Yasm± pana d±na½ dadanto s²la½ sam±d±tu½ sakkoti, tasm± tadanatara½ s²lakatha½ kathesi. S²lakathanti s²la½ n±meta½ avassayo patiµµh± ±rammaºa½ t±ºa½ leºa½ gati par±yaºa½, s²la½ n±meta½ mama va½so, aha½ saªkhap±lan±gar±jak±le, bh³ridattan±gar±jak±le, campeyyan±gar±jak±le, s²lavan±gar±jak±le, m±tuposakahatthir±jak±le, chaddantahatthir±jak±leti anantesu attabh±vesu s²la½ parip³resi½. Idhalokaparalokasampatt²nañhi s²lasadiso avassayo, s²lasadis± patiµµh±, ±rammaºa½ t±ºa½ leºa½ gati par±yaºa½ natthi, s²l±laªk±rasadiso alaªk±ro natthi, s²lapupphasadisa½ puppha½ natthi, s²lagandhasadiso gandho natthi. S²l±laªk±rena hi alaªkata½ s²lakusumapi¼andhana½ s²lagandh±nulitta½ sadevakopi loko olokento titti½ na gacchat²ti evam±di½ s²laguºapaµisa½yutta½ katha½. Ida½ pana s²la½ niss±ya aya½ saggo labbhat²ti dassetu½ s²l±nantara½ saggakatha½ kathesi. Saggakathanti aya½ saggo n±ma iµµho kanto man±po, niccamettha k²¼±, nicca½ sampattiyo labbhanti, c±tumah±r±jik± dev± navutivassasatasahass±ni dibbasukha½ dibbasampatti½ anubhavanti, t±vati½s± tisso ca vassakoµiyo saµµhi ca vassasatasahass±n²ti evam±di½ saggaguºapaµisa½yutta½ katha½. Saggasampatti½ kathayant±nañhi buddh±na½ mukha½ nappahoti. Vuttampi ceta½ “anekapariy±yena kho aha½, bhikkhave, saggakatha½ katheyyan”ti-±di (ma. ni. 3.255). Eva½ saggakath±ya palobhetv± puna hatthi½ alaªkaritv± tassa soº¹a½ chindanto viya– “ayampi saggo anicco addhuvo, na ettha chandar±go k±tabbo”ti dassanattha½– “appass±d± k±m± vutt± may± bahudukkh± bahup±y±s±, ±d²navo ettha bhiyyo”ti-±din± (p±ci. 417; ma. ni. 1.235) nayena k±m±na½ ±d²nava½ ok±ra½ sa½kilesa½ kathesi. Tattha ±d²navoti doso. Ok±roti avak±ro l±makabh±vo. Sa½kilesoti tehi satt±na½ sa½s±re sa½kilissana½. Yath±ha “kilissanti vata, bho, satt±”ti (ma. ni. 2.351). Eva½ k±m±d²navena tajjitv± nekkhamme ±nisa½sa½ pak±sesi. Kallacittanti arogacitta½. S±mukka½sik±ti s±ma½ ukka½sik± attan±yeva gahetv± uddharitv± gahit±, sayambh³ñ±ºena diµµh±, as±dh±raº± aññesanti attho. K± panes±ti, ariyasaccadesan±? Tenev±ha– “dukkha½ samudaya½ nirodha½ maggan”ti. Viraja½ v²tamalanti r±garaj±d²na½ abh±v± viraja½, r±gamal±d²na½ vigatatt± v²tamala½. Dhammacakkhunti upari brahm±yusutte tiººa½ magg±na½, c³¼ar±hulov±de ±savakkhayasseta½ n±ma½. Idha pana sot±pattimaggo adhippeto. Tassa uppatti-±k±radassanattha½ “ya½kiñci samudayadhamma½, sabba½ ta½ nirodhadhamman”ti ±ha. Tañhi nirodha½ ±rammaºa½ katv± kiccavasena eva½ sabbasaªkhata½ paµivijjhanta½ uppajjati. Diµµho ariyasaccadhammo eten±ti diµµhadhammo. Esa nayo sesapadesupi. Tiºº± vicikicch± anen±ti tiººavicikiccho. Vigat± katha½kath± ass±ti vigatakatha½katho. Ves±rajjappattoti ves±rajja½ patto. Kattha? Satthu s±sane. N±ssa paro paccayo, na parassa saddh±ya ettha vattat²ti aparappaccayo. 70. Cittena sampaµiccham±no abhinanditv±, v±c±ya pasa½sam±no anumoditv±. ¾var±m²ti thakemi pidah±mi. An±vaµanti na ±varita½ vivaµa½ uggh±µita½. 71. Assosi kho d²ghatapass²ti so kira tassa gatak±lato paµµh±ya– “paº¹ito gahapati samaºo ca gotamo dassanasampanno niyy±nikakatho, dassanepi tassa pas²dissati, dhammakath±yapi pas²dissati, pas²ditv± saraºa½ gamissati, gato nu kho saraºa½ gahapati na t±va gato”ti ohitasotova hutv± vicarati. Tasm± paµhama½yeva assosi. 72. Tena hi samm±ti balavasokena abhibh³to “ettheva tiµµh±”ti vacana½ sutv±pi attha½ asallakkhento dov±rikena saddhi½ sallapatiyeva. Majjhim±ya dv±ras±l±y±nti yassa gharassa satta dv±rakoµµhak±, tassa sabba-abbhantarato v± sabbab±hirato v± paµµh±ya catutthadv±rakoµµhako, yassa pañca, tassa tatiyo, yassa tayo, tassa dutiyo dv±rakoµµhako majjhimadv±ras±l± n±ma. Ekadv±rakoµµhakassa pana gharassa majjhaµµh±ne maªgalatthambha½ niss±ya majjhimadv±ras±l±. Tassa pana gehassa satta dv±rakoµµhak±, pañc±tipi vutta½. 73. Agganti-±d²ni sabb±ni aññamaññavevacan±ni. Ya½ sudanti ettha yanti ya½ n±µaputta½. Sudanti nip±tamatta½. Pariggahetv±ti teneva uttar±saªgena udare parikkhipanto gahetv±. Nis²d±pet²ti saºika½ ±cariya, saºika½ ±cariy±ti mahanta½ telaghaµa½ µhapento viya nis²d±peti. Dattos²ti ki½ ja¼osi j±toti attho. Paµimukkoti s²se parikkhipitv± gahito. Aº¹ah±rakoti-±di½ duµµhullavacanampi sam±na½ upaµµh±kassa aññath±bh±vena uppannabalavasokat±ya ida½ n±ma bhaº±m²ti asallakkhetv±va bhaºati. 74. Bhaddik±, bhante, ±vaµµan²ti nigaºµho m±yameva sandh±ya vadati, up±sako attan± paµividdha½ sot±pattimagga½. Tena h²ti nip±tamattameta½, bhante, upama½ te kariss±micceva attho. K±raºavacana½ v±, yena k±raºena tumh±ka½ s±sana½ aniyy±nika½, mama satthu niyy±nika½, tena k±raºena upama½ te kariss±m²ti vutta½ hoti. 75. Upavijaññ±ti vij±yanak±la½ upagat±. Makkaµacch±pakanti makkaµapotaka½. Kiºitv± ±neh²ti m³la½ datv±va ±hara. ¾paºesu hi saviññ±ºakampi aviññ±ºakampi makkaµ±dik²¼anabhaº¹aka½ vikkiºanti. Ta½ sandh±yeta½ ±ha. Rajitanti bahalabahala½ p²t±valepanaraªgaj±ta½ gahetv± rajitv± dinna½ ima½ icch±m²ti attho. ¾koµitapacc±koµitanti ±koµitañceva parivattetv± punappuna½ ±koµitañca. Ubhatobh±gavimaµµhanti maºip±s±ºena ubhosu passesu suµµhu vimaµµha½ ghaµµetv± upp±ditacchavi½. Raªgakkhamo hi khoti saviññ±ºakampi aviññ±ºakampi raªga½ pivati. Tasm± evam±ha. No ±koµµanakkhamoti saviññ±ºakassa t±va ±koµµanaphalake µhapetv± kucchiya½ ±koµitassa kucchi bhijjati, kar²sa½ nikkhamati. Ses² ±koµitassa s²sa½ bhijjati, mattaluªga½ nikkhamati. Aviññ±ºako khaº¹akhaº¹ita½ gacchati. Tasm± evam±ha. No vimajjanakkhamoti saviññ±ºako maºip±s±ºena vimaddiyam±no nillomata½ nicchavitañca ±pajjati, aviññ±ºakopi vacuººakabh±va½ ±pajjati. Tasm± evam±ha. Raªgakkhamo hi kho b±l±nanti b±l±na½ mandabuddh²na½ raªgakkhamo, r±gamatta½ janeti, piyo hoti. Paº¹it±na½ pana nigaºµhav±do v± añño v± bh±ratar±mas²t±haraº±di niratthakakath±maggo appiyova hoti. No anuyogakkhamo, no vimajjanakkhamoti anuyoga½ v± v²ma½sa½ v± na khamati, thuse koµµetv± taº¹ulapariyesana½ viya kadaliya½ s±ragavesana½ viya ca rittako tucchakova hoti. Raªgakkhamo ceva paº¹it±nanti catusaccakath± hi paº¹it±na½ piy± hoti, vassasatampi suºanto titti½ na gacchati. Tasm± evam±ha. Buddhavacana½ pana yath± yath±pi og±hissati mah±samuddo viya gambh²rameva hot²ti “anuyogakkhamo ca vimajjanakkhamo c±”ti ±ha. Suºohi yass±ha½ s±vakoti tassa guºe suº±h²ti bhagavato vaººe vattu½ ±raddho. 76. Dh²rass±ti dh²ra½ vuccati paº¹icca½, y± paññ± paj±nan±…pe… samm±diµµhi, tena samann±gatassa dh±tu-±yatanapaµiccasamupp±daµµh±n±µµh±nakusalassa paº¹itass±ha½ s±vako, so mayha½ satth±ti eva½ sabbapadesu sambandho veditabbo. Pabhinnakh²lass±ti bhinnapañcacetokhilassa. Sabbaputhujjane vijini½su vijinanti vijinissanti v±ti vijay±. Ke te, maccum±rakilesam±radevaputtam±r±ti? Te vijit± vijay± eten±ti vijitavijayo. Bhagav±, tassa vijitavijayassa. An²ghass±ti kilesadukkhenapi vip±kadukkhenapi niddukkhassa. Susamacittass±ti devadattadhanap±laka-aªgulim±lar±hulather±d²supi devamanussesu suµµhu samacittassa. Vuddhas²lass±ti va¹¹hit±c±rassa. S±dhupaññass±ti sundarapaññassa. Vesamantarass±ti r±g±divisama½ taritv± vitaritv± µhitassa. Vimalass±ti vigatar±g±dimalassa. Tusitass±ti tuµµhacittassa. Vantalok±misass±ti vantak±maguºassa. Muditass±ti mudit±vih±ravasena muditassa, punaruttameva v± eta½. Pas±davasena hi ekampi guºa½ punappuna½ vadatiyeva. Katasamaºass±ti katas±maññassa, samaºadhammassa matthaka½ pattass±ti attho. Manujass±ti lokavoh±ravasena ekassa sattassa. Narass±ti punarutta½. Aññath± vuccam±ne ekekag±th±ya dasa guº± nappahonti. Venayikass±ti satt±na½ vin±yakassa. Ruciradhammass±ti sucidhammassa. Pabh±sakass±ti obh±sakassa. V²rass±ti v²riyasampannassa. Nisabhass±ti usabhavasabhanisabhesu sabbattha appaµisamaµµhena nisabhassa. Gambh²rass±ti gambh²raguºassa, guºehi v± gambh²rassa. Monapattass±ti ñ±ºapattassa. Vedass±ti vedo vuccati ñ±ºa½, tena samann±gatassa. Dhammaµµhass±ti dhamme µhitassa. Sa½vutattass±ti pihitattassa. N±gass±ti cat³hi k±raºehi n±gassa. Pantasenass±ti pantasen±sanassa. Paµimantakass±ti paµimantanapaññ±ya samann±gatassa. Monass±ti mona½ vuccati ñ±ºa½, tena samann±gatassa, dhutakilesassa v±. Dantass±ti nibbisevanassa. Isisattamass±ti vipassi-±dayo cha isayo up±d±ya sattamassa. Brahmapattass±ti seµµhapattassa. Nh±takass±ti nh±takilesassa. Padakass±ti akkhar±d²ni samodh±netv± g±th±padakaraºakusalassa. Viditavedass±ti viditañ±ºassa. Purindadass±ti sabbapaµhama½ dhammad±nad±yakassa. Sakkass±ti samatthassa. Pattipattass±ti ye pattabb± guº±, te pattassa. Veyy±karaºass±ti vitth±retv± atthad²pakassa. Bhagavat± hi aby±kata½ n±ma tanti pada½ natthi sabbesa½yeva attho kathito. Vipassiss±ti vipassanakassa. Anabhinatass±ti anatassa. No apanatass±ti aduµµhassa. Ananugatantarass±ti kilese ananugatacittassa. Asitass±ti abaddhassa. Bh³ripaññass±ti bh³ri vuccati pathav², t±ya pathav²sam±ya paññ±ya vipul±ya mahant±ya vitthat±ya samann±gatass±ti attho. Mah±paññass±ti mah±paññ±ya samann±gatassa. Anupalittass±ti taºh±diµµhikilesehi alittassa. ¾huneyyass±ti ±huti½ paµiggahetu½ yuttassa. Yakkhass±ti ±nubh±vadassanaµµhena ±dissam±nakaµµhena v± bhagav± yakkho n±ma. Ten±ha “yakkhass±”ti. Mahatoti mahantassa. Tassa s±vakohamasm²ti tassa eva½vividhaguºassa satthussa aha½ s±vakoti. Up±sakassa sobh±pattimaggeneva paµisambhid± ±gat±. Iti paµisambhid±visaye µhatv± padasatena dasabalassa kilesappah±navaººa½ kathento “kassa ta½ gahapati s±vaka½ dh±rem±”ti pañhassa attha½ vissajjesi. 77. Kad± saññ³¼h±ti kad± sampiº¹it±. Eva½ kirassa ahosi– “aya½ id±neva samaºassa gotamassa santika½ gantv± ±gato, kad±nena ete vaºº± sampiº¹it±”ti. Tasm± evam±ha. Vicitta½ m±la½ gantheyy±ti sayampi dakkhat±ya pupph±nampi n±n±vaººat±ya ekatovaºµik±dibheda½ vicitram±la½ gantheyya. Evameva kho, bhanteti ettha n±n±pupph±na½ mah±pupphar±si viya n±n±vidh±na½ vaºº±na½ bhagavato sinerumatto vaººar±si daµµhabbo. Chekam±l±k±ro viya up±li gahapati. M±l±k±rassa vicitram±l±ganthana½ viya gahapatino tath±gatassa vicitravaººaganthana½. Uºha½ lohita½ mukhato uggañch²ti tassa hi bhagavato sakk±ra½ asaham±nassa etadahosi– “anatthiko d±ni aya½ gahapati amhehi, sve paµµh±ya paºº±sa saµµhi jane gahetv± etassa ghara½ pavisitv± bhuñjitu½ na labhiss±mi, bhinn± me bhattakumbh²”ti. Athassa upaµµh±kavipariº±mena balavasoko uppajji. Ime hi satt± attano attanova cintayanti. Tassa tasmi½ soke uppanne abbhantara½ uºha½ ahosi, lohita½ vil²yittha, ta½ mah±v±tena samuddharita½ kuµe pakkhittarajana½ viya pattamatta½ mukhato uggañchi. Nidh±nagatalohita½ vamitv± pana appak± satt± j²vitu½ sakkonti. Nigaºµho tattheva j±ºun± patito, atha na½ p±µaªkiy± bahinagara½ n²haritv± mañcakasivik±ya gahetv± p±va½ agama½su, so na cirasseva p±v±ya½ k±lamak±si. Imasmi½ pana sutte uggh±µitaññ³puggalassa vasena dhammadesan± pariniµµhit±ti.
Papañcas³daniy± majjhimanik±yaµµhakath±ya
Up±lisuttavaººan± niµµhit±.