4. Potaliyasuttavaººan±
31. Eva½ me sutanti potaliyasutta½. Tattha aªguttar±pes³ti aªg±yeva so janapado, mahiy± panassa uttarena y± ±po, t±sa½ avid³ratt± uttar±potipi vuccati. Kataramahiy± uttarena y± ±poti, mah±mahiy±. Tatth±ya½ ±vibh±vakath±– aya½ kira jambud²po dasasahassayojanaparim±ºo. Tattha ca catusahassayojanappam±ºo padeso udakena ajjhotthaµo samuddoti saªkha½ gato Tisahassayojanappam±ºe manuss± vasanti. Tisahassayojanappam±ºe himav± patiµµhito ubbedhena pañcayojanasatiko catur±s²tik³µasahassapaµimaº¹ito samantato sandam±napañcasatanad²vicitto, yattha ±y±mavitth±rena ceva gambh²rat±ya ca paºº±sapaºº±sayojan± diya¹¹hayojanasataparimaº¹al± anotattadaho kaººamuº¹adaho rathak±radaho chaddantadaho kuº±ladaho mand±kin²daho s²hapap±tadahoti satta mah±sar± patiµµhit±. Tesu anotattadaho sudassanak³µa½ citrak³µa½ k±¼ak³µa½ gandham±danak³µa½ kel±sak³µanti imehi pañcahi pabbatehi parikkhitto. Tattha sudassanak³µa½ sovaººamaya½ dviyojanasatubbedha½ antovaªka½ k±kamukhasaºµh±na½ tameva sara½ paµicch±detv± µhita½. Citrak³µa½ sabbaratanamaya½. K±¼ak³µa½ añjanamaya½. Gandham±danak³µa½ s±numaya½ abbhantare muggavaººa½, m³lagandho s±ragandho pheggugandho tacagandho papaµikagandho rasagandho pattagandho pupphagandho phalagandho gandhagandhoti imehi dasahi gandhehi ussanna½ n±nappak±ra-osadhasañchanna½, k±¼apakkha-uposathadivase ±dittamiva aªg±ra½ jalanta½ tiµµhati. Kel±sak³µa½ rajatamaya½. Sabb±ni sudassanena sam±nubbedhasaºµh±n±ni, tameva sara½ paµicch±detv± µhit±ni. T±ni sabb±ni dev±nubh±vena n±g±nubh±vena ca vassanti, nadiyo ca tesu sandanti. Ta½ sabbampi udaka½ anotattameva pavisati. Candimas³riy± dakkhiºena v± uttarena v± gacchant± pabbatantarena tattha obh±sa½ karonti, uju½ gacchant± na karonti, tenevassa anotattanti saªkh± udap±di. Tattha manoharasil±tal±ni nimmacchakacchap±ni phalikasadisanimmaludak±ni nh±natitth±ni supaµiyatt±ni honti, yesu buddhapaccekabuddhakh²º±sav± ca iddhimanto ca isayo nh±yanti, devayakkh±dayo uyy±nak²¼aka½ k²¼anti. Tassa cat³su passesu s²hamukha½ hatthimukha½ assamukha½ usabhamukhanti catt±ri mukh±ni honti, yehi catasso nadiyo sandanti. S²hamukhena nikkhantanad²t²re s²h± bahutar± honti. Hatthimukh±d²hi hatthi-assa-usabh±. Puratthimadisato nikkhantanad² anotatta½ tikkhattu½ padakkhiºa½ katv± itar± tisso nadiyo anupagamma p±c²nahimavanteneva amanussapatha½ gantv± mah±samudda½ pavisati. Pacchimadisato ca uttaradisato ca nikkhantanadiyopi tatheva padakkhiºa½ katv± pacchimahimavanteneva uttarahimavanteneva ca amanussapatha½ gantv± mah±samudda½ pavisanti. Dakkhiºadisato nikkhantanad² pana ta½ tikkhattu½ padakkhiºa½ katv± dakkhiºena ujuka½ p±s±ºapiµµheneva saµµhiyojan±ni gantv± pabbata½ paharitv± vuµµh±ya parikkhepena tig±vutappam±º± udakadh±r± ca hutv± ±k±sena saµµhiyojan±ni gantv± tiyagga¼e n±ma p±s±ºe patit±, p±s±ºo udakadh±r±vegena bhinno. Tattha paññ±sayojanappam±º± tiyagga¼± n±ma pokkharaº² j±t±, pokkharaºiy± k³la½ bhinditv± p±s±ºa½ pavisitv± saµµhiyojan±ni gat±. Tato ghanapathavi½ bhinditv± umaªgena saµµhiyojan±ni gantv± viñjhu½ n±ma tiracch±napabbata½ paharitv± hatthatale pañcaªgulisadis± pañcadh±r± hutv± pavattanti. S± tikkhattu½ anotatta½ padakkhiºa½ katv± gataµµh±ne ±vaµµagaªg±ti vuccati. Ujuka½ p±s±ºapiµµhena saµµhiyojan±ni gataµµh±ne kaºhagaªg±ti, ±k±sena saµµhiyojan±ni gataµµh±ne ±k±sagaªg±ti, tiyagga¼ap±s±ºe paññ±sayojanok±se µhit± tiyagga¼apokkharaº²ti, k³la½ bhinditv± p±s±ºa½ pavisitv± saµµhiyojan±ni gataµµh±ne bahalagaªg±ti, umaªgena saµµhiyojan±ni gataµµh±ne umaªgagaªg±ti vuccati. Viñjhu½ n±ma tiracch±napabbata½ paharitv± pañcadh±r± hutv± pavattaµµh±ne pana gaªg± yamun± aciravat² sarabh³ mah²ti pañcadh± saªkha½ gat±. Evamet± pañca mah±nadiyo himavantato pabhavanti. T±su y± aya½ pañcam² mah² n±ma, s± idha mah±mah²ti adhippet±. Tass± uttarena y± ±po, t±sa½ avid³ratt± so janapado aªguttar±poti veditabbo. Tasmi½ aªguttar±pesu janapade. ¾paºa½ n±m±ti tasmi½ kira nigame v²sati ±paºamukhasahass±ni vibhatt±ni ahesu½. Iti so ±paº±na½ ussannatt± ±paºantveva saªkha½ gato. Tassa ca nigamassa avid³re nad²t²re ghanacch±yo ramaº²yo bh³mibh±go mah±vanasaº¹o, tasmi½ bhagav± viharati. Tenevettha vasanaµµh±na½ na niy±mitanti veditabba½. Yenaññataro vanasaº¹o tenupasaªkam²ti bhikkhusaªgha½ vasanaµµh±na½ pesetv± ekakova upasaªkami potaliya½ gahapati½ sandh±ya. Potaliyopi kho gahapat²ti potaliyoti eva½n±mako gahapati. Sampannaniv±sanap±vuraºoti paripuººaniv±sanap±vuraºo eka½ d²ghadasa½ s±µaka½ nivattho eka½ p±rutoti attho. Chattup±han±h²ti chatta½ gahetv± up±han± ±ruyh±ti attho. ¾san±n²ti pallaªkap²µhapal±lap²µhak±d²ni. Antamaso s±kh±bhaªgampi hi ±sananteva vuccati. Gahapativ±den±ti gahapat²ti imin± vacanena. Samud±carat²ti voharati. Bhagavanta½ etadavoc±ti tatiya½ gahapat²ti vacana½ adhiv±setu½ asakkonto bhagavantameta½ “tayida½, bho, gotam±”ti-±divacana½ avoca. Tattha nacchannanti na anucchavika½. Nappatir³panti na s±ruppa½. ¾k±r±ti-±d²ni sabb±neva k±raºavevacan±ni. D²ghadasavatthadh±raºa-kesamassunakhaµhapan±d²ni hi sabb±neva gihibyañjan±ni tassa gihibh±va½ p±kaµa½ karont²ti ±k±r±, gihisaºµh±nena saºµhitatt± liªg±, gihibh±vassa sañj±nananimittat±ya nimitt±ti vutt±. Yath± ta½ gahapatiss±ti yath± gahapatissa ±k±raliªganimitt± bhaveyyu½, tatheva tuyha½. Tena t±ha½ eva½ samud±car±m²ti dasseti. Atha so yena k±raºena gahapativ±da½ n±dhiv±seti, ta½ pak±sento “tath± hi pana me”ti-±dim±ha. Niyy±tanti niyy±tita½. Anov±d² anupav±d²ti “t±t±, kasatha, vapatha, vaºippatha½ payojeth±”ti-±din± hi nayena ovadanto ov±d² n±ma hoti. “Tumhe na kasatha, na vapatha, na vaºippatha½ payojetha, katha½ j²vissatha, puttad±ra½ v± bharissath±”ti-±din± nayena pana upavadanto upav±d² n±ma hoti. Aha½ pana ubhayampi ta½ na karomi. Ten±ha½ tattha anov±d² anupav±d²ti dasseti. Gh±sacch±danaparamo vihar±m²ti gh±samattañceva acch±danamattañca parama½ katv± vihar±mi, tato para½ natthi, na ca patthem²ti d²peti. 32. Giddhilobho pah±tabboti gedhabh³to lobho pah±tabbo. Anind±rosanti anind±bh³ta½ aghaµµana½. Nind±rosoti nind±ghaµµan±. Voh±rasamucched±y±ti ettha voh±roti byavah±ravoh±ropi paººattipi vacanampi cetan±pi. Tattha–
“Yo hi koci manussesu, voh±ra½ upaj²vati;
eva½ v±seµµha j±n±hi, v±ºijo so na br±hmaºo”ti. (Ma. ni. 2.457)–
Aya½ byavah±ravoh±ro n±ma. “Saªkh± samaññ± paññatti voh±ro”ti (dha. sa. 1313-1315) aya½ paººattivoh±ro n±ma. “Tath± tath± voharati apar±masan”ti (ma. ni. 3.332) aya½ vacanavoh±ro n±ma. “Aµµha ariyavoh±r± aµµha anariyavohar±”ti (a. ni. 8.67) aya½ cetan±voh±ro n±ma, ayamidh±dhippeto. Yasm± v± pabbajitak±lato paµµh±ya gih²ti cetan± natthi, samaºoti cetan± hoti. Gih²ti vacana½ natthi, samaºoti vacana½ hoti. Gih²ti paººatti natthi, samaºoti paººatti hoti. Gih²ti byavah±ro natthi, samaºoti v± pabbajitoti v± byavah±ro hoti. Tasm± sabbepete labbhanti.
33. Yesa½ kho aha½ sa½yojan±na½ hetu p±º±tip±t²ti ettha p±º±tip±tova sa½yojana½. P±º±tip±tasseva hi hetu p±º±tip±tapaccay± p±º±tip±t² n±ma hoti. P±º±tip±t±na½ pana bahut±ya “yesa½ kho ahan”ti vutta½. Tes±ha½ sa½yojan±nanti tesa½ aha½ p±º±tip±tabandhan±na½. Pah±n±ya samucched±ya paµipannoti imin± ap±º±tip±tasaªkh±tena k±yikas²lasa½varena pah±natth±ya samucchedanatth±ya paµipanno. Att±pi ma½ upavadeyy±ti kunthakipillikampi n±ma j²vit± avoropanakas±sane pabbajitv± p±º±tip±tamattatopi oramitu½ na sakkomi, ki½ mayha½ pabbajj±y±ti eva½ att±pi ma½ upavadeyya. Anuvicc±pi ma½ viññ³ garaheyyunti evar³pe n±ma s±sane pabbajitv± p±º±tip±tamattatopi oramitu½ na sakkoti, ki½ etassa pabbajj±y±ti eva½ anuvicca tulayitv± pariyog±hetv± aññepi viññ³ paº¹it± garaheyyu½. Etadeva kho pana sa½yojanameta½ n²varaºanti dasasu sa½yojanesu pañcasu ca n²varaºesu apariy±pannampi “aµµha n²varaº±”ti desan±vaseneta½ vutta½. Vaµµabandhanaµµhena hi hitapaµicch±danaµµhena ca sa½yojanantipi n²varaºantipi vutta½. ¾sav±ti p±º±tip±tak±raº± eko avijj±savo uppajjati. Vigh±tapari¼±h±ti vigh±t± ca pari¼±h± ca. Tattha vigh±taggahaºena kilesadukkhañca vip±kadukkhañca gahita½, pari¼±haggahaºenapi kilesapari¼±ho ca vip±kapari¼±ho ca gahito. Imin± up±yena sabbattha attho veditabbo. 34-40. Aya½ pana viseso– tes±ha½ sa½yojan±na½ pah±n±y±ti imasmi½ pade imin± dinn±d±nasaªkh±tena k±yikas²lasa½varena, saccav±c±saªkh±tena v±casikas²lasa½varena, apisuº±v±c±saªkh±tena v±casikas²lasa½varena, agiddhilobhasaªkh±tena m±nasikas²lasa½varena, anind±rosasaªkh±tena k±yikav±casikas²lasa½varena akodhup±y±sasaªkh±tena m±nasikas²lasa½varena, anatim±nasaªkh±tena m±nasikas²lasa½varena pah±natth±ya samucchedanatth±ya paµipannoti eva½ sabbav±resu yojan± k±tabb±. Att±pi ma½ upavadeyya anuvicc±pi ma½ viññ³ garaheyyunti imesu pana padesu tiºasal±kampi n±ma up±d±ya adinna½ aggahaºas±sane pabbajitv± adinn±d±namattatopi viramitu½ na sakkomi, ki½ mayha½ pabbajj±y±ti eva½ att±pi ma½ upavadeyya. Evar³pe n±ma s±sane pabbajitv± adinn±d±namattatopi oramitu½ na sakkoti, ki½ imassa pabbajj±y±ti eva½ anuvicc±pi ma½ viññ³ garaheyyu½? Has±pekkhat±yapi n±ma davakamyat±ya v± mus±v±da½ akaraºas±sane pabbajitv±. Sabb±k±rena pisuºa½ akaraºas±sane n±ma pabbajitv±. Appamattakampi giddhilobha½ akaraºas±sane n±ma pabbajitv±pi. Kakacena aªgesu okkantiyam±nesupi n±ma paresa½ nind±rosa½ akaraºas±sane pabbajitv±. Chinnakh±ºukaºµak±d²supi n±ma kodhup±y±sa½ akaraºas±sane pabbajitv±. Adhim±namattampi n±ma m±na½ akaraºas±sane pabbajitv± atim±namattampi pajahitu½ na sakkomi, ki½ mayha½ pabbajj±y±ti eva½ att±pi ma½ upavadeyya. Evar³pe n±ma s±sane pabbajitv± atim±namattampi pajahitu½ na sakkoti, ki½ imassa pabbajj±y±ti eva½ anuvicc±pi ma½ viññ³ garaheyyunti eva½ sabbav±resu yojan± k±tabb±. ¾sav±ti imasmi½ pana pade adinn±d±nak±raº± k±m±savo diµµh±savo avijj±savoti tayo ±sav± uppajjanti, tath± mus±v±dak±raº± pisuº±v±c±k±raº± ca, giddhilobhak±raº± diµµh±savo avijj±savo ca, nind±rosak±raº± avijj±savova, tath± kodhup±y±sak±raº±, atim±nak±raº± bhav±savo avijj±savo c±ti dveva ±sav± uppajjant²ti eva½ ±savuppatti veditabb±. Imesu pana aµµhasupi v±resu asammohattha½ puna aya½ saªkhepavinicchayo– purimesu t±va cat³su viramitu½ na sakkom²ti vattabba½, pacchimesu pajahitu½ na sakkom²ti. P±º±tip±tanind±rosakodhup±y±sesu ca eko avijj±savova hoti, adinn±d±namus±v±dapisuº±v±c±su k±m±savo diµµh±savo avijj±savo, giddhilobhe diµµh±savo avijj±savo, atim±ne bhav±savo avijj±savo, ap±º±tip±ta½ dinn±d±na½ k±yika½ s²la½, amus± apisuºa½ v±casikas²la½, µhapetv± anind±rosa½ ses±ni t²ºi m±nasikas²l±ni. Yasm± pana k±yenapi ghaµµeti roseti v±c±yapi, tasm± anind±roso dve µh±n±ni y±ti, k±yikas²lampi hoti v±casikas²lampi. Ett±vat± ki½ kathita½? P±timokkhasa½varas²la½. P±timokkhasa½varas²le µhitassa ca bhikkhuno paµisaªkh±pah±navasena gihivoh±rasamucchedo kathitoti veditabbo.