5. Bodhir±jakum±rasuttavaººan±

324. Eva½ me sutanti bodhir±jakum±rasutta½. Tattha kokanadoti kokanada½ vuccati paduma½. So ca maªgalap±s±do olokanakapaduma½ dassetv± kato, tasm± kokanadoti saªkha½ labhi.
325. Y±va pacchimasop±naka¼evar±ti ettha pacchimasop±naka¼evaranti paµhama½ sop±naphalaka½ vutta½. Addas± khoti olokanattha½yeva dv±rakoµµhake µhito addasa. Bhagav± tuºh² ahos²ti “kissa nu kho atth±ya r±jakum±rena aya½ mah±sakk±ro kato”ti ±vajjanto puttapatthan±ya katabh±va½ aññ±si. So hi r±jakum±ro aputtako, sutañc±nena ahosi– “buddh±na½ kira adhik±ra½ katv± manas± icchita½ labhant²”ti. So– “sac±ha½ putta½ labhiss±mi, samm±sambuddho mama celappaµika½ akkamissati. No ce labhiss±mi, na akkamissat²”ti patthana½ katv± santhar±pesi. Atha bhagav± “nibbattissati nu kho etassa putto”ti ±vajjetv± “na nibbattissat²”ti addasa.
Pubbe kira so ekasmi½ d²pe vasam±no samacchandena sakuºapotake kh±di. Sacassa m±tug±mo aññova bhaveyya, putta½ labheyya. Ubhohi pana sam±nacchandehi hutv± p±pakamma½ kata½, tenassa putto na nibbattissat²ti aññ±si. Dusse pana akkante– “buddh±na½ adhik±ra½ katv± patthitapatthita½ labhant²ti loke anussavo, may± ca mah±-abhin²h±ro kato, na ca putta½ labh±mi, tuccha½ ida½ vacanan”ti micch±gahaºa½ gaºheyya. Titthiy±pi– “natthi samaº±na½ akattabba½ n±ma, celappaµika½ maddant± ±hiº¹ant²”ti ujjh±yeyyu½ Etarahi ca akkamantesu bah³ bhikkh³ paracittaviduno, te bhabba½ j±nitv± akkamissanti, abhabba½ j±nitv± na akkamissanti. An±gate pana upanissayo mando bhavissati, an±gata½ na j±nissanti. Tesu akkamantesu sace patthita½ ijjhissati, icceta½ kusala½ No ce ijjhissati,– “pubbe bhikkhusaªghassa abhin²h±ra½ katv± icchiticchita½ labhanti, ta½ id±ni na labhanti Teyeva maññe bhikkh³ paµipattip³rak± ahesu½, ime paµipatti½ p³retu½ na sakkont²”ti manuss± vippaµis±rino bhavissant²ti imehi k±raºehi bhagav± akkamitu½ anicchanto tuºh² ahosi. Sikkh±pada½ paññapesi “na, bhikkhave, celappaµik± akkamitabb±”ti (c³¼ava. 268). Maªgalatth±ya paññatta½ anakkamantesu pana akkamanatth±ya anupaññatti½ µhapesi– “gih², bhikkhave, maªgalik±, anuj±n±mi, bhikkhave, gih²na½ maªgalatth±y±”ti (c³¼ava. 268).
326. Pacchima½ janata½ tath±gato anukampat²ti ida½ thero vuttesu k±raºesu tatiya½ k±raºa½ sandh±y±ha. Na kho sukhena sukhanti kasm± ±ha? K±masukhallik±nuyogasaññ² hutv± samm±sambuddho na akkami, tasm± ahampi satth±r± sam±nacchando bhaviss±m²ti maññam±no evam±ha.
327. So kho ahanti-±di “y±va rattiy± pacchime y±me”ti t±va mah±saccake (ma. ni. 1.364 ±dayo) vuttanayena veditabba½. Tato para½ y±va pañcavaggiy±na½ ±savakkhay± p±sar±sisutte (ma. ni. 1.272 ±dayo) vuttanayena veditabba½.
343. Aªkusagayhe sippeti aªkusagahaºasippe. Kusalo ahanti cheko aha½. Kassa pan±ya½ santike sippa½ uggaºh²ti? Pitu santike, pit±pissa pitu santikeva uggaºhi. Kosambiya½ kira parantapar±j± n±ma rajja½ k±resi. R±jamahes² garubh±r± ±k±satale raññ± saddhi½ b±l±tapa½ tappam±n± rattakambala½ p±rupitv± nisinn± hoti, eko hatthiliªgasakuºo “ma½sapes²”ti maññam±no gahetv± ±k±sa½ pakkhandi. S± “cha¹¹eyya man”ti bhayena nissadd± ahosi, so ta½ pabbatap±de rukkhaviµape µhapesi. S± p±ºissara½ karont² mah±saddamak±si. Sakuºo pal±yi, tass± tattheva gabbhavuµµh±na½ ahosi. Tiy±maratti½ deve vassante kambala½ p±rupitv± nis²di. Tato ca avid³re t±paso vasati. So tass± saddena aruºe uggate rukkham³la½ ±gato j±ti½ pucchitv± nisseºi½ bandhitv± ot±retv± attano vasanaµµh±na½ netv± y±gu½ p±yesi. D±rakassa megha-utuñca pabbata-utuñca gahetv± j±tatt± udenoti n±ma½ ak±si. T±paso phal±phal±ni ±haritv± dvepi jane posesi.
S± ekadivasa½ t±pasassa ±gamanavel±ya paccuggamana½ katv± itthikutta½ dassetv± t±pasa½ s²labheda½ ±p±desi. Tesa½ ekato vasant±na½ k±le gacchante parantapar±j± k±la½ ak±si. T±paso rattibh±ge nakkhatta½ oloketv± rañño matabh±va½ ñatv±– “tuyha½ r±j± mato, putto te ki½ idha vasitu½ icchati, ud±hu pettike rajje chatta½ uss±petun”ti pucchi. S± puttassa ±dito paµµh±ya sabba½ pavatti½ ±cikkhitv± chatta½ uss±petuk±matañcassa ñatv± t±pasassa ±rocesi. T±paso ca hatthiganthasippa½ j±n±ti, kutonena laddha½? Sakkassa santik±. Pubbe kirassa sakko upaµµh±na½ ±gantv± “kena kilamath±”ti pucchi. So “hatthiparissayo atth²”ti ±rocesi. Tassa sakko hatthiganthañceva v²ºakañca datv± “pal±petuk±mat±ya sati ima½ tanti½ v±detv± ima½ siloka½ vadeyy±tha, pakkosituk±mat±ya sati ima½ siloka½ vadeyy±th±”ti ±ha. T±paso ta½ sippa½ kum±rassa ad±si. So eka½ vaµarukkha½ abhiruhitv± hatth²su ±gatesu tanti½ v±detv± siloka½ vadati, hatth² bh²t± pal±yi½su.
So sippassa ±nubh±va½ ñatv± punadivase pakkosanasippa½ payojesi. Jeµµhakahatth² ±gantv± khandha½ upan±mesi. So tassa khandhagato yuddhasamatthe taruºahatth² uccinitv± kambalañca muddikañca gahetv± m±t±pitaro vanditv± nikkhanto anupubbena ta½ ta½ g±ma½ pavisitv±– “aha½ rañño putto, sampatti½ atthik± ±gacchant³”ti janasaªgaha½ katv± nagara½ pariv±retv±– “aha½ rañño putto, mayha½ chatta½ deth±”ti asaddahant±na½ kambalañca muddikañca dassetv± chatta½ uss±pesi. So hatthivittako hutv± “asukaµµh±ne sundaro hatth² atth²”ti vutte gantv± gaºh±ti. Caº¹apajjoto “tassa santike sippa½ gaºhiss±m²”ti kaµµhahatthi½ payojetv± tassa anto yodhe nis²d±petv± ta½ hatthi½ gahaºatth±ya ±gata½ gaºhitv± tassa santike sippa½ gahaºatth±ya dh²tara½ uyyojesi. So t±ya saddhi½ sa½v±sa½ kappetv± ta½ gahetv± attano nagara½yeva agam±si. Tass± kucchiya½ uppanno aya½ bodhir±jakum±ro attano pitu santike sippa½ uggaºhi.
344. Padh±niyaªg±n²ti padh±na½ vuccati padahanabh±vo, padh±namassa atth²ti padh±niyo. Padh±niyassa bhikkhuno aªg±n²ti padh±niyaªg±ni. Saddhoti saddh±ya samann±gato. S± panes± ±gamanasaddh± adhigamasaddh± okappanasaddh± pas±dasaddh±ti catubbidh±. Tattha sabbaññubodhisatt±na½ saddh± abhin²h±rato paµµh±ya ±gatatt± ±gamanasaddh± n±ma. Ariyas±vak±na½ paµivedhena adhigatatt± adhigamasaddh± n±ma. Buddho dhammo saªghoti vutte acalabh±vena okappana½ okappanasaddh± n±ma. Pas±duppatti pas±dasaddh± n±ma, idha pana okappanasaddh± adhippet±. Bodhinti catumaggañ±ºa½. Ta½ suppaµividdha½ tath±gaten±ti saddahati, desan±s²sameva ceta½, imin± pana aªgena t²supi ratanesu saddh± adhippet±. Yassa hi buddh±d²su pas±do balav±, tassa padh±na½ v²riya½ ijjhati.
App±b±dhoti arogo. App±taªkoti niddukkho. Samavep±kiniy±ti samavip±caniy±. Gahaºiy±ti kammajatejodh±tuy±. N±tis²t±ya n±ccuºh±y±ti atis²tagahaºiko hi s²tabh²r³ hoti, accuºhagahaºiko uºhabh²r³, tesa½ padh±na½ na ijjhati. Majjhimagahaºikassa ijjhati. Ten±ha “majjhim±ya padh±nakkham±y±”ti. Yath±bh³ta½ att±na½ ±vikatt±ti yath±bh³ta½ attano aguºa½ pak±set±. Udayatthag±miniy±ti udayañca atthañca gantu½ paricchinditu½ samatth±ya, etena paññ±salakkhaºaparigg±hika½ udayabbayañ±ºa½ vutta½. Ariy±y±ti parisuddh±ya. Nibbedhik±y±ti anibbiddhapubbe lobhakkhandh±dayo nibbijjhitu½ samatth±ya. Samm±dukkhakkhayag±miniy±ti tadaªgavasena kiles±na½ pah²natt± ya½ dukkha½ kh²yati, tassa dukkhassa khayag±miniy±. Iti sabbehipi imehi padehi vipassan±paññ±va kathit±. Duppaññassa hi padh±na½ na ijjhati. Im±ni ca pañca padh±niyaªg±ni lokiy±neva veditabb±ni.
345. S±yamanusiµµho p±to visesa½ adhigamissat²ti atthaªgate s³riye anusiµµho aruºuggamane visesa½ adhigamissati. P±tamanusiµµho s±yanti aruºuggamane anusiµµho s³riyatthaªgamanavel±ya½. Ayañca pana desan± neyyapuggalavasena vutt±. Dandhapañño hi neyyapuggalo sattahi divasehi arahatta½ p±puº±ti, tikkhapañño ekadivasena, sesadivase majjhimapaññ±vasena veditabba½. Aho buddho aho dhammo aho dhammassa sv±kkh±tat±ti yasm± buddhadhamm±na½ u¼±rat±ya dhammassa ca sv±kkh±tat±ya p±to kammaµµh±na½ kath±petv± s±ya½ arahatta½ p±puº±ti, tasm± pasa½santo evam±ha. Yatra hi n±m±ti vimhayatthe nip±to.
346. Kucchimat²ti ±pannasatt±. Yo me aya½, bhante, kucchigatoti ki½ paneva½ saraºa½ gahita½ hot²ti. Na hoti. Acittakasaraºagamana½ n±ma natthi, ±rakkho panassa paccupaµµhitova hoti. Atha na½ yad± mahallakak±le m±t±pitaro,– “t±ta, kucchigatameva ta½ saraºa½ gaºh±payimh±”ti s±renti, so ca sallakkhetv± “aha½ saraºa½ gato up±sako”ti sati½ upp±deti, tad± saraºa½ gahita½ n±ma hoti. Sesa½ sabbattha utt±namev±ti.

Papañcas³daniy± majjhimanik±yaµµhakath±ya

Bodhir±jakum±rasuttavaººan± niµµhit±.