2. Aggivacchasutta½

187. Eva½ me suta½– eka½ samaya½ bhagav± s±vatthiya½ viharati jetavane an±thapiº¹ikassa ±r±me. Atha kho vacchagotto paribb±jako yena bhagav± tenupasaªkami; upasaªkamitv± bhagavat± saddhi½ sammodi. Sammodan²ya½ katha½ s±raº²ya½ v²tis±retv± ekamanta½ nis²di. Ekamanta½ nisinno kho vacchagotto paribb±jako bhagavanta½ etadavoca–
“Ki½ nu kho, bho gotama, ‘sassato loko, idameva sacca½ moghamaññan’ti– eva½diµµhi [eva½diµµh² (s². sy±. ka½. ka.)] bhava½ gotamo”ti? “Na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– ‘sassato loko, idameva sacca½ moghamañña”n’ti.
“Ki½ pana, bho gotama, ‘asassato loko, idameva sacca½ moghamaññan’ti– eva½diµµhi bhava½ gotamo”ti? “Na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– ‘asassato loko, idameva sacca½ moghamañña”n’ti.
“Ki½ nu kho, bho gotama, ‘antav± loko, idameva sacca½ moghamaññan’ti– eva½diµµhi bhava½ gotamo”ti? “Na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– ‘antav± loko, idameva sacca½ moghamañña”n’ti.
“Ki½ pana, bho gotama, ‘anantav± loko, idameva sacca½ moghamaññan’ti– eva½diµµhi bhava½ gotamo”ti? “Na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– ‘anantav± loko, idameva sacca½ moghamañña”n’ti.
“Ki½ nu kho, bho gotama, ‘ta½ j²va½ ta½ sar²ra½, idameva sacca½ moghamaññan’ti– eva½diµµhi bhava½ gotamo”ti? “Na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– ‘ta½ j²va½ ta½ sar²ra½, idameva sacca½ moghamañña”n’ti.
“Ki½ pana, bho gotama, ‘añña½ j²va½ añña½ sar²ra½, idameva sacca½ moghamaññan’ti– eva½diµµhi bhava½ gotamo”ti? “Na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– ‘añña½ j²va½ añña½ sar²ra½, idameva sacca½ moghamañña”n’ti.
“Ki½ nu kho, bho gotama, ‘hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññan’ti– eva½diµµhi bhava½ gotamo”ti? “Na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– ‘hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamañña”n’ti.
“Ki½ pana, bho gotama, ‘na hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññan’ti– eva½diµµhi bhava½ gotamo”ti? “Na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– ‘na hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamañña”n’ti.
“Ki½ nu kho, bho gotama, ‘hoti ca na ca hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññan’ti– eva½diµµhi bhava½ gotamo”ti “Na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– ‘hoti ca na ca hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamañña”n’ti.
“Ki½ pana, bho gotama, ‘neva hoti na na hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññan’ti– eva½diµµhi bhava½ gotamo”ti? “Na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– ‘neva hoti na na hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamañña”n’ti.
188. “‘Ki½ nu kho, bho gotama, sassato loko, idameva sacca½ moghamaññanti– eva½diµµhi bhava½ gotamo’ti iti puµµho sam±no ‘na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– sassato loko, idameva sacca½ moghamaññan’ti vadesi [moghamaññant²ti vadesi (s².), moghamaññanti iti vadesi (?)]. ‘Ki½ pana, bho gotama, asassato loko, idameva sacca½ moghamaññanti– eva½diµµhi bhava½ gotamo’ti iti puµµho sam±no ‘na kho aha½, vaccha eva½diµµhi– asassato loko, idameva sacca½ moghamaññan’ti vadesi. ‘Ki½ nu kho, bho gotama, antav± loko, idameva sacca½ moghamaññanti– eva½diµµhi bhava½ gotamo’ti iti puµµho sam±no ‘na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– antav± loko, idameva sacca½ moghamaññan’ti vadesi. ‘Ki½ pana, bho gotama, anantav± loko, idameva sacca½ moghamaññanti– eva½diµµhi bhava½ gotamo’ti iti puµµho sam±no ‘na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– anantav± loko, idameva sacca½ moghamaññan’ti vadesi. ‘Ki½ nu kho, bho gotama, ta½ j²va½ ta½ sar²ra½, idameva sacca½ moghamaññanti– eva½diµµhi bhava½ gotamo’ti iti puµµho sam±no ‘na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– ta½ j²va½ ta½ sar²ra½, idameva sacca½ moghamaññan’ti vadesi. ‘Ki½ pana, bho gotama, añña½ j²va½ añña½ sar²ra½, idameva sacca½ moghamaññanti– eva½diµµhi bhava½ gotamo’ti iti puµµho sam±no ‘na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– añña½ j²va½ añña½ sar²ra½, idameva sacca½ moghamaññan’ti vadesi. ‘Ki½ nu kho, bho gotama, hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññanti– eva½diµµhi bhava½ gotamo’ti iti puµµho sam±no ‘na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññan’ti vadesi.
“‘Ki½ pana, bho gotama, na hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññanti– eva½diµµhi bhava½ gotamo’ti iti puµµho sam±no ‘na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– na hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññan’ti vadesi. ‘Ki½ nu kho, bho gotama, hoti ca na ca hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññanti– eva½diµµhi bhava½ gotamo’ti iti puµµho sam±no ‘na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– hoti ca na ca hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññan’ti vadesi. ‘Ki½ pana, bho gotama, neva hoti na na hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññanti– eva½diµµhi bhava½ gotamo’ti iti puµµho sam±no ‘na kho aha½, vaccha, eva½diµµhi– neva hoti na na hoti tath±gato para½ maraº±, idameva sacca½ moghamaññan’ti vadesi.
“Ki½ pana bho gotamo ±d²nava½ sampassam±no eva½ im±ni sabbaso diµµhigat±ni anupagato”ti?
189. “‘Sassato loko’ti kho, vaccha, diµµhigatameta½ diµµhigahana½ diµµhikant±ro [diµµhikant±ra½ (s². p².)] diµµhivis³ka½ diµµhivipphandita½ diµµhisa½yojana½ sadukkha½ savigh±ta½ sa-up±y±sa½ sapari¼±ha½, na nibbid±ya na vir±g±ya na nirodh±ya na upasam±ya na abhiññ±ya na sambodh±ya na nibb±n±ya sa½vattati ‘Asassato loko’ti kho, vaccha…pe… ‘antav± loko’ti kho, vaccha…pe… ‘anantav± loko’ti kho, vaccha…pe… ‘ta½ j²va½ ta½ sar²ran’ti kho, vaccha…pe… ‘añña½ j²va½ añña½ sar²ran’ti kho, vaccha…pe… ‘hoti tath±gato para½ maraº±’ti kho, vaccha …pe… ‘na hoti tath±gato para½ maraº±’ti kho, vaccha…pe… ‘hoti ca na ca hoti tath±gato para½ maraº±’ti kho, vaccha…pe… ‘neva hoti na na hoti tath±gato para½ maraº±’ti kho, vaccha, diµµhigatameta½ diµµhigahana½ diµµhikant±ro diµµhivis³ka½ diµµhivipphandita½ diµµhisa½yojana½ sadukkha½ savigh±ta½ sa-up±y±sa½ sapari¼±ha½, na nibbid±ya na vir±g±ya na nirodh±ya na upasam±ya na abhiññ±ya na sambodh±ya na nibb±n±ya sa½vattati. Ima½ kho aha½, vaccha, ±d²nava½ sampassam±no eva½ im±ni sabbaso diµµhigat±ni anupagato”ti.
“Atthi pana bhoto gotamassa kiñci diµµhigatan”ti? “Diµµhigatanti kho, vaccha, apan²tameta½ tath±gatassa. Diµµhañheta½, vaccha, tath±gatena– ‘iti r³pa½, iti r³passa samudayo, iti r³passa atthaªgamo; iti vedan±, iti vedan±ya samudayo, iti vedan±ya atthaªgamo; iti saññ±, iti saññ±ya samudayo, iti saññ±ya atthaªgamo; iti saªkh±r±, iti saªkh±r±na½ samudayo, iti saªkh±r±na½ atthaªgamo; iti viññ±ºa½, iti viññ±ºassa samudayo, iti viññ±ºassa atthaªgamo’ti. Tasm± tath±gato sabbamaññit±na½ sabbamathit±na½ sabba-aha½k±ramama½k±ram±n±nusay±na½ khay± vir±g± nirodh± c±g± paµinissagg± anup±d± vimuttoti vad±m²”ti.
190. “Eva½ vimuttacitto pana, bho gotama, bhikkhu kuhi½ upapajjat²”ti? “Upapajjat²ti kho, vaccha, na upeti”. “Tena hi, bho gotama, na upapajjat²”ti? “Na upapajjat²ti kho, vaccha, na upeti”. “Tena hi, bho gotama, upapajjati ca na ca upapajjat²”ti? “Upapajjati ca na ca upapajjat²ti kho, vaccha, na upeti”. “Tena hi, bho gotama, neva upapajjati na na upapajjat²”ti? “Neva upapajjati na na upapajjat²ti kho, vaccha, na upeti”.
“‘Eva½ vimuttacitto pana, bho gotama, bhikkhu kuhi½ upapajjat²’ti iti puµµho sam±no ‘upapajjat²ti kho, vaccha, na upet²’ti vadesi. ‘Tena hi, bho gotama, na upapajjat²’ti iti puµµho sam±no ‘na upapajjat²ti kho, vaccha, na upet²’ti vadesi. ‘Tena hi, bho gotama, upapajjati ca na ca upapajjat²’ti iti puµµho sam±no ‘upapajjati ca na ca upapajjat²ti kho, vaccha, na upet²’ti vadesi. ‘Tena hi, bho gotama, neva upapajjati na na upapajjat²’ti iti puµµho sam±no ‘neva upapajjati na na upapajjat²ti kho, vaccha, na upet²’ti vadesi. Etth±ha½, bho gotama, aññ±ºam±p±di½, ettha sammoham±p±di½. Y±pi me es± bhoto gotamassa purimena kath±sall±pena ahu pas±damatt± s±pi me etarahi antarahit±”ti. “Alañhi te, vaccha, aññ±º±ya, ala½ sammoh±ya. Gambh²ro h±ya½, vaccha, dhammo duddaso duranubodho santo paº²to atakk±vacaro nipuºo paº¹itavedan²yo. So tay± dujj±no aññadiµµhikena aññakhantikena aññarucikena aññatrayogena [aññatr±yogena (d². ni. 1.420)] aññatr±cariyakena” [aññatth±cariyakena (s². sy±. ka½. p².)].
191. “Tena hi, vaccha, taññevettha paµipucchiss±mi; yath± te khameyya tath± na½ by±kareyy±si. Ta½ ki½ maññasi, vaccha, sace te purato aggi jaleyya, j±neyy±si tva½– ‘aya½ me purato aggi jalat²”’ti? “Sace me, bho gotama, purato aggi jaleyya, j±neyy±ha½– ‘aya½ me purato aggi jalat²”’ti.
“Sace pana ta½, vaccha, eva½ puccheyya– ‘yo te aya½ purato aggi jalati aya½ aggi ki½ paµicca jalat²’ti, eva½ puµµho tva½, vaccha, kinti by±kareyy±s²”ti? “Sace ma½, bho gotama, eva½ puccheyya– ‘yo te aya½ purato aggi jalati aya½ aggi ki½ paµicca jalat²’ti, eva½ puµµho aha½, bho gotama, eva½ by±kareyya½ ‘yo me aya½ purato aggi jalati aya½ aggi tiºakaµµhup±d±na½ paµicca jalat²”’ti.
“Sace te, vaccha, purato so aggi nibb±yeyya, j±neyy±si tva½– ‘aya½ me purato aggi nibbuto”’ti? “Sace me, bho gotama, purato so aggi nibb±yeyya, j±neyy±ha½– ‘aya½ me purato aggi nibbuto”’ti.
“Sace pana ta½, vaccha, eva½ puccheyya– ‘yo te aya½ purato aggi nibbuto so aggi ito katama½ disa½ gato– puratthima½ v± dakkhiºa½ v± pacchima½ v± uttara½ v±’ti, eva½ puµµho tva½, vaccha, kinti by±kareyy±s²”ti? “Na upeti, bho gotama, yañhi so, bho gotama, aggi tiºakaµµhup±d±na½ paµicca ajali [jalati (sy±. ka½. ka.)] tassa ca pariy±d±n± aññassa ca anupah±r± an±h±ro nibbuto tveva saªkhya½ gacchat²”ti.
192. “Evameva kho, vaccha, yena r³pena tath±gata½ paññ±payam±no paññ±peyya ta½ r³pa½ tath±gatassa pah²na½ ucchinnam³la½ t±l±vatthukata½ anabh±va½kata½ ±yati½ anupp±dadhamma½. R³pasaªkhayavimutto [r³pasaªkh±vimutto (s². sy±. ka½. p².) eva½ vedan±saªkhay±d²supi] kho, vaccha, tath±gato gambh²ro appameyyo duppariyog±¼ho– seyyath±pi mah±samuddo. Upapajjat²ti na upeti, na upapajjat²ti na upeti, upapajjati ca na ca upapajjat²ti na upeti, neva upapajjati na na upapajjat²ti na upeti.
“Y±ya vedan±ya tath±gata½ paññ±payam±no paññ±peyya s± vedan± tath±gatassa pah²n± ucchinnam³l± t±l±vatthukat± anabh±va½kat± ±yati½ anupp±dadhamm±. Vedan±saªkhayavimutto kho, vaccha, tath±gato gambh²ro appameyyo duppariyog±¼ho– seyyath±pi mah±samuddo. Upapajjat²ti na upeti, na upapajjat²ti na upeti, upapajjati ca na ca upapajjat²ti na upeti, neva upapajjati na na upapajjat²ti na upeti.
“Y±ya saññ±ya tath±gata½ paññ±payam±no paññ±peyya s± saññ± tath±gatassa pah²n± ucchinnam³l± t±l±vatthukat± anabh±va½kat± ±yati½ anupp±dadhamm±. Saññ±saªkhayavimutto kho, vaccha, tath±gato gambh²ro appameyyo duppariyog±¼ho– seyyath±pi mah±samuddo. Upapajjat²ti na upeti, na upapajjat²ti na upeti, upapajjati ca na ca upapajjat²ti na upeti, neva upapajjati na na upapajjat²ti na upeti.
“Yehi saªkh±rehi tath±gata½ paññ±payam±no paññ±peyya te saªkh±r± tath±gatassa pah²n± ucchinnam³l± t±l±vatthukat± anabh±va½kat± ±yati½ anupp±dadhamm±. Saªkh±rasaªkhayavimutto kho, vaccha, tath±gato gambh²ro appameyyo duppariyog±¼ho– seyyath±pi mah±samuddo. Upapajjat²ti na upeti na upapajjat²ti na upeti, upapajjati ca na ca upapajjat²ti na upeti, neva upapajjati na na upapajjat²ti na upeti.
“Yena viññ±ºena tath±gata½ paññ±payam±no paññ±peyya ta½ viññ±ºa½ tath±gatassa pah²na½ ucchinnam³la½ t±l±vatthukata½ anabh±va½kata½ ±yati½ anupp±dadhamma½. Viññ±ºasaªkhayavimutto kho, vaccha, tath±gato gambh²ro appameyyo duppariyog±¼ho– seyyath±pi mah±samuddo. Upapajjat²ti na upeti, na upapajjat²ti na upeti, upapajjati ca na ca upapajjat²ti na upeti, neva upapajjati na na upapajjat²ti na upeti”.
Eva½ vutte, vacchagotto paribb±jako bhagavanta½ etadavoca– “seyyath±pi, bho gotama, g±massa v± nigamassa v± avid³re mah±s±larukkho. Tassa aniccat± s±kh±pal±s± palujjeyyu½ [s±kh±pal±sa½ palujjeyya], tacapapaµik± palujjeyyu½, phegg³ palujjeyyu½ [pheggu palujjeyya (s². sy±. ka½. p².)]; so aparena samayena apagatas±kh±pal±so apagatatacapapaµiko apagataphegguko suddho assa, s±re patiµµhito; evameva bhoto gotamassa p±vacana½ apagatas±kh±pal±sa½ apagatatacapapaµika½ apagataphegguka½ suddha½, s±re patiµµhita½. Abhikkanta½, bho gotama…pe… up±saka½ ma½ bhava½ gotamo dh±retu ajjatagge p±ºupeta½ saraºa½ gatan”ti.

Aggivacchasutta½ niµµhita½ dutiya½.