3. Mah±vacchasutta½

193. Eva½ me suta½– eka½ samaya½ bhagav± r±jagahe viharati ve¼uvane kalandakaniv±pe. Atha kho vacchagotto paribb±jako yena bhagav± tenupasaªkami; upasaªkamitv± bhagavat± saddhi½ sammodi. Sammodan²ya½ katha½ s±raº²ya½ v²tis±retv± ekamanta½ nis²di. Ekamanta½ nisinno kho vacchagotto paribb±jako bhagavanta½ etadavoca– “d²gharatt±ha½ bhot± gotamena sahakath². S±dhu me bhava½ gotamo sa½khittena kusal±kusala½ deset³”ti. “Sa½khittenapi kho te aha½, vaccha, kusal±kusala½ deseyya½, vitth±renapi kho te aha½, vaccha, kusal±kusala½ deseyya½; api ca te aha½, vaccha, sa½khittena kusal±kusala½ desess±mi. Ta½ suº±hi, s±dhuka½ manasi karohi, bh±siss±m²”ti. “Eva½, bho”ti kho vacchagotto paribb±jako bhagavato paccassosi. Bhagav± etadavoca–
194. “Lobho kho, vaccha, akusala½, alobho kusala½; doso kho, vaccha, akusala½, adoso kusala½; moho kho, vaccha, akusala½, amoho kusala½. Iti kho, vaccha, ime tayo dhamm± akusal±, tayo dhamm± kusal±.
“P±º±tip±to kho, vaccha, akusala½, p±º±tip±t± veramaº² kusala½; adinn±d±na½ kho, vaccha, akusala½, adinn±d±n± veramaº² kusala½; k±mesumicch±c±ro kho, vaccha, akusala½, k±mesumicch±c±r± veramaº² kusala½; mus±v±do kho, vaccha, akusala½, mus±v±d± veramaº² kusala½; pisuº± v±c± kho, vaccha, akusala½ pisuº±ya v±c±ya veramaº² kusala½; pharus± v±c± kho, vaccha, akusala½, pharus±ya v±c±ya veramaº² kusala½; samphappal±po kho, vaccha, akusala½, samphappal±p± veramaº² kusala½; abhijjh± kho, vaccha, akusala½, anabhijjh± kusala½; by±p±do kho, vaccha, akusala½, aby±p±do kusala½; micch±diµµhi kho, vaccha, akusala½ samm±diµµhi kusala½. Iti kho, vaccha, ime dasa dhamm± akusal±, dasa dhamm± kusal±.
“Yato kho, vaccha, bhikkhuno taºh± pah²n± hoti ucchinnam³l± t±l±vatthukat± anabh±va½kat± ±yati½ anupp±dadhamm±, so hoti bhikkhu araha½ kh²º±savo vusitav± katakaraº²yo ohitabh±ro anuppattasadattho parikkh²ºabhavasa½yojano sammadaññ± vimutto”ti.
195. “Tiµµhatu bhava½ gotamo. Atthi pana te bhoto gotamassa ekabhikkhupi s±vako yo ±sav±na½ khay± [s±vako ±sav±na½ khay± (s². sy±. ka½. p².) evamuparipi] an±sava½ cetovimutti½ paññ±vimutti½ diµµheva dhamme saya½ abhiññ± sacchikatv± upasampajja viharat²”ti? “Na kho, vaccha, eka½yeva sata½ na dve sat±ni na t²ºi sat±ni na catt±ri sat±ni na pañca sat±ni, atha kho bhiyyova ye bhikkh³ mama s±vak± ±sav±na½ khay± an±sava½ cetovimutti½ paññ±vimutti½ diµµheva dhamme saya½ abhiññ± sacchikatv± upasampajja viharant²”ti.
“Tiµµhatu bhava½ gotamo, tiµµhantu bhikkh³. Atthi pana bhoto gotamassa ek± bhikkhun²pi s±vik± y± ±sav±na½ khay± an±sava½ cetovimutti½ paññ±vimutti½ diµµheva dhamme saya½ abhiññ± sacchikatv± upasampajja viharat²”ti? “Na kho, vaccha, eka½yeva sata½ na dve sat±ni na t²ºi sat±ni na catt±ri sat±ni na pañca sat±ni, atha kho bhiyyova y± bhikkhuniyo mama s±vik± ±sav±na½ khay± an±sava½ cetovimutti½ paññ±vimutti½ diµµheva dhamme saya½ abhiññ± sacchikatv± upasampajja viharant²”ti.
“Tiµµhatu bhava½ gotamo, tiµµhantu bhikkh³, tiµµhantu bhikkhuniyo. Atthi pana bhoto gotamassa ekup±sakopi s±vako gih² od±tavasano brahmac±r² yo pañcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ parikkhay± opap±tiko tattha parinibb±y² an±vattidhammo tasm± lok±”ti? “Na kho, vaccha, eka½yeva sata½ na dve sat±ni na t²ºi sat±ni na catt±ri sat±ni na pañca sat±ni, atha kho bhiyyova ye up±sak± mama s±vak± gih² od±tavasan± brahmac±rino pañcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ parikkhay± opap±tik± tattha parinibb±yino an±vattidhamm± tasm± lok±”ti.
“Tiµµhatu bhava½ gotamo, tiµµhantu bhikkh³, tiµµhantu bhikkhuniyo, tiµµhantu up±sak± gih² od±tavasan± brahmac±rino. Atthi pana bhoto gotamassa ekup±sakopi s±vako gih² od±tavasano k±mabhog² s±sanakaro ov±dappaµikaro yo tiººavicikiccho vigatakatha½katho ves±rajjappatto aparappaccayo satthus±sane viharat²”ti? “Na kho, vaccha, eka½yeva sata½ na dve sat±ni na t²ºi sat±ni na catt±ri sat±ni na pañca sat±ni atha kho bhiyyova ye up±sak± mama s±vak± gih² od±tavasan± k±mabhogino s±sanakar± ov±dappaµikar± tiººavicikicch± vigatakatha½kath± ves±rajjappatt± aparappaccay± satthus±sane viharant²”ti.
“Tiµµhatu bhava½ gotamo, tiµµhantu bhikkh³, tiµµhantu bhikkhuniyo, tiµµhantu up±sak± gih² od±tavasan± brahmac±rino, tiµµhantu up±sak± gih² od±tavasan± k±mabhogino. Atthi pana bhoto gotamassa ekup±sik±pi s±vik± gihin² od±tavasan± brahmac±rin² y± pañcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ parikkhay± opap±tik± tattha parinibb±yin² an±vattidhamm± tasm± lok±”ti? “Na kho, vaccha, eka½yeva sata½ na dve sat±ni na t²ºi sat±ni na catt±ri sat±ni na pañca sat±ni, atha kho bhiyyova y± up±sik± mama s±vik± gihiniyo od±tavasan± brahmac±riniyo pañcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ parikkhay± opap±tik± tattha parinibb±yiniyo an±vattidhamm± tasm± lok±”ti.
“Tiµµhatu bhava½ gotamo, tiµµhantu bhikkh³, tiµµhantu bhikkhuniyo, tiµµhantu up±sak± gih² od±tavasan± brahmac±rino, tiµµhantu up±sak± gih² od±tavasan± k±mabhogino, tiµµhantu up±sik± gihiniyo od±tavasan± brahmac±riniyo. Atthi pana bhoto gotamassa ekup±sik±pi s±vik± gihin² od±tavasan± k±mabhogin² s±sanakar± ov±dappaµikar± y± tiººavicikicch± vigatakatha½kath± ves±rajjappatt± aparappaccay± satthus±sane viharat²”ti? “Na kho, vaccha, eka½yeva sata½ na dve sat±ni na t²ºi sat±ni na catt±ri sat±ni na pañca sat±ni, atha kho bhiyyova y± up±sik± mama s±vik± gihiniyo od±tavasan± k±mabhoginiyo s±sanakar± ov±dappaµikar± tiººavicchikicch± vigatakatha½kath± ves±rajjappatt± aparappaccay± satthus±sane viharant²”ti.
196. “Sace hi, bho gotama, ima½ dhamma½ bhava½yeva gotamo ±r±dhako abhavissa, no ca kho bhikkh³ ±r±dhak± abhavissa½su evamida½ brahmacariya½ aparip³ra½ abhavissa tenaªgena. Yasm± ca kho, bho gotama, ima½ dhamma½ bhavañceva gotamo ±r±dhako bhikkh³ ca ±r±dhak±; evamida½ brahmacariya½ parip³ra½ tenaªgena.
“Sace hi, bho gotama, ima½ dhamma½ bhavañceva gotamo ±r±dhako abhavissa, bhikkh³ ca ±r±dhak± abhavissa½su, no ca kho bhikkhuniyo ±r±dhik± abhavissa½su; evamida½ brahmacariya½ aparip³ra½ abhavissa tenaªgena. Yasm± ca kho, bho gotama, ima½ dhamma½ bhavañceva gotamo ±r±dhako, bhikkh³ ca ±r±dhak±, bhikkhuniyo ca ±r±dhik±; evamida½ brahmacariya½ parip³ra½ tenaªgena.
“Sace hi, bho gotama, ima½ dhamma½ bhavañceva gotamo ±r±dhako abhavissa, bhikkh³ ca ±r±dhak± abhavissa½su, bhikkhuniyo ca ±r±dhik± abhavissa½su, no ca kho up±sak± gih² od±tavasan± brahmac±rino ±r±dhak± abhavissa½su; evamida½ brahmacariya½ aparip³ra½ abhavissa tenaªgena. Yasm± ca kho, bho gotama, ima½ dhamma½ bhavañceva gotamo ±r±dhako, bhikkh³ ca ±r±dhak±, bhikkhuniyo ca ±r±dhik±, up±sak± ca gih² od±tavasan± brahmac±rino ±r±dhak±; evamida½ brahmacariya½ parip³ra½ tenaªgena.
“Sace hi, bho gotama, ima½ dhamma½ bhavañceva gotamo ±r±dhako abhavissa, bhikkh³ ca ±r±dhak± abhavissa½su, bhikkhuniyo ca ±r±dhik± abhavissa½su, up±sak± ca gih² od±tavasan± brahmac±rino ±r±dhak± abhavissa½su, no ca kho up±sak± gih² od±tavasan± k±mabhogino ±r±dhak± abhavissa½su; evamida½ brahmacariya½ aparip³ra½ abhavissa tenaªgena. Yasm± ca kho, bho gotama, ima½ dhamma½ bhavañceva gotamo ±r±dhako, bhikkh³ ca ±r±dhak±, bhikkhuniyo ca ±r±dhik±, up±sak± ca gih² od±tavasan± brahmac±rino ±r±dhak±, up±sak± ca gih² od±tavasan± k±mabhogino ±r±dhak±; evamida½ brahmacariya½ parip³ra½ tenaªgena.
“Sace hi, bho gotama, ima½ dhamma½ bhavañceva gotamo ±r±dhako abhavissa, bhikkh³ ca ±r±dhak± abhavissa½su, bhikkhuniyo ca ±r±dhik± abhavissa½su, up±sak± ca gih² od±tavasan± brahmac±rino ±r±dhak± abhavissa½su, up±sak± ca gih² od±tavasan± k±mabhogino ±r±dhak± abhavissa½su, no ca kho up±sik± gihiniyo od±tavasan± brahmac±riniyo ±r±dhik± abhavissa½su; evamida½ brahmacariya½ aparip³ra½ abhavissa tenaªgena. Yasm± ca kho, bho gotama, ima½ dhamma½ bhavañceva gotamo ±r±dhako, bhikkh³ ca ±r±dhak±, bhikkhuniyo ca ±r±dhik±, up±sak± ca gih² od±tavasan± brahmac±rino ±r±dhak±, up±sak± ca gih² od±tavasan± k±mabhogino ±r±dhak± up±sik± ca gihiniyo od±tavasan± brahmac±riniyo ±r±dhik±; evamida½ brahmacariya½ parip³ra½ tenaªgena.
“Sace hi, bho gotama, ima½ dhamma½ bhavañceva gotamo ±r±dhako abhavissa, bhikkh³ ca ±r±dhak± abhavissa½su, bhikkhuniyo ca ±r±dhik± abhavissa½su, up±sak± ca gih² od±tavasan± brahmac±rino ±r±dhak± abhavissa½su, up±sak± ca gih² od±tavasan± k±mabhogino ±r±dhak± abhavissa½su, up±sik± ca gihiniyo od±tavasan± brahmac±riniyo ±r±dhik± abhavissa½su, no ca kho up±sik± gihiniyo od±tavasan± k±mabhoginiyo ±r±dhik± abhavissa½su; evamida½ brahmacariya½ aparip³ra½ abhavissa tenaªgena. Yasm± ca kho, bho gotama, ima½ dhamma½ bhavañceva gotamo ±r±dhako, bhikkh³ ca ±r±dhak±, bhikkhuniyo ca ±r±dhik±, up±sak± ca gih² od±tavasan± brahmac±rino ±r±dhak±, up±sak± ca gih² od±tavasan± k±mabhogino ±r±dhak±, up±sik± ca gihiniyo od±tavasan± brahmac±riniyo ±r±dhik±, up±sik± ca gihiniyo od±tavasan± k±mabhoginiyo ±r±dhik±; evamida½ brahmacariya½ parip³ra½ tenaªgena.
197. “Seyyath±pi, bho gotama, gaªg± nad² samuddaninn± samuddapoº± samuddapabbh±r± samudda½ ±hacca tiµµhati, evamev±ya½ bhoto gotamassa paris± sagahaµµhapabbajit± nibb±naninn± nibb±napoº± nibb±napabbh±r± nibb±na½ ±hacca tiµµhati. Abhikkanta½, bho gotama…pe… es±ha½ bhavanta½ gotama½ saraºa½ gacch±mi dhammañca bhikkhusaªghañca. Labheyy±ha½ bhoto gotamassa santike pabbajja½, labheyya½ upasampadan”ti “Yo kho, vaccha, aññatitthiyapubbo imasmi½ dhammavinaye ±kaªkhati pabbajja½, ±kaªkhati upasampada½, so catt±ro m±se parivasati. Catunna½ m±s±na½ accayena ±raddhacitt± bhikkh³ pabb±jenti upasamp±denti bhikkhubh±v±ya; api ca mettha puggalavemattat± vidit±”ti. “Sace, bhante, aññatitthiyapubb± imasmi½ dhammavinaye ±kaªkhant± pabbajja½, ±kaªkhant± upasampada½ catt±ro m±se parivasanti, catunna½ m±s±na½ accayena ±raddhacitt± bhikkh³ pabb±jenti upasamp±denti bhikkhubh±v±ya; aha½ catt±ri vass±ni parivasiss±mi. Catunna½ vass±na½ accayena ±raddhacitt± bhikkh³ pabb±jentu upasamp±dentu bhikkhubh±v±y±”ti. Alattha kho vacchagotto paribb±jako bhagavato santike pabbajja½ alattha upasampada½.
Acir³pasampanno kho pan±yasm± vacchagotto addham±s³pasampanno yena bhagav± tenupasaªkami; upasaªkamitv± bhagavanta½ abhiv±detv± ekamanta½ nis²di. Ekamanta½ nisinno kho ±yasm± vacchagotto bhagavanta½ etadavoca– “y±vataka½, bhante, sekhena ñ±ºena sekh±ya vijj±ya pattabba½, anuppatta½ ta½ may±; uttari ca me [uttari½ me (s². sy±. ka½. p².)] bhagav± dhamma½ deset³”ti. “Tena hi tva½, vaccha, dve dhamme uttari bh±vehi– samathañca vipassanañca. Ime kho te, vaccha, dve dhamm± uttari bh±vit±– samatho ca vipassan± ca– anekadh±tupaµivedh±ya sa½vattissanti.
198. “So tva½, vaccha, y±vadeva [y±vade (p².)] ±kaªkhissasi– ‘anekavihita½ iddhividha½ paccanubhaveyya½– ekopi hutv± bahudh± assa½, bahudh±pi hutv± eko assa½; ±vibh±va½, tirobh±va½; tirokuµµa½ tirop±k±ra½ tiropabbata½ asajjam±no gaccheyya½, seyyath±pi ±k±se; pathaviy±pi ummujjanimujja½ kareyya½, seyyath±pi udake; udakepi abhijjam±ne gaccheyya½, seyyath±pi pathaviya½; ±k±sepi pallaªkena kameyya½, seyyath±pi pakkh² sakuºo; imepi candimas³riye eva½mahiddhike eva½mah±nubh±ve p±ºin± parimaseyya½, parimajjeyya½; y±vabrahmalok±pi k±yena vasa½ vatteyyan’ti, tatra tatreva sakkhibhabbata½ p±puºissasi, sati sati-±yatane.
“So tva½, vaccha, y±vadeva ±kaªkhissasi– ‘dibb±ya sotadh±tuy± visuddh±ya atikkantam±nusik±ya ubho sadde suºeyya½– dibbe ca m±nuse ca, ye d³re santike c±’ti, tatra tatreva sakkhibhabbata½ p±puºissasi, sati sati-±yatane.
“So tva½, vaccha, y±vadeva ±kaªkhissasi– ‘parasatt±na½ parapuggal±na½ cetas± ceto paricca paj±neyya½– sar±ga½ v± citta½ sar±ga½ cittanti paj±neyya½, v²tar±ga½ v± citta½ v²tar±ga½ cittanti paj±neyya½; sadosa½ v± citta½ sadosa½ cittanti paj±neyya½, v²tadosa½ v± citta½ v²tadosa½ cittanti paj±neyya½; samoha½ v± citta½ samoha½ cittanti paj±neyya½, v²tamoha½ v± citta½ v²tamoha½ cittanti paj±neyya½; sa½khitta½ v± citta½ sa½khitta½ cittanti paj±neyya½, vikkhitta½ v± citta½ vikkhitta½ cittanti paj±neyya½; mahaggata½ v± citta½ mahaggata½ cittanti paj±neyya½, amahaggata½ v± citta½ amahaggata½ cittanti paj±neyya½; sa-uttara½ v± citta½ sa-uttara½ cittanti paj±neyya½, anuttara½ v± citta½ anuttara½ cittanti paj±neyya½; sam±hita½ v± citta½ sam±hita½ cittanti paj±neyya½, asam±hita½ v± citta½ asam±hita½ cittanti paj±neyya½; vimutta½ v± citta½ vimutta½ cittanti paj±neyya½, avimutta½ v± citta½ avimutta½ cittanti paj±neyyan’ti, tatra tatreva sakkhibhabbata½ p±puºissasi, sati sati-±yatane.
“So tva½, vaccha, y±vadeva ±kaªkhissasi– ‘anekavihita½ pubbeniv±sa½ anussareyya½, seyyathida½– ekampi j±ti½ dvepi j±tiyo tissopi j±tiyo catassopi j±tiyo pañcapi j±tiyo dasapi j±tiyo v²sampi j±tiyo ti½sampi j±tiyo catt±l²sampi j±tiyo paññ±sampi j±tiyo j±tisatampi j±tisahassampi j±tisatasahassampi; anekepi sa½vaµµakappe anekepi vivaµµakappe anekepi sa½vaµµavivaµµakappe– amutr±si½ eva½n±mo eva½gotto eva½vaººo evam±h±ro eva½sukhadukkhappaµisa½ved² evam±yupariyanto, so tato cuto amutra udap±di½; tatr±p±si½ eva½n±mo eva½gotto eva½vaººo evam±h±ro eva½sukhadukkhappaµisa½ved² evam±yupariyanto, so tato cuto idh³papannoti; iti s±k±ra½ sa-uddesa½ anekavihita½ pubbeniv±sa½ anussareyyan’ti, tatra tatreva sakkhibhabbata½ p±puºissasi, sati sati-±yatane.
“So tva½, vaccha, y±vadeva ±kaªkhissasi– ‘dibbena cakkhun± visuddhena atikkantam±nusakena satte passeyya½ cavam±ne upapajjam±ne h²ne paº²te suvaººe dubbaººe sugate duggate yath±kamm³page satte paj±neyya½– ime vata bhonto satt± k±yaduccaritena samann±gat± vac²duccaritena samann±gat± manoduccaritena samann±gat± ariy±na½ upav±dak± micch±diµµhik± micch±diµµhikammasam±d±n±, te k±yassa bhed± para½ maraº± ap±ya½ duggati½ vinip±ta½ niraya½ upapann±; ime v± pana bhonto satt± k±yasucaritena samann±gat± vac²sucaritena samann±gat± manosucaritena samann±gat± ariy±na½ anupav±dak± samm±diµµhik± samm±diµµhikammasam±d±n±, te k±yassa bhed± para½ maraº± sugati½ sagga½ loka½ upapann±ti; iti dibbena cakkhun± visuddhena atikkantam±nusakena satte passeyya½ cavam±ne upapajjam±ne h²ne paº²te suvaººe dubbaººe sugate duggate yath±kamm³page satte paj±neyyan’ti, tatra tatreva sakkhibhabbata½ p±puºissasi, sati sati-±yatane.
“So tva½, vaccha, y±vadeva ±kaªkhissasi– ‘±sav±na½ khay± an±sava½ cetovimutti½ paññ±vimutti½ diµµheva dhamme saya½ abhiññ± sacchikatv± upasampajja vihareyyan’ti, tatra tatreva sakkhibhabbata½ p±puºissasi, sati sati-±yatane”ti.
199. Atha kho ±yasm± vacchagotto bhagavato bh±sita½ abhinanditv± anumoditv± uµµh±y±san± bhagavanta½ abhiv±detv± padakkhiºa½ katv± pakk±mi. Atha kho ±yasm± vacchagotto eko v³pakaµµho appamatto ±t±p² pahitatto viharanto nacirasseva– yassatth±ya kulaputt± sammadeva ag±rasm± anag±riya½ pabbajanti tadanuttara½– brahmacariyapariyos±na½ diµµheva dhamme saya½ abhiññ± sacchikatv± upasampajja vih±si. ‘Kh²º± j±ti, vusita½ brahmacariya½, kata½ karaº²ya½, n±para½ itthatt±y±’ti abbhaññ±si. Aññataro kho pan±yasm± vacchagotto arahata½ ahosi.
200. Tena kho pana samayena sambahul± bhikkh³ bhagavanta½ dassan±ya gacchanti. Addas± kho ±yasm± vacchagotto te bhikkh³ d³ratova ±gacchante. Disv±na yena te bhikkh³ tenupasaªkami; upasaªkamitv± te bhikkh³ etadavoca “handa! Kaha½ pana tumhe ±yasmanto gacchath±”ti? “Bhagavanta½ kho maya½, ±vuso, dassan±ya gacch±m±”ti “Tenah±yasmanto mama vacanena bhagavato p±de siras± vandatha, evañca vadetha– ‘vacchagotto, bhante, bhikkhu bhagavato p±de siras± vandati, evañca vadeti– pariciººo me bhagav±, pariciººo me sugato”’ti. “Evam±vuso”ti kho te bhikkh³ ±yasmato vacchagottassa paccassosu½. Atha kho te bhikkh³ yena bhagav± tenupasaªkami½su; upasaªkamitv± bhagavanta½ abhiv±detv± ekamanta½ nis²di½su. Ekamanta½ nisinn± kho te bhikkh³ bhagavanta½ etadavocu½– “±yasm±, bhante, vacchagotto bhagavato p±de siras± vandati, evañca vadeti– ‘pariciººo me bhagav±, pariciººo me sugato”’ti. “Pubbeva me, bhikkhave, vacchagotto bhikkhu cetas± ceto paricca vidito– ‘tevijjo vacchagotto bhikkhu mahiddhiko mah±nubh±vo’ti. Devat±pi me etamattha½ ±rocesu½– ‘tevijjo, bhante, vacchagotto bhikkhu mahiddhiko mah±nubh±vo”’ti.
Idamavoca bhagav±. Attaman± te bhikkh³ bhagavato bh±sita½ abhinandunti.

Mah±vacchasutta½ niµµhita½ tatiya½.