4. D²ghanakhasuttavaººan±
201. Eva½ me sutanti d²ghanakhasutta½. Tattha s³karakhat±yanti s³karakhat±ti eva½n±make leºe. Kassapabuddhak±le kira ta½ leºa½ ekasmi½ buddhantare pathaviy± va¹¹ham±n±ya antobh³migata½ j±ta½. Athekadivasa½ eko s³karo tassa chadanapariyantasam²pe pa½su½ khaºi. Deve vuµµe pa½sudhoto chadanapariyanto p±kaµo ahosi. Eko vanacarako disv±– “pubbe s²lavantehi paribhuttaleºena bhavitabba½, paµijaggiss±mi nan”ti samantato pa½su½ apanetv± leºa½ sodhetv± kuµµaparikkhepa½ katv± dv±rav±tap±na½ yojetv± supariniµµhita-sudh±kammacittakammarajatapaµµasadis±ya v±luk±ya santhatapariveºa½ leºa½ katv± mañcap²µha½ paññ±petv± bhagavato vasanatth±ya ad±si. Leºa½ gambh²ra½ ahosi otaritv± abhiruhitabba½. Ta½ sandh±yeta½ vutta½. D²ghanakhoti tassa paribb±jakassa n±ma½. Upasaªkam²ti kasm± upasaªkami? So kira there a¹¹ham±sapabbajite cintesi– “mayha½ m±tulo añña½ p±saº¹a½ gantv± na cira½ tiµµhati, id±ni panassa samaºassa gotamassa santika½ gatassa a¹¹ham±so j±to. Pavattimpissa na suº±mi, ojavanta½ nu kho s±sana½, j±niss±mi nan”ti gantuk±mo j±to. Tasm± upasaªkami. Ekamanta½ µhitoti tasmi½ kira samaye thero bhagavanta½ b²jayam±no µhito hoti, paribb±jako m±tule hirottappena µhitakova pañha½ pucchi. Tena vutta½ “ekamanta½ µhito”ti. Sabba½ me nakkhamat²ti sabb± me upapattiyo nakkhamanti, paµisandhiyo nakkhamant²ti adhipp±yena vadati. Ett±vat±nena “ucchedav±dohamasm²”ti d²pita½ hoti. Bhagav± panassa adhipp±ya½ muñcitv± akkhare t±va dosa½ dassento y±pi kho teti-±dim±ha. Tattha es±pi te diµµhi nakkhamat²ti es±pi te paµhama½ ruccitv± kham±petv± gahitadiµµhi nakkhamat²ti. Es± ce me, bho gotama, diµµhi khameyy±ti mayhañhi sabba½ nakkhamat²ti diµµhi, tassa mayha½ y± es± sabba½ me nakkhamat²ti diµµhi, es± me khameyya. Ya½ ta½ “sabba½ me nakkhamat²”ti vutta½, tampissa t±disameva. Yath± sabbagahaºena gahit±pi aya½ diµµhi khamati, evameva½ tampi khameyya Eva½ attano v±de ±ropita½ dosa½ ñatv± ta½ parihar±m²ti saññ±ya vadati, atthato panassa “es± diµµhi na me khamat²”ti ±pajjati. Yassa panes± na khamati na ruccati, tass±ya½ t±ya diµµhiy± sabba½ me na khamat²ti diµµhi rucita½. Tena hi diµµhi-akkhamena arucitena bhavitabbanti sabba½ khamat²ti ruccat²ti ±pajjati. Na panesa ta½ sampaµicchati, kevala½ tass±pi ucchedadiµµhiy± ucchedameva gaºh±ti. Ten±ha bhagav± ato kho te, aggivessana,…pe… aññañca diµµhi½ up±diyant²ti. Tattha atoti pajahanakesu nissakka½, ye pajahanti, tehi ye nappajahant²ti vucciyanti, teva bahutar±ti attho. Bah³ hi bahutar±ti ettha hik±ro nip±tamatta½, bah³ bahutar±ti attho. Parato tan³ hi tanutar±ti padepi eseva nayo. Ye evam±ha½s³ti ye eva½ vadanti. Tañceva diµµhi½ nappajahanti, aññañca diµµhi½ up±diyant²ti m³ladassana½ nappajahanti, aparadassana½ up±diyanti. Ettha ca sassata½ gahetv± tampi appah±ya uccheda½ v± ekaccasassata½ v± gahetu½ na sakk±, ucchedampi gahetv± ta½ appah±ya sassata½ v± ekaccasassata½ v± na sakk± gahetu½, ekaccasassatampi gahetv± ta½ appah±ya sassata½ v± uccheda½ v± na sakk± gahetu½. M³lasassata½ pana appah±ya añña½ sassatameva sakk± gahetu½. Katha½? Ekasmiñhi samaye “r³pa½ sassatan”ti gahetv± aparasmi½ samaye “na suddhar³pameva sassata½, vedan±pi sassat±, viññ±ºampi sassatan”ti gaºh±ti. Ucchedepi ekaccasassatepi eseva nayo. Yath± ca khandhesu, eva½ ±yatanesupi yojetabba½. Ida½ sandh±ya vutta½– “tañceva diµµhi½ nappajahanti, aññañca diµµhi½ up±diyant²”ti. Dutiyav±re atoti appajahanakesu nissakka½, ye nappajahanti, tehi, ye pajahant²ti vucciyanti, teva tanutar± appatar±ti attho. Tañceva diµµhi½ pajahanti, aññañca diµµhi½ na up±diyant²ti tañca m³ladassana½ pajahanti, aññañca dassana½ na gaºhanti. Katha½? Ekasmiñhi samaye “r³pa½ sassatan”ti gahetv± aparasmi½ samaye tattha ±d²nava½ disv± “o¼±rikameta½ mayha½ dassanan”ti pajahati “na kevalañca r³pa½ sassatanti dassanameva o¼±rika½, vedan±pi sassat±…pe… viññ±ºampi sassatanti dassana½ o¼±rikamev±”ti vissajjeti Ucchedepi ekaccasassatepi eseva nayo. Yath± ca khandhesu, eva½ ±yatanesupi yojetabba½. Eva½ tañca m³ladassana½ pajahanti, aññañca dassana½ na gaºhanti. Santaggivessan±ti kasm± ±rabhi? Aya½ ucchedaladdhiko attano laddhi½ nig³hati, tass± pana laddhiy± vaººe vuccam±ne attano laddhi½ p±tukarissat²ti tisso laddhiyo ekato dassetv± vibhajitu½ ima½ desana½ ±rabhi. S±r±g±ya santiketi-±d²su r±gavasena vaµµe rajjanassa ±sann± taºh±diµµhisa½yojanena vaµµasa½yojanassa santike. Abhinandan±y±ti taºh±diµµhivaseneva gilitv± pariy±diyanassa gahaºassa ca ±sann±ti attho. As±r±g±ya santiketi-±d²su vaµµe arajjanassa ±sann±ti-±din± nayena attho veditabbo. Ettha ca sassatadassana½ appas±vajja½ dandhavir±ga½, ucchedadassana½ mah±s±vajja½ khippavir±ga½. Katha½? Sassatav±d² hi idhaloka½ paralokañca atth²ti j±n±ti, sukatadukkaµ±na½ phala½ atth²ti j±n±ti, kusala½ karoti, akusala½ karonto bh±yati, vaµµa½ ass±deti, abhinandati. Buddh±na½ v± buddhas±vak±na½ v± sammukh²bh³to s²gha½ laddhi½ jahitu½ na sakkoti. Tasm± ta½ sassatadassana½ appas±vajja½ dandhavir±ganti vuccati. Ucchedav±d² pana idhalokaparaloka½ atth²ti j±n±ti, sukatadukkaµ±na½ phala½ atth²ti j±n±ti, kusala½ na karoti, akusala½ karonto na bh±yati, vaµµa½ na ass±deti, n±bhinandati, buddh±na½ v± buddhas±vak±na½ v± sammukh²bh±ve s²gha½ dassana½ pajahati. P±ramiyo p³retu½ sakkonto buddho hutv±, asakkonto abhin²h±ra½ katv± s±vako hutv± parinibb±yati. Tasm± ucchedadassana½ mah±s±vajja½ khippavir±ganti vuccati. 202. So pana paribb±jako etamattha½ asallakkhetv±– “mayha½ dassana½ sa½vaººeti pasa½sati, addh± me sundara½ dassanan”ti sallakkhetv± ukka½seti me bhavanti-±dim±ha. Id±ni yasm± aya½ paribb±jako kañjiyeneva tittak±l±bu, ucchedadassaneneva p³rito, so yath± kañjiya½ appah±ya na sakk± l±bumhi telaph±ºit±d²ni pakkhipitu½, pakkhitt±nipi na gaºh±ti, evameva½ ta½ laddhi½ appah±ya abhabbo maggaphal±na½ l±bh±ya, tasm± laddhi½ jah±panattha½ tatraggivessan±ti-±di ±raddha½. Viggahoti kalaho. Evamet±sa½ diµµh²na½ pah±na½ hot²ti eva½ viggah±di-±d²nava½ disv± t±sa½ diµµh²na½ pah±na½ hoti. So hi paribb±jako “ki½ me imin± viggah±din±”ti ta½ ucchedadassana½ pajahati. 205. Athassa bhagav± vamitakañjiye l±bumhi sappiph±ºit±d²ni pakkhipanto viya hadaye amatosadha½ p³ress±m²ti vipassana½ ±cikkhanto aya½ kho pana, aggivessana, k±yoti-±dim±ha. Tassattho vammikasutte vutto. Aniccatoti-±d²nipi heµµh± vitth±rit±neva. Yo k±yasmi½ k±yachandoti y± k±yasmi½ taºh±. Snehoti taºh±snehova. K±yanvayat±ti k±y±nugamanabh±vo, k±ya½ anugacchanakakilesoti attho. Eva½ r³pakammaµµh±na½ dassetv± id±ni ar³pakammaµµh±na½ dassento tisso khoti-±dim±ha. Puna t±sa½yeva vedan±na½ asammissabh±va½ dassento yasmi½, aggivessana, samayeti-±dim±ha. Tatr±ya½ saªkhepattho yasmi½ samaye sukh±d²su eka½ vedana½ vedayati, tasmi½ samaye aññ± vedan± attano v±ra½ v± ok±sa½ v± olokayam±n± nisinn± n±ma natthi, atha kho anuppann±va honti bhinna-udakapupphu¼± viya ca antarahit± v±. Sukh±pi khoti-±di t±sa½ vedan±na½ cuººavicuººabh±vadassanattha½ vutta½. Na kenaci sa½vadat²ti tassata½ gahetv± “sassatav±d² ahan”ti ucchedav±din±pi saddhi½ na sa½vadati, tameva gahetv± “sassatav±d² ahan”ti ekaccasassatav±din± saddhi½ na vivadati. Eva½ tayopi v±d± parivattetv± yojetabb±. Yañca loke vuttanti ya½ loke kathita½ voharita½, tena voharati apar±masanto kiñci dhamma½ par±m±sagg±hena aggaºhanto. Vuttampi ceta½–
“Yo hoti bhikkhu araha½ kat±v²,
kh²º±savo antimadehadh±r²;
aha½ vad±m²tipi so vadeyya,
mama½ vadant²tipi so vadeyya;
loke samañña½ kusalo viditv±,
voh±ramattena so vohareyy±”ti. (Sa½. ni. 1.25).
Aparampi vutta½– “im± kho citta lokasamaññ± lokaniruttiyo lokavoh±r± lokapaññattiyo, y±hi tath±gato voharati apar±masan”ti (d². ni. 1.440).
206. Abhiññ±pah±nam±h±ti sassat±d²su tesa½ tesa½ dhamm±na½ sassata½ abhiññ±ya j±nitv± sassatassa pah±nam±ha, uccheda½, ekaccasassata½ abhiññ±ya ekaccasassatassa pah±na½ vadati. R³pa½ abhiññ±ya r³passa pah±na½ vadat²ti-±din± nayenettha attho veditabbo. Paµisañcikkhatoti paccavekkhantassa. Anup±d±ya ±savehi citta½ vimucc²ti anupp±danirodhena niruddhehi ±savehi aggahetv±va citta½ vimucci. Ett±vat± cesa parassa va¹¹hita½ bhatta½ bhuñjitv± khuda½ vinodento viya parassa ±raddh±ya dhammadesan±ya ñ±ºa½ pesetv± vipassana½ va¹¹hetv± arahattañceva patto, s±vakap±ram²ñ±ºassa ca matthaka½, so¼asa ca paññ± paµivijjhitv± µhito. D²ghanakho pana sot±pattiphala½ patv± saraºesu patiµµhito. Bhagav± pana ima½ desana½ s³riye dharam±neyeva niµµh±petv± gijjhak³µ± oruyha ve¼uvana½ gantv± s±vakasannip±tamak±si, caturaªgasamann±gato sannip±to ahosi. Tatrim±ni aªg±ni– m±ghanakkhattena yutto puººama-uposathadivaso, kenaci an±mantit±ni hutv± attanoyeva dhammat±ya sannipatit±ni a¹¹hatelas±ni bhikkhusat±ni, tesu ekopi puthujjano v± sot±panna-sakad±g±mi-an±g±mi-sukkhavipassaka-arahantesu v± aññataro natthi, sabbe cha¼abhiññ±va, ekopi cettha satthakena kese chinditv± pabbajito n±ma natthi, sabbe ehibhikkhunoyev±ti.
Papañcas³daniy± majjhimanik±yaµµhakath±ya
D²ghanakhasuttavaººan± niµµhit±.