6. Up±lisutta½

56. Eva½ me suta½– eka½ samaya½ bhagav± n±¼and±ya½ viharati p±v±rikambavane. Tena kho pana samayena nigaºµho n±µaputto [n±thaputto (s².), n±taputto (p².)] n±¼and±ya½ paµivasati mahatiy± nigaºµhaparis±ya saddhi½. Atha kho d²ghatapass² nigaºµho n±¼and±ya½ piº¹±ya caritv± pacch±bhatta½ piº¹ap±tapaµikkanto yena p±v±rikambavana½ yena bhagav± tenupasaªkami; upasaªkamitv± bhagavat± saddhi½ sammodi. Sammodan²ya½ katha½ s±raº²ya½ v²tis±retv± ekamanta½ aµµh±si. Ekamanta½ µhita½ kho d²ghatapassi½ nigaºµha½ bhagav± etadavoca– “sa½vijjanti kho, tapassi [d²ghatapassi (sy±. ka½. ka.)], ±san±ni; sace ±kaªkhasi nis²d±”ti. Eva½ vutte, d²ghatapass² nigaºµho aññatara½ n²ca½ ±sana½ gahetv± ekamanta½ nis²di. Ekamanta½ nisinna½ kho d²ghatapassi½ nigaºµha½ bhagav± etadavoca– “kati pana, tapassi, nigaºµho n±µaputto kamm±ni paññapeti p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy±”ti?
“Na kho, ±vuso gotama, ±ciººa½ nigaºµhassa n±µaputtassa ‘kamma½, kamman’ti paññapetu½; ‘daº¹a½, daº¹an’ti kho, ±vuso gotama, ±ciººa½ nigaºµhassa n±µaputtassa paññapetun”ti.
“Kati pana, tapassi, nigaºµho n±µaputto daº¹±ni paññapeti p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy±”ti?
“T²ºi kho, ±vuso gotama, nigaºµho n±µaputto daº¹±ni paññapeti p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy±ti, seyyathida½– k±yadaº¹a½, vac²daº¹a½, manodaº¹an”ti.
“Ki½ pana, tapassi, aññadeva k±yadaº¹a½, añña½ vac²daº¹a½, añña½ manodaº¹an”ti?
“Aññadeva ±vuso gotama, k±yadaº¹a½, añña½ vac²daº¹a½, añña½ manodaº¹an”ti.
“Imesa½ pana, tapassi, tiººa½ daº¹±na½ eva½ paµivibhatt±na½ eva½ paµivisiµµh±na½ katama½ daº¹a½ nigaºµho n±µaputto mah±s±vajjatara½ paññapeti p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy± yadi v± k±yadaº¹a½, yadi v± vac²daº¹a½, yadi v± manodaº¹an”ti?
“Imesa½ kho, ±vuso gotama, tiººa½ daº¹±na½ eva½ paµivibhatt±na½ eva½ paµivisiµµh±na½ k±yadaº¹a½ nigaºµho n±µaputto mah±s±vajjatara½ paññapeti p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy±, no tath± vac²daº¹a½, no tath± manodaº¹an”ti.
“K±yadaº¹anti, tapassi, vadesi”?
“K±yadaº¹anti, ±vuso gotama, vad±mi”.
“K±yadaº¹anti, tapassi, vadesi”?
“K±yadaº¹anti, ±vuso gotama, vad±mi”.
“K±yadaº¹anti, tapassi, vadesi”?
“K±yadaº¹anti, ±vuso gotama, vad±m²”ti.
Itiha bhagav± d²ghatapassi½ nigaºµha½ imasmi½ kath±vatthusmi½ y±vatatiyaka½ patiµµh±pesi.
57. Eva½ vutte, d²ghatapass² nigaºµho bhagavanta½ etadavoca– “tva½ pan±vuso gotama, kati daº¹±ni paññapesi p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy±”ti?
“Na kho, tapassi, ±ciººa½ tath±gatassa ‘daº¹a½, daº¹an’ti paññapetu½; ‘kamma½, kamman’ti kho, tapassi, ±ciººa½ tath±gatassa paññapetun”ti?
“Tva½ pan±vuso gotama, kati kamm±ni paññapesi p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy±”ti?
“T²ºi kho aha½, tapassi, kamm±ni paññapemi p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy±, seyyathida½– k±yakamma½, vac²kamma½, manokamman”ti.
“Ki½ pan±vuso gotama, aññadeva k±yakamma½, añña½ vac²kamma½, añña½ manokamman”ti?
“Aññadeva, tapassi, k±yakamma½, añña½ vac²kamma½, añña½ manokamman”ti.
“Imesa½ pan±vuso gotama, tiººa½ kamm±na½ eva½ paµivibhatt±na½ eva½ paµivisiµµh±na½ katama½ kamma½ mah±s±vajjatara½ paññapesi p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy±, yadi v± k±yakamma½, yadi v± vac²kamma½, yadi v± manokamman”ti?
“Imesa½ kho aha½, tapassi, tiººa½ kamm±na½ eva½ paµivibhatt±na½ eva½ paµivisiµµh±na½ manokamma½ mah±s±vajjatara½ paññapemi p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy±, no tath± k±yakamma½, no tath± vac²kamman”ti.
“Manokammanti, ±vuso gotama, vadesi”?
“Manokammanti, tapassi, vad±mi”.
“Manokammanti, ±vuso gotama, vadesi”?
“Manokammanti, tapassi, vad±mi”.
“Manokammanti ±vuso gotama, vadesi”?
“Manokammanti, tapassi, vad±m²”ti.
Itiha d²ghatapass² nigaºµho bhagavanta½ imasmi½ kath±vatthusmi½ y±vatatiyaka½ patiµµh±petv± uµµh±y±san± yena nigaºµho n±µaputto tenupasaªkami.
58. Tena kho pana samayena nigaºµho n±µaputto mahatiy± gihiparis±ya saddhi½ nisinno hoti b±lakiniy± paris±ya up±lipamukh±ya. Addas± kho nigaºµho n±µaputto d²ghatapassi½ nigaºµha½ d³ratova ±gacchanta½; disv±na d²ghatapassi½ nigaºµha½ etadavoca– “handa, kuto nu tva½, tapassi, ±gacchasi div± divass±”ti? “Ito hi kho aha½, bhante, ±gacch±mi samaºassa gotamassa santik±”ti. “Ahu pana te, tapassi, samaºena gotamena saddhi½ kocideva kath±sall±po”ti “Ahu kho me, bhante, samaºena gotamena saddhi½ kocideva kath±sall±po”ti. “Yath± katha½ pana te, tapassi, ahu samaºena gotamena saddhi½ kocideva kath±sall±po”ti? Atha kho d²ghatapass² nigaºµho y±vatako ahosi bhagavat± saddhi½ kath±sall±po ta½ sabba½ nigaºµhassa n±µaputtassa ±rocesi. Eva½ vutte, nigaºµho n±µaputto d²ghatapassi½ nigaºµha½ etadavoca– “s±dhu s±dhu, tapassi! Yath± ta½ sutavat± s±vakena sammadeva satthus±sana½ ±j±nantena evameva d²ghatapassin± nigaºµhena samaºassa gotamassa by±kata½. Kiñhi sobhati chavo manodaº¹o imassa eva½ o¼±rikassa k±yadaº¹assa upanidh±ya! Atha kho k±yadaº¹ova mah±s±vajjataro p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy±, no tath± vac²daº¹o, no tath± manodaº¹o”ti.
59. Eva½ vutte, up±li gahapati nigaºµha½ n±µaputta½ etadavoca– “s±dhu s±dhu, bhante d²ghatapass² [tapass² (s². p².)]! Yath± ta½ sutavat± s±vakena sammadeva satthus±sana½ ±j±nantena evameva½ bhadantena tapassin± samaºassa gotamassa by±kata½. Kiñhi sobhati chavo manodaº¹o imassa eva½ o¼±rikassa k±yadaº¹assa upanidh±ya! Atha kho k±yadaº¹ova mah±s±vajjataro p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy±, no tath± vac²daº¹o, no tath± manodaº¹o. Handa c±ha½, bhante, gacch±mi samaºassa gotamassa imasmi½ kath±vatthusmi½ v±da½ ±ropess±mi. Sace me samaºo gotamo tath± patiµµhahissati yath± bhadantena tapassin± patiµµh±pita½; seyyath±pi n±ma balav± puriso d²ghalomika½ e¼aka½ lomesu gahetv± ±ka¹¹heyya parika¹¹heyya samparika¹¹heyya, evamev±ha½ samaºa½ gotama½ v±dena v±da½ ±ka¹¹hiss±mi parika¹¹hiss±mi samparika¹¹hiss±mi Seyyath±pi n±ma balav± soº¹ik±kammak±ro mahanta½ soº¹ik±kilañja½ gambh²re udakarahade pakkhipitv± kaººe gahetv± ±ka¹¹heyya parika¹¹heyya samparika¹¹heyya, evamev±ha½ samaºa½ gotama½ v±dena v±da½ ±ka¹¹hiss±mi parika¹¹hiss±mi samparika¹¹hiss±mi. Seyyath±pi n±ma balav± soº¹ik±dhutto v±la½ [th±la½ (ka.)] kaººe gahetv± odhuneyya niddhuneyya nipphoµeyya [nicch±deyya (s². p². ka.), niccoµeyya (ka.), nippoµheyya (sy±. ka½.)], evamev±ha½ samaºa½ gotama½ v±dena v±da½ odhuniss±mi niddhuniss±mi nipphoµess±mi Seyyath±pi n±ma kuñjaro saµµhih±yano gambh²ra½ pokkharaºi½ og±hetv± s±ºadhovika½ n±ma k²¼itaj±ta½ k²¼ati, evamev±ha½ samaºa½ gotama½ s±ºadhovika½ maññe k²¼itaj±ta½ k²¼iss±mi. Handa c±ha½, bhante, gacch±mi samaºassa gotamassa imasmi½ kath±vatthusmi½ v±da½ ±ropess±m²”ti. “Gaccha tva½, gahapati, samaºassa gotamassa imasmi½ kath±vatthusmi½ v±da½ ±ropehi. Aha½ v± hi, gahapati, samaºassa gotamassa v±da½ ±ropeyya½, d²ghatapass² v± nigaºµho, tva½ v±”ti.
60. Eva½ vutte, d²ghatapass² nigaºµho nigaºµha½ n±µaputta½ etadavoca– “na kho meta½, bhante, ruccati ya½ up±li gahapati samaºassa gotamassa v±da½ ±ropeyya. Samaºo hi, bhante, gotamo m±y±v² ±vaµµani½ m±ya½ j±n±ti y±ya aññatitthiy±na½ s±vake ±vaµµet²”ti. “Aµµh±na½ kho eta½, tapassi, anavak±so ya½ up±li gahapati samaºassa gotamassa s±vakatta½ upagaccheyya. Ýh±nañca kho eta½ vijjati ya½ samaºo gotamo up±lissa gahapatissa s±vakatta½ upagaccheyya. Gaccha, tva½, gahapati, samaºassa gotamassa imasmi½ kath±vatthusmi½ v±da½ ±ropehi. Aha½ v± hi, gahapati, samaºassa gotamassa v±da½ ±ropeyya½, d²ghatapass² v± nigaºµho, tva½ v±”ti. Dutiyampi kho d²ghatapass²…pe… tatiyampi kho d²ghatapass² nigaºµho nigaºµha½ n±µaputta½ etadavoca– “na kho meta½, bhante, ruccati ya½ up±li gahapati samaºassa gotamassa v±da½ ±ropeyya. Samaºo hi, bhante, gotamo m±y±v² ±vaµµani½ m±ya½ j±n±ti y±ya aññatitthiy±na½ s±vake ±vaµµet²”ti. “Aµµh±na½ kho eta½, tapassi anavak±so ya½ up±li gahapati samaºassa gotamassa s±vakatta½ upagaccheyya. Ýh±nañca kho eta½ vijjati ya½ samaºo gotamo up±lissa gahapatissa s±vakatta½ upagaccheyya. Gaccha tva½, gahapati, samaºassa gotamassa imasmi½ kath±vatthusmi½ v±da½ ±ropehi. Aha½ v± hi, gahapati, samaºassa gotamassa v±da½ ±ropeyya½, d²ghatapass² v± nigaºµho, tva½ v±”ti. “Eva½, bhante”ti kho up±li gahapati nigaºµhassa n±µaputtassa paµissutv± uµµh±y±san± nigaºµha½ n±µaputta½ abhiv±detv± padakkhiºa½ katv± yena p±v±rikambavana½ yena bhagav± tenupasaªkami; upasaªkamitv± bhagavanta½ abhiv±detv± ekamanta½ nis²di. Ekamanta½ nisinno kho up±li gahapati bhagavanta½ etadavoca– “±gam± nu khvidha, bhante, d²ghatapass² nigaºµho”ti?
“¾gam± khvidha, gahapati, d²ghatapass² nigaºµho”ti.
“Ahu kho pana te, bhante, d²ghatapassin± nigaºµhena saddhi½ kocideva kath±sall±po”ti?
“Ahu kho me, gahapati, d²ghatapassin± nigaºµhena saddhi½ kocideva kath±sall±po”ti.
“Yath± katha½ pana te, bhante, ahu d²ghatapassin± nigaºµhena saddhi½ kocideva kath±sall±po”ti?
Atha kho bhagav± y±vatako ahosi d²ghatapassin± nigaºµhena saddhi½ kath±sall±po ta½ sabba½ up±lissa gahapatissa ±rocesi.
61. Eva½ vutte, up±li gahapati bhagavanta½ etadavoca– “s±dhu s±dhu, bhante tapass²! Yath± ta½ sutavat± s±vakena sammadeva satthus±sana½ ±j±nantena evameva½ d²ghatapassin± nigaºµhena bhagavato by±kata½. Kiñhi sobhati chavo manodaº¹o imassa eva½ o¼±rikassa k±yadaº¹assa upanidh±ya? Atha kho k±yadaº¹ova mah±s±vajjataro p±passa kammassa kiriy±ya p±passa kammassa pavattiy±, no tath± vac²daº¹o, no tath± manodaº¹o”ti. “Sace kho tva½, gahapati, sacce patiµµh±ya manteyy±si siy± no ettha kath±sall±po”ti. “Sacce aha½, bhante, patiµµh±ya mantess±mi; hotu no ettha kath±sall±po”ti.