½ “avaººe”ti v±, “aya½ buddho, aya½ s±vako”ti v± na j±n±ti. Ab±l±dayo pana j±nanti, tasm± ab±lass±ti-±dim±ha. Na rucceyy±ti b±l±d²na½yeva hi so na rucceyya, na aññassa kassaci na rucceyya.
Eva½ puggalapal±pe haritv± id±ni so¼asahi padehi yath±bh³ta½ vaººa½ kathento paº¹ito, bhanteti-±dim±ha. Tattha paº¹itoti paº¹iccena samann±gato, cat³su kosallesu µhitasseta½ n±ma½. Vuttañheta½– “yato kho, ±nanda, bhikkhu dh±tukusalo ca hoti ±yatanakusalo ca paµiccasamupp±dakusalo ca µh±n±µµh±nakusalo ca, ett±vat± kho, ±nanda, ‘paº¹ito bhikkh³’ti ala½ vacan±y±”ti (ma. ni. 3.124). Mah±paññoti-±d²su mah±paññ±d²hi samann±gatoti attho. Tatrida½ mah±paññ±d²na½ n±natta½ (paµi. ma. 3.4)– katam± mah±paññ±? Mahante s²lakkhandhe pariggaºh±t²ti mah±paññ±, mahante sam±dhikkhandhe, paññ±kkhandhe, vimuttikkhandhe, vimuttiñ±ºadassanakkhandhe pariggaºh±t²ti mah±paññ±. Mahant±ni µh±n±µµh±n±ni, mah±vih±rasam±pattiyo, mahant±ni ariyasacc±ni, mahante satipaµµh±ne, sammappadh±ne, iddhip±de, mahant±ni indriy±ni, bal±ni, bojjhaªg±ni, mahante ariyamagge mahant±ni s±maññaphal±ni, mah±-abhiññ±yo, mahanta½ paramattha½ nibb±na½ pariggaºh±t²ti mah±paññ±.
S± pana therassa devorohana½ katv± saªkassanagaradv±re µhitena satth±r± puthujjanapañcake pañhe pucchite ta½ vissajjentassa p±kaµ± j±t±.
Katam± puthupaññ±? Puthu n±n±khandhesu, (ñ±ºa½ pavattat²ti puthupaññ±.) Puthu n±n±dh±t³su, puthu n±n±-±yatanesu, puthu n±n±paµiccasamupp±desu, puthu n±n±suññatamanupalabbhesu, puthu n±n±-atthesu, dhammesu nirutt²su paµibh±nesu, puthu n±n±s²lakkhandhesu, puthu n±n±sam±dhi-paññ±vimutti-vimuttiñ±ºadassanakkhandhesu, puthu n±n±µh±n±µµh±nesu, puthu n±n±vih±rasam±patt²su, puthu n±n±-ariyasaccesu, puthu n±n±satipaµµh±nesu, sammappadh±nesu, iddhip±desu, indriyesu, balesu, bojjhaªgesu, puthu n±n±-ariyamaggesu, s±maññaphalesu, abhiññ±su, puthu n±n±janas±dh±raºe dhamme samatikkamma paramatthe nibb±ne ñ±ºa½ pavattat²ti puthupaññ±.
Katam± h±sapaññ±? Idhekacco h±sabahulo vedabahulo tuµµhibahulo p±mojjabahulo s²la½ parip³reti, indriyasa½vara½ parip³reti, bhojane mattaññuta½, j±gariy±nuyoga½, s²lakkhandha½, sam±dhikkhandha½, paññ±kkhandha½, vimuttikkhandha½, vimuttiñ±ºadassanakkhandha½ parip³ret²ti, h±sapaññ±. H±sabahulo p±mojjabahulo µh±n±µµh±na½ paµivijjhat²ti h±sapaññ±. H±sabahulo vih±rasam±pattiyo parip³ret²ti h±sapaññ±. H±sabahulo ariyasacc±ni paµivijjhati. Satipaµµh±ne sammappadh±ne, iddhip±de, indriy±ni, bal±ni bojjhaªg±ni, ariyamagga½ bh±vet²ti h±sapaññ±. H±sabahulo s±maññaphal±ni sacchikaroti, abhiññ±yo paµivijjhat²ti h±sapaññ±, h±sabahulo vedatuµµhip±mojjabahulo paramattha½ nibb±na½ sacchikarot²ti h±sapaññ±.
Thero ca sarado n±ma t±paso hutv± anomadassissa bhagavato p±dam³le aggas±vakapatthana½ paµµhapesi. Ta½k±lato paµµh±ya h±sabahulo s²laparip³raº±d²ni ak±s²ti h±sapañño.
Katam± javanapaññ±? Ya½kiñci r³pa½ at²t±n±gatapaccuppanna½…pe… ya½ d³re santike v±, sabba½ r³pa½ aniccato khippa½ javat²ti javanapaññ±. Dukkhato khippa½, anattato khippa½ javat²ti javanapaññ±. Y± k±ci vedan±…pe… y± k±ci saññ±… ye keci saªkh±r±… ya½kiñci viññ±ºa½ at²t±n±gatapaccuppanna½…pe… sabba½ viññ±ºa½ aniccato, dukkhato, anattato khippa½ javat²ti javanapaññ±. Cakkhu…pe… jar±maraºa½ at²t±n±gatapaccuppanna½ aniccato, dukkhato, anattato khippa½ javat²ti javanapaññ±. R³pa½ at²t±n±gatapaccuppanna½ anicca½ khayaµµhena, dukkha½ bhayaµµhena, anatt± as±rakaµµhen±ti tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv± r³panirodhe nibb±ne khippa½ javat²ti javanapaññ±. Vedan±… saññ±… saªkh±r±… viññ±ºa½… cakkhu…pe… jar±maraºa½ at²t±n±gatapaccuppanna½ anicca½ khayaµµhena…pe… vibh³ta½ katv± jar±maraºanirodhe nibb±ne khippa½ javat²ti javanapaññ±. R³pa½ at²t±n±gatapaccuppanna½…pe… viññ±ºa½. Cakkhu…pe… jar±maraºa½ anicca½ saªkhata½ paµiccasamuppanna½ khayadhamma½ vayadhamma½ vir±gadhamma½ nirodhadhammanti tulayitv± t²rayitv± vibh±vayitv± vibh³ta½ katv± jar±maraºanirodhe nibb±ne khippa½ javat²ti javanapaññ±.
Katam± tikkhapaññ±? Khippa½ kilese chindat²ti tikkhapaññ±. Uppanna½ k±mavitakka½ n±dhiv±seti, uppanna½ by±p±davitakka½… uppanna½ vihi½s±vitakka½… uppannuppanne p±pake akusale dhamme… uppanna½ r±ga½… dosa½… moha½… kodha½… upan±ha½… makkha½… pa¼±sa½… issa½… macchariya½… m±ya½… s±µheyya½… thambha½… s±rambha½… m±na½… atim±na½… mada½… pam±da½… sabbe kilese… sabbe duccarite… sabbe abhisaªkh±re… sabbe bhavag±mikamme n±dhiv±seti pajahati vinodeti, byant²karoti, anabh±va½ gamet²ti tikkhapaññ±. Ekasmi½ ±sane catt±ro ca ariyamagg±, catt±ri ca s±maññaphal±ni, catasso ca paµisambhid±yo, cha ca abhiññ±yo adhigat± honti sacchikat± phassit± paññ±y±ti tikkhapaññ±.
Thero ca bh±gineyyassa d²ghanakhaparibb±jakassa vedan±pariggahasutte desiyam±ne µhitakova sabbakilese chinditv± s±vakap±ramiñ±ºa½ paµividdhak±lato paµµh±ya tikkhapañño n±ma j±to. Ten±ha– “tikkhapañño, bhante, ±yasm± s±riputto”ti.
Katam± nibbedhikapaññ±? Idhekacco sabbasaªkh±resu ubbegabahulo hoti utt±sabahulo ukkaºµhanabahulo aratibahulo anabhiratibahulo bahimukho na ramati sabbasaªkh±resu, anibbiddhapubba½ appad±litapubba½ lobhakkhandha½ nibbijjhati pad±let²ti nibbedhikapaññ±. Anibbiddhapubba½ appad±litapubba½ dosakkhandha½… mohakkhandha½… kodha½… upan±ha½…pe… sabbe bhavag±mikamme nibbijjhati pad±let²ti nibbedhikapaññ±.
Appicchoti santaguºaniguhanat±, paccayapaµiggahaºe ca mattaññut±, eta½ appicchalakkhaºanti imin± lakkhaºena samann±gato. Santuµµhoti cat³su paccayesu yath±l±bhasantoso yath±balasantoso yath±s±ruppasantosoti, imehi t²hi santosehi samann±gato. Pavivittoti k±yaviveko ca vivekaµµhak±y±na½ nekkhamm±bhirat±na½, cittaviveko ca parisuddhacitt±na½ paramavod±nappatt±na½, upadhiviveko ca nirupadh²na½ puggal±na½ visaªkh±ragat±nanti, imesa½ tiººa½ vivek±na½ l±bh². Asa½saµµhoti dassanasa½saggo savanasa½saggo samullapanasa½saggo paribhogasa½saggo k±yasa½saggoti, imehi pañcahi sa½saggehi virahito. Ayañca pañcavidho sa½saggo r±j³hi r±jamah±mattehi titthiyehi titthiyas±vakehi up±sakehi upasik±hi bhikkh³hi bhikkhun²h²ti aµµhahi puggalehi saddhi½ j±yati, so sabbopi therassa natth²ti asa½saµµho.
¾raddhav²riyoti paggahitav²riyo paripuººav²riyo. Tattha ±raddhav²riyo bhikkhu gamane uppannakilesassa µh±na½ p±puºitu½ na deti, µh±ne uppannassa nisajja½, nisajj±ya uppannassa seyya½ p±puºitu½ na deti, tasmi½ tasmi½ iriy±pathe uppanna½ tattha tattheva niggaºh±ti. Thero pana catucatt±l²sa vass±ni mañce piµµhi½ na pas±reti. Ta½ sandh±ya “±raddhav²riyo”ti ±ha. Vatt±ti odhunanavatt±. Bhikkh³na½ ajjh±c±ra½ disv± “ajja kathess±mi, sve kathess±m²”ti kath±vavatth±na½ na karoti, tasmi½ tasmi½ yeva µh±ne ovadati anus±sat²ti attho.
Vacanakkhamoti vacana½ khamati. Eko hi parassa ov±da½ deti, saya½ pana aññena ovadiyam±no kujjhati. Thero pana parassapi ov±da½ deti, saya½ ovadiyam±nopi siras± sampaµicchati. Ekadivasa½ kira s±riputtatthera½ sattavassiko s±maºero– “bhante, s±riputta, tumh±ka½ niv±sanakaººo olambat²”ti ±ha. Thero kiñci avatv±va ekamanta½ gantv± parimaº¹ala½ niv±setv± ±gamma “ettaka½ vaµµati ±cariy±”ti añjali½ paggayha aµµh±si.
“Tadahu pabbajito santo, j±tiy± sattavassiko;
sopi ma½ anus±seyya, sampaµicch±mi matthake”ti. (Mi. pa. 6.4.8)–

¾ha.

Codakoti vatthusmi½ otiººe v± anotiººe v± v²tikkama½ disv±– “±vuso, bhikkhun± n±ma eva½ niv±setabba½, eva½ p±rupitabba½, eva½ gantabba½, eva½ µh±tabba½, eva½ nis²ditabba½, eva½ kh±ditabba½, eva½ bhuñjitabban”ti tantivasena anusiµµhi½ deti.
P±pagarah²ti p±papuggale na passe, na tesa½ vacana½ suºe, tehi saddhi½ ekacakkav±¼epi na vaseyya½.
“M± me kad±ci p±piccho, kus²to h²nav²riyo;
appassuto an±daro, sameto ahu katthac²”ti.–

Eva½ p±papuggalepi garahati, “samaºena n±ma r±gavasikena dosamohavasikena na hotabba½, uppanno r±go doso moho pah±tabbo”ti eva½ p±padhammepi garahat²ti dv²hi k±raºehi “p±pagarah², bhante, ±yasm± s±riputto”ti vadati.

Eva½ ±yasmat± ±nandena so¼asahi padehi therassa yath±bh³tavaººappak±sane kate– “ki½ ±nando attano piyasah±yassa vaººa½ kathetu½ na labhati, kathetu ki½ pana tena kathita½ tatheva hoti, ki½ so sabbaññ³”ti? Koci p±papuggalo vattu½ m± labhat³ti satth± ta½ vaººabhaºana½ akuppa½ sabbaññubh±sita½ karonto jinamuddik±ya lañchanto evametanti-±dim±ha.
Eva½ tath±gatena ca ±nandattherena ca mah±therassa vaººe kathiyam±ne bhumaµµhak± devat± uµµhahitv± eteheva so¼asahi padehi vaººa½ kathayi½su. Tato ±k±saµµhakadevat± s²taval±hak± uºhaval±hak± c±tumah±r±jik±ti y±va akaniµµhabrahmalok± devat± uµµhahitv± eteheva so¼asahi padehi vaººa½ kathayi½su. Etenup±yena ekacakkav±¼a½ ±di½ katv± dasasu cakkav±¼asahassesu devat± uµµhahitv± kathayi½su. Ath±yasmato s±riputtassa saddhivih±riko sus²mo devaputto cintesi– “im± devat± attano attano nakkhattak²¼a½ pah±ya tattha tattha gantv± mayha½ upajjh±yasseva vaººa½ kathenti, gacch±mi tath±gatassa santika½, gantv± etadeva vaººabhaºana½ devat±bh±sita½ karom²”ti, so tath± ak±si. Ta½ dassetu½ atha kho sus²moti-±di vutta½.
Ucc±vac±ti aññesu µh±nesu paº²ta½ ucca½ vuccati, h²na½ avaca½. Idha pana ucc±vac±ti n±n±vidh± vaººanibh±. Tass± kira devaparis±ya n²laµµh±na½ atin²la½, p²takaµµh±na½ atip²taka½, lohitaµµh±na½ atilohita½, od±taµµh±na½ accod±tanti, catubbidh± vaººanibh± p±tubhavi. Teneva seyyath±pi n±m±ti catasso upam± ±gat±. Tattha subhoti sundaro. J±tim±ti j±tisampanno. Suparikammakatoti dhovan±diparikammena suµµhu parikammakato. Paº¹ukambale nikkhittoti rattakambale µhapito. Evamevanti rattakambale nikkhittamaºi viya sabb± ekappah±reneva virocitu½ ±raddh±. Nikkhanti atirekapañcasuvaººena katapi¼andhana½. Tañhi ghaµµanamajjanakkhama½ hoti. Jambonadanti mah±jambus±kh±ya pavattanadiya½ nibbatta½, mah±jambuphalarase v± pathaviya½ paviµµhe suvaººaªkur± uµµhahanti, tena suvaººena katapi¼andhanantipi attho. Dakkhakamm±raputta-ukk±mukhasukusalasampahaµµhanti sukusalena kamm±raputtena ukk±mukhe pacitv± sampahaµµha½. Dh±tuvibhaªge (ma. ni. 3.357 ±dayo) akatabhaº¹a½ gahita½, idha pana katabhaº¹a½.
Viddheti d³r²bh³te. Deveti ±k±se. Nabha½ abbhussakkam±noti ±k±sa½ abhilaªghanto. Imin± taruºas³riyabh±vo dassito. Soratoti soraccena samann±gato. Dantoti nibbisevano. Satthuvaºº±bhatoti satth±r± ±bhatavaººo. Satth± hi aµµhaparisamajjhe nis²ditv± “sevatha, bhikkhave, s±riputtamoggall±ne”ti-±din± (ma. ni. 3.371) nayena therassa vaººa½ ±har²ti thero ±bhatavaººo n±ma hoti. K±la½ kaªkhat²ti parinibb±nak±la½ pattheti. Kh²º±savo hi neva maraºa½ abhinandati, na j²vita½ pattheti, divasasaªkhepa½ vetana½ gahetv± µhitapuriso viya k±la½ pana pattheti, olokento tiµµhat²ti attho. Tenev±ha–
“N±bhinand±mi maraºa½, n±bhinand±mi j²vita½;
k±lañca paµikaªkh±mi, nibbisa½ bhatako yath±”ti. (Therag±. 1001-1002). Navama½.