Oµµhaddhalicchavivatthuvaººan±

361. Addhoµµhat±y±ti upa¹¹hoµµhat±ya. Tassa kira uttaroµµhassa appakat±ya tiriya½ ph±letv± addhamapan²ta½ viya kh±yati catt±ro dante, dve ca d±µh± na ch±deti, tena na½ “oµµhaddho”ti voharati. Keci pana “adho-saddena p±µha½ parikappetv± heµµh± oµµhassa olambakat±ya “oµµh±dho”ti attha½ vadanti, tadayuttameva tath± p±µhassa adissanato, ±cariyena (d². ni. µ². 1.361) ca avaººitatt±. Aya½ kira uposathiko d±yako d±napati saddho pasanno buddham±mako dhammasaªgham±mako. Ten±ha “purebhattan”ti-±di. Khandhake, (mah±va. 289) mah±parinibb±nasutte (d². ni. 2.161) ca ±gatanayena “n²lap²t±di…pe… t±vati½saparisasappaµibh±g±y±”ti vutta½. Aya½ pana ves±l² bhagavato k±le iddh± ceva vepullappatt± ca ahosi. Tattha hi r±j³nameva satta sahass±ni, satta sat±ni, satta ca r±j±no ahesu½, tath± yuvar±jasen±patibhaº¹±g±rikapabhut²nampi, p±s±dak³µ±g±ra-±r±mapokkharaºi-±dayopi tapparim±º±yeva, bahujan±, ±kiººamanuss±, subhikkh± ca. Tena vutta½ “mahatiy± licchaviparis±y±”ti. Tassa pana kulassa ±dibh³t±na½ yath±vutt±na½ ma½sapesiy± nibbattad±rak±na½ t±pasena p±yita½ ya½ kh²ra½ udara½ pavisati, sabba½ ta½ maºibh±janagata½ viya dissati, carimakabhave bodhisatte kucchigate bodhisattam±tu viya udaracchaviy± ativippasannat±ya te nicchav² ahesu½. Apare pan±hu “sibbetv± µhapit± viya nesa½ aññamañña½ l²n± chavi ahos²”ti. Eva½ te nicchavit±ya v± l²nacchavit±ya v± licchav²ti paññ±yi½su, niruttinayena cettha padasiddhi, tabba½se uppann± sabbepi licchavayo n±ma j±t±. Ten±ha “licchaviparis±y±”ti, licchavir±j³na½, licchaviva½sabh³t±ya v± paris±y±ti attho. Mahanta½ yasa½ l±ti gaºh±t²ti mah±li yath± “bhadd±l²”ti. M³lan±manti m±t±pit³hi katan±ma½.
362. S±sane yuttapayuttoti bh±vanamanuyutto. Sabbattha s²hasam±navuttinopi bhagavato paris±ya mahatte sati tadajjh±say±nur³pa½ pavattiyam±n±ya dhammadesan±ya viseso hot²ti ±ha “mahantena uss±hena dhamma½ desessat²”ti.
“Viss±siko”ti vatv± tamassa viss±sikabh±va½ vibh±vetu½ “ayañh²”ti-±di vutta½. Th³lasar²roti vaµharasar²ro. Therassa kh²º±savabh±vato “±lasiyabh±vo appah²no”ti na vattabbo, v±san±lesa½ pana up±d±ya “²saka½ appah²no viya hot²”ti vutta½. Na hi s±vak±na½ buddh±namiva sav±san± kiles± pah²yanti. Yath±vutta½ p±s±dameva sandh±ya “k³µ±g±ramah±geh±”ti vutta½. P±c²namukh±ti p±c²napamukh±.
363. Vineyyajan±nuparodhena buddh±na½ bhagavant±na½ paµih±riyavijambhana½ hot²ti ±ha “atha kho”ti-±di. Gandhakuµito nikkhamanavel±yañhi chabbaºº± buddharasmiyo ±ve¼±ve¼± yamal± yamal± hutv± savisesa½ pabhassar± vinicchari½su. T±hi “bhagav± nikkhamat²”ti sam±rocitamiva nikkhamana½ sañj±ni½su. Tena vutta½ “sa½s³citanikkhamano”ti.
364. “Ajj±”ti vuttadivasato at²tamanantara½ hiyyodivasa½ purima½ n±ma, tath± “hiyyo”ti vuttadivasato para½ purimatara½ atisayena purimatt±. Iti imesu dv²su divasesu vavatthito yath±kkama½ purimapurimatarabh±vo. Eva½ santepi yadettha “purimataran”ti vutta½, tato pabhuti ya½ ya½ ora½, ta½ ta½ purima½. Ya½ ya½ para½, ta½ ta½ purimataranti dassento “tato paµµh±y±”ti-±dim±ha. Orap±rabh±vassa viya, hi dis±vidis±bh±vassa viya ca purimapurimatarabh±vassa apekkh±siddhi. M³ladivasatoti-±didivasato. Aggeti upayogatthe bhummavacana½, upayogavacanassa v± e-k±r±desoti dasseti “aggan”ti imin±, paµhamanti attho. Ta½ panettha par± at²t± koµiyev±ti ±ha “parakoµi½ katv±”ti. Ya½-saddo paricchede nip±to, tappayogena c±ya½ “vihar±m²”ti vattam±napayogo, attho pana at²tavasena veditabboti dassetu½ “y±va vih±sin”ti vutta½. Tass±ti divasassa. Paµhamavikappe “vihar±m²”ti imassa “yadagge”ti imin± ujuka½ t±va sambandhitv± pacch± “nacira½ t²ºi vass±n²”ti pam±ºavacana½ yojetabba½. Dutiyavikappe pana “nacira½ t²ºi vass±n²”ti imehipi kuµila½ sambandho kattabbo. Naciranti ceta½ bh±vanapu½saka½, accantasaññoga½ v±. Tañhi pam±ºato visesetu½ “t²ºi vass±n²”ti vadati. Ten±ha “nacira½ vih±si½ t²ºiyeva vass±n²”ti.
Ayanti sunakkhatto. Piyaj±tik±n²ti iµµhasabh±v±ni. S±taj±tik±n²ti madhurasabh±v±ni. Madhurasadisat±ya hi “madhuran”ti manorama½ vuccati. ¾rammaºa½ karontena k±mena upasa½hit±n²ti k±m³pasa½hit±ni, k±man²y±ni. Ten±ha “k±mass±dayutt±n²”ti, ±rammaºikena k±masaªkh±tena ass±dena saññutt±ni, k±masaªkh±tassa v± ass±dassa yogy±n²ti attho. Sar²rasaºµh±neti sar²rabimbe, ±dh±re ceta½ bhumma½. Tasm± sadden±ti ta½ niss±ya tato uppannena sadden±ti attho. Apica vin± p±µhasesa½ bhavitabbapadeneva sambandhitabba½. Madhuren±ti iµµhena s±tena. Kaººasakkhaliyanti kaººapaµµik±ya½.
Ett±vat±ti dibbasotañ±ºaparikammassa akathanamattena. “Attan± ñ±tampi na katheti, ki½ imassa s±sane adhiµµh±nen±”ti kujjhanto bhagavati ±gh±ta½ bandhitv±, saha kujjhaneneva cesa jh±n±bhiññ± parih±yi. Cintes²ti “kasm± nu kho so mayha½ ta½ parikamma½ na kathes²”ti parivic±rento ayoniso ummujjanavasena cintesi. Anukkamen±ti p±thikasutte, (d². ni. 3.3 ±dayo) mah±s²han±dasutte (d². ni. 1.381) ca ±gatanayena ta½ ta½ ayuttameva cintento, bh±santo, karonto ca anukkamena bhagavati baddh±gh±tat±ya s±sane patiµµha½ alabhanto gihibh±va½ patv± tamattha½ katheti.