4. Mah±m±lukyasutta½

129. Eva½ me suta½– eka½ samaya½ bhagav± s±vatthiya½ viharati jetavane an±thapiŗ¹ikassa ±r±me. Tatra kho bhagav± bhikkh³ ±mantesi– “bhikkhavo”ti. “Bhadante”ti te bhikkh³ bhagavato paccassosu½. Bhagav± etadavoca– “dh±retha no tumhe, bhikkhave, may± desit±ni pańcorambh±giy±ni sa½yojan±n²”ti?
Eva½ vutte, ±yasm± m±lukyaputto bhagavanta½ etadavoca– “aha½ kho, bhante, dh±remi bhagavat± desit±ni pańcorambh±giy±ni sa½yojan±n²”ti. “Yath± katha½ pana tva½, m±lukyaputta, dh±resi may± desit±ni pańcorambh±giy±ni sa½yojan±n²”ti? “Sakk±yadiµµhi½ kho aha½, bhante, bhagavat± orambh±giya½ sa½yojana½ desita½ dh±remi; vicikiccha½ kho aha½, bhante, bhagavat± orambh±giya½ sa½yojana½ desita½ dh±remi; s²labbatapar±m±sa½ kho aha½, bhante, bhagavat± orambh±giya½ sa½yojana½ desita½ dh±remi; k±macchanda½ kho aha½, bhante, bhagavat± orambh±giya½ sa½yojana½ desita½ dh±remi; by±p±da½ kho aha½, bhante, bhagavat± orambh±giya½ sa½yojana½ desita½ dh±remi. Eva½ kho aha½, bhante, dh±remi bhagavat± desit±ni pańcorambh±giy±ni sa½yojan±n²”ti.
“Kassa kho n±ma tva½, m±lukyaputta, im±ni eva½ pańcorambh±giy±ni sa½yojan±ni desit±ni dh±resi? Nanu, m±lukyaputta ańńatitthiy± paribb±jak± imin± taruŗ³pamena up±rambhena up±rambhissanti? Daharassa hi, m±lukyaputta, kum±rassa mandassa utt±naseyyakassa sakk±yotipi na hoti, kuto panassa uppajjissati sakk±yadiµµhi? Anusetvevassa [anuseti tvevassa (s². p².)] sakk±yadiµµh±nusayo. Daharassa hi, m±lukyaputta, kum±rassa mandassa utt±naseyyakassa dhamm±tipi na hoti, kuto panassa uppajjissati dhammesu vicikicch±? Anusetvevassa vicikicch±nusayo. Daharassa hi, m±lukyaputta, kum±rassa mandassa utt±naseyyakassa s²l±tipi na hoti, kuto panassa uppajjissati s²lesu s²labbatapar±m±so? Anusetvevassa s²labbatapar±m±s±nusayo Daharassa hi, m±lukyaputta, kum±rassa mandassa utt±naseyyakassa k±m±tipi na hoti, kuto panassa uppajjissati k±mesu k±macchando? Anusetvevassa k±mar±g±nusayo. Daharassa hi, m±lukyaputta, kum±rassa mandassa utt±naseyyakassa satt±tipi na hoti, kuto panassa uppajjissati sattesu by±p±do? Anusetvevassa by±p±d±nusayo. Nanu, m±lukyaputta, ańńatitthiy± paribb±jak± imin± taruŗ³pamena up±rambhena up±rambhissant²”ti? Eva½ vutte, ±yasm± ±nando bhagavanta½ etadavoca– “etassa, bhagav±, k±lo, etassa, sugata, k±lo ya½ bhagav± pańcorambh±giy±ni sa½yojan±ni deseyya. Bhagavato sutv± bhikkh³ dh±ressant²”ti. “Tena h±nanda, suŗ±hi, s±dhuka½ manasi karohi; bh±siss±m²”ti. “Eva½, bhante”ti kho ±yasm± ±nando bhagavato paccassosi. Bhagav± etadavoca–
130. “Idh±nanda assutav± puthujjano ariy±na½ adass±v² ariyadhammassa akovido ariyadhamme avin²to, sappuris±na½ adass±v² sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avin²to sakk±yadiµµhipariyuµµhitena cetas± viharati sakk±yadiµµhiparetena; uppann±ya ca sakk±yadiµµhiy± nissaraŗa½ yath±bh³ta½ nappaj±n±ti. Tassa s± sakk±yadiµµhi th±magat± appaµivin²t± orambh±giya½ sa½yojana½. Vicikicch±pariyuµµhitena cetas± viharati vicikicch±paretena; uppann±ya ca vicikicch±ya nissaraŗa½ yath±bh³ta½ nappaj±n±ti. Tassa s± vicikicch± th±magat± appaµivin²t± orambh±giya½ sa½yojana½. S²labbatapar±m±sapariyuµµhitena cetas± viharati s²labbatapar±m±saparetena; uppannassa ca s²labbatapar±m±sassa nissaraŗa½ yath±bh³ta½ nappaj±n±ti. Tassa so s²labbatapar±m±so th±magato appaµivin²to orambh±giya½ sa½yojana½. K±mar±gapariyuµµhitena cetas± viharati k±mar±gaparetena uppannassa ca k±mar±gassa nissaraŗa½ yath±bh³ta½ nappaj±n±ti. Tassa so k±mar±go th±magato appaµivin²to orambh±giya½ sa½yojana½. By±p±dapariyuµµhitena cetas± viharati by±p±daparetena; uppannassa ca by±p±dassa nissaraŗa½ yath±bh³ta½ nappaj±n±ti. Tassa so by±p±do th±magato appaµivin²to orambh±giya½ sa½yojana½.
131. “Sutav± ca kho, ±nanda, ariyas±vako ariy±na½ dass±v² ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvin²to, sappuris±na½ dass±v² sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvin²to na sakk±yadiµµhipariyuµµhitena cetas± viharati na sakk±yadiµµhiparetena; uppann±ya ca sakk±yadiµµhiy± nissaraŗa½ yath±bh³ta½ paj±n±ti. Tassa s± sakk±yadiµµhi s±nusay± pah²yati. Na vicikicch±pariyuµµhitena cetas± viharati na vicikicch±paretena; uppann±ya ca vicikicch±ya nissaraŗa½ yath±bh³ta½ paj±n±ti. Tassa s± vicikicch± s±nusay± pah²yati. Na s²labbatapar±m±sapariyuµµhitena cetas± viharati na s²labbatapar±m±saparetena; uppannassa ca s²labbatapar±m±sassa nissaraŗa½ yath±bh³ta½ paj±n±ti. Tassa so s²labbatapar±m±so s±nusayo pah²yati. Na k±mar±gapariyuµµhitena cetas± viharati na k±mar±gaparetena; uppannassa ca k±mar±gassa nissaraŗa½ yath±bh³ta½ paj±n±ti. Tassa so k±mar±go s±nusayo pah²yati Na by±p±dapariyuµµhitena cetas± viharati na by±p±daparetena; uppannassa ca by±p±dassa nissaraŗa½ yath±bh³ta½ paj±n±ti. Tassa so by±p±do s±nusayo pah²yati.
132. “Yo, ±nanda, maggo y± paµipad± pańcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ pah±n±ya ta½ magga½ ta½ paµipada½ an±gamma pańcorambh±giy±ni sa½yojan±ni ńassati v± dakkhati v± pajahissati v±ti– neta½ µh±na½ vijjati. Seyyath±pi, ±nanda, mahato rukkhassa tiµµhato s±ravato taca½ acchetv± pheggu½ acchetv± s±racchedo bhavissat²ti– neta½ µh±na½ vijjati; evameva kho, ±nanda, yo maggo y± paµipad± pańcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ pah±n±ya ta½ magga½ ta½ paµipada½ an±gamma pańcorambh±giy±ni sa½yojan±ni ńassati v± dakkhati v± pajahissati v±ti– neta½ µh±na½ vijjati.
“Yo ca kho, ±nanda, maggo y± paµipad± pańcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ pah±n±ya ta½ magga½ ta½ paµipada½ ±gamma pańcorambh±giy±ni sa½yojan±ni ńassati v± dakkhati v± pajahissati v±ti– µh±nameta½ vijjati. Seyyath±pi, ±nanda, mahato rukkhassa tiµµhato s±ravato taca½ chetv± pheggu½ chetv± s±racchedo bhavissat²ti– µh±nameta½ vijjati; evameva kho, ±nanda, yo maggo y± paµipad± pańcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ pah±n±ya ta½ magga½ ta½ paµipada½ ±gamma pańcorambh±giy±ni sa½yojan±ni ńassati v± dakkhati v± pajahissati v±ti– µh±nameta½ vijjati. Seyyath±pi, ±nanda, gaŖg± nad² p³r± udakassa samatittik± k±kapeyy±. Atha dubbalako puriso ±gaccheyya– ‘aha½ imiss± gaŖg±ya nadiy± tiriya½ b±h±ya sota½ chetv± sotthin± p±ra½ gacchiss±m²’ti [gacch±m²ti (s². p².)]; so na sakkuŗeyya gaŖg±ya nadiy± tiriya½ b±h±ya sota½ chetv± sotthin± p±ra½ gantu½. Evameva kho, ±nanda, yesa½ kesańci [yassa kassaci (sabbattha)] sakk±yanirodh±ya dhamme desiyam±ne citta½ na pakkhandati nappas²dati na santiµµhati na vimuccati; seyyath±pi so dubbalako puriso evamete daµµhabb±. Seyyath±pi, ±nanda, gaŖg± nad² p³r± udakassa samatittik± k±kapeyy±. Atha balav± puriso ±gaccheyya– ‘aha½ imiss± gaŖg±ya nadiy± tiriya½ b±h±ya sota½ chetv± sotthin± p±ra½ gacchiss±m²’ti; so sakkuŗeyya gaŖg±ya nadiy± tiriya½ b±h±ya sota½ chetv± sotthin± p±ra½ gantu½. Evameva kho, ±nanda, yesa½ kesańci sakk±yanirodh±ya dhamme desiyam±ne citta½ pakkhandati pas²dati santiµµhati vimuccati; seyyath±pi so balav± puriso evamete daµµhabb±.
133. “Katamo c±nanda, maggo, katam± paµipad± pańcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ pah±n±ya? Idh±nanda, bhikkhu upadhivivek± akusal±na½ dhamm±na½ pah±n± sabbaso k±yaduµµhull±na½ paµippassaddhiy± vivicceva k±mehi vivicca akusalehi dhammehi savitakka½ savic±ra½ vivekaja½ p²tisukha½ paµhama½ jh±na½ upasampajja viharati. So yadeva tattha hoti r³pagata½ vedan±gata½ sańń±gata½ saŖkh±ragata½ vińń±ŗagata½ te dhamme aniccato dukkhato rogato gaŗ¹ato sallato aghato ±b±dhato parato palokato suńńato anattato samanupassati. So tehi dhammehi citta½ paµiv±peti [paµip±peti (sy±.), patiµµh±peti (ka.)]. So tehi dhammehi citta½ paµiv±petv± amat±ya dh±tuy± citta½ upasa½harati– ‘eta½ santa½ eta½ paŗ²ta½ yadida½ sabbasaŖkh±rasamatho sabb³padhipaµinissaggo taŗh±kkhayo vir±go nirodho nibb±nan’ti. So tattha µhito ±sav±na½ khaya½ p±puŗ±ti; no ce ±sav±na½ khaya½ p±puŗ±ti teneva dhammar±gena t±ya dhammanandiy± pańcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ parikkhay± opap±tiko hoti, tattha parinibb±y², an±vattidhammo tasm± lok±. Ayampi kho, ±nanda, maggo aya½ paµipad± pańcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ pah±n±ya.
“Puna capara½, ±nanda, bhikkhu vitakkavic±r±na½ v³pasam±…pe… dutiya½ jh±na½ upasampajja viharati… tatiya½ jh±na½… catuttha½ jh±na½ upasampajja viharati. So yadeva tattha hoti r³pagata½ vedan±gata½ sańń±gata½ saŖkh±ragata½ vińń±ŗagata½… an±vattidhammo tasm± lok±. Ayampi kho, ±nanda, maggo aya½ paµipad± pańcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ pah±n±ya.
“Puna capara½, ±nanda, bhikkhu sabbaso r³pasańń±na½ samatikkam± paµighasańń±na½ atthaŖgam± n±nattasańń±na½ amanasik±r± ‘ananto ±k±so’ti ±k±s±nańc±yatana½ upasampajja viharati. So yadeva tattha hoti vedan±gata½ sańń±gata½ saŖkh±ragata½ vińń±ŗagata½…pe… an±vattidhammo tasm± lok±. Ayampi kho, ±nanda, maggo aya½ paµipad± pańcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ pah±n±ya.
“Puna capara½, ±nanda, bhikkhu sabbaso ±k±s±nańc±yatana½ samatikkamma ‘ananta½ vińń±ŗan’ti vińń±ŗańc±yatana½ upasampajja viharati. So yadeva tattha hoti vedan±gata½ sańń±gata½ saŖkh±ragata½ vińń±ŗagata½…pe… an±vattidhammo tasm± lok±. Ayampi kho, ±nanda, maggo aya½ paµipad± pańcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ pah±n±ya.
“Puna capara½, ±nanda, bhikkhu sabbaso vińń±ŗańc±yatana½ samatikkamma ‘natthi kińc²’ti ±kińcańń±yatana½ upasampajja viharati. So yadeva tattha hoti vedan±gata½ sańń±gata½ saŖkh±ragata½ vińń±ŗagata½…pe… an±vattidhammo tasm± lok±. Ayampi kho, ±nanda, maggo aya½ paµipad± pańcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ pah±n±y±”ti.
“Eso ce, bhante, maggo es± paµipad± pańcanna½ orambh±giy±na½ sa½yojan±na½ pah±n±ya, atha kińcarahi idhekacce bhikkh³ cetovimuttino ekacce bhikkh³ pańń±vimuttino”ti? “Ettha kho panes±ha½ [ettha kho tes±ha½ (s². sy±. ka½. p².)], ±nanda, indriyavemattata½ vad±m²”ti.
Idamavoca bhagav±. Attamano ±yasm± ±nando bhagavato bh±sita½ abhinand²ti.

Mah±m±lukyasutta½ niµµhita½ catuttha½.