Pubbaka-isibh±v±nuyogavaººan±
283. D²yateti datti, s± eva dattikanti ±ha “dinnakan”ti. Ad±tuk±mampi d±tuk±ma½ katv± sammukh± param±vaµµeti samm³¼ha½ karoti et±y±ti sammukh±vaµµan². Ten±ha “na dem²ti vattu½ na sakkot²”ti. Puna tass±ti br±hmaºassa. K±raº±nur³pa½ r±j³na½ puººapattanti ±ha “kasm± me dinno”ti. Saªkhapalitakuµµhanti dhotasaªkhamiva setakuµµha½. Setapokkhararajatato guºasam±nak±yatt± evam±ha. Anugacchat²ti paramanubandhati. Yadi duvidhenapi k±raºena r±j± br±hmaºassa sammukh±bh±va½ na deti, atha kasm± tadupasaªkamana½ na paµikkhittanti ±ha “yasm± pan±”ti-±di. “Khettavijj±y±ti n²tisatthe”ti (d². ni. µ². 1.283) ±cariyena vutta½. Heµµh±pi brahmaj±lavaººan±ya½ eva½ vutta½ “khettavijj±ti abbheyyam±surakkhar±jasatth±din²tisatthan”ti. (D². ni. aµµha. 1.21) dussamettha tirokaraºiya½. Ten±ha “s±ºip±k±rassa anto µhatv±”ti. Antasaddena pana tabbh±vena pade va¹¹hiyam±ne dussanta½ yath± “vananto”ti. “Pay±tanti saddha½, sassatika½ v±. Ten±ha abhiharitv± dinnan”ti ±cariyena vutta½, tasm± matakabhattasaªkhepena v± niccabhattasaªkhepena v± abhiharitv± dinna½ bhikkhanti attho veditabbo. “Aya½ pan±”ti-±di atth±pattivacana½. Niµµhanti nicchaya½. Kasm± pana bhagav± br±hmaºassa evar³pa½ aman±pa½ mammavacana½ avoc±ti codana½ k±raºa½ dassetv± sodhetu½ “ida½ pan±”ti-±di vutta½. Rahassampi paµicchannampi mammavacana½ pak±ses²ti sambandho. 284. R±j±sana½ n±ma hatthikkhandhapadesa½ sandh±ya “hatthig²v±ya v± nisinno”ti p±¼iya½ vutta½. Rath³patthareti rathassa upari attharitapadese. Ten±ha “rathamh²”ti-±di. Uggatuggateh²ti uggat±namatisayena uggatehi. Na hi vicch±sam±so lokikehi abhimatoti. Rañño apacca½ r±jañño, bahukatta½ pati, ekasesanayena v± “r±jaññeh²”ti vutta½. P±kaµamantananti pak±sabh³ta½ mantana½. Tadevidh±dhippeta½, na rahassamantana½ sudd±d²hipi suyyam±nassa icchitatt±. Tena vutta½ “atha ±gaccheyya suddo v± suddad±so v±”ti-±di. T±disehiyev±ti rañño ±k±rasadiseheva. Tassatthassa s±dhanasamattha½ vacana½ raññ± bhaºita½ yath±, tath± sopi tassatthassa s±dhanasamatthameva bhaºita½ vacana½ apinu bhaºat²ti yojetabba½. 285. “Pavatt±ro”ti etassa p±vacanabh±vena vatt±roti saddato attho. Yasm± pana te tath±bh³t± mant±na½ pavattak± n±ma, tasm± adhipp±yato attha½ dassetu½ “pavattayit±ro”ti vutta½. Vadasaddena, hi tupaccayena ca “vatt±ro”ti padasiddhi, tath± vatusaddena “pavattayit±ro”ti. Ida½ ±cariyassa (d². ni. µ². 1.285) ca ±cariyas±riputtattherassa ca mata½. Vatusaddeneva “pavatt±ro”ti padasiddhi½ dasset²tipi keci vadanti. Padadvayassa tuly±dhikaraºatt± “mantamev±”ti vutta½. “Sudde bahi katv± raho bh±sitabbaµµhena mant± eva ta½ ta½ atthapaµipattihetut±ya padan”ti hi tuly±dhikaraºa½ hoti, anupan²t±s±dh±raºat±ya rahassabh±vena vattabb±ya mantanakiriy±ya padamadhigamup±yantipi mantapadanti aµµhakath±muttako nayo. G²tanti g±yanavasena sajjh±yita½, g±yanampidha udatt±nudatt±disarasamp±danavaseneva adhippetanti vutta½ “sarasampattivasen±”ti. P±vacanabh±vena aññesa½ vutta½. Tamaññesa½ v±d±panavasena v±cita½. Saªgahetv± upar³pari saññ³¼h±vasena samupaby³¼ha½. Iruvedayajuvedas±maved±divasena, tatth±pi pacceka½ mantabrahm±divasena, ajjh±y±nuv±k±divasena ca r±sikata½. Yath±vuttanayeneva piº¹a½ katv± µhapita½. Aññesa½ v±cita½ anuv±cent²ti aññesa½ kammabh³t±na½ tehi v±c±pita½ mantapada½ etarahi br±hmaº± aññesa½ anuv±c±penti. Tesanti mantakatt³na½. Dibbacakkhuparibhaº¹a½ yath±kamm³pagañ±ºa½, paccakkhato dassanaµµhena dibbacakkhusadisañca pubbeniv±s±nussatiñ±ºa½ sandh±ya “dibbena cakkhun±”ti vutta½. Ato dibbacakkhuparibhaº¹ena yath±kamm³pagañ±ºena satt±na½ kammassakat±d²ni ceva dibbacakkhusadisena pubbeniv±s±nussatiñ±ºena at²takappe br±hmaº±na½ mantajjhenavidhiñca oloketv±ti attho gahetabbo. R³pameva hi paccuppanna½ dibbacakkhussa ±rammaºanti tamidha aµµh±nagata½ hoti. P±vacanena saha sa½sanditv±ti ya½ kassapasamm±sambuddhena vutta½ vaµµasannissita½ vacana½, tena saha sa½sanditv± aviruddha½ katv±. Na hi tesa½ vivaµµasannissito attho paccakkhato hoti. Ganthi½s³ti pajjagajjabandhavasena sakkatabh±s±ya bandhi½su. Apar± pareti aµµhak±d²hi apar± aññepi pare pacchim± okk±kar±jak±l±d²su uppann±. P±º±tip±t±d²ni pakkhipitv±ti aµµhak±d²hi ganthitamantapadesveva p±º±tip±t±dikilesasannissitapad±na½ tattha tattha pakkhipana½ katv±. Viruddhe aka½s³ti suttanip±te br±hmaºadhammikasutt±d²su (su. ni. br±hmaºadhammikasutta) ±gatanayena sa½kilesikatthad²panato paccan²kabh³te aka½su. Is²ti nidassanamatta½. “Isi v± isitth±ya paµipanno v±”ti hi vattabba½. Kasm± panettha paµiññ±gahaºavasena desan±sotapatita½ na karot²ti ±ha “idha bhagav±”ti-±di. Idh±ti “ty±ha½ mante adh²y±mi, ‘s±cariyako’ti tva½ maññas²”ti vuttaµµh±ne. Paµiñña½ aggahetv±ti yath± heµµh± paµiññ± gahit±, tath± “ta½ ki½ maññasi ambaµµha, t±vat± tva½ bhavissasi isi v± isitth±ya v± paµipanno s±cariyakoti, no hida½ bho gotam±”ti eva½ idha paµiñña½ aggahetv±. 286. Nir±magandh±ti kiles±sucivasena vissagandharahit±. Anitthigandh±ti itth²na½ gandhamattassapi avisahanena itthigandharahit±. Rajojalladhar±ti pakatirajased±dijalladhar±. P±k±rapurisagutt²ti p±k±r±varaºa½, puris±varaºañca. Ettha pana “nir±magandh±”ti etena tesa½ dasanna½ br±hmaº±na½ vikkhambhitakilesata½ dasseti, “anitthigandh±, brahmac±rino”ti ca etena ekavih±rita½, “rajojalladhar±”ti etena maº¹anavibh³san±bh±va½, “araññ±yatane pabbatap±desu vasi½s³”ti etena manuss³pac±ra½ pah±ya vivittav±sa½, “vanam³laphal±h±r± vasi½s³”ti etena s±lima½sodan±dipaº²t±h±ra paµikkhepa½, “yad±”ti-±din± y±nav±hanapaµikkhepa½, “sabbadis±s³”ti-±din± rakkh±varaºapaµikkhepa½. Evañca dassento micch±paµipad±pakkhika½ s±cariyakassa ambaµµhassa vutti½ up±d±ya samm±paµipad±pakkhik±pi tesa½ br±hmaº±na½ vutti ariyavinaye samm±paµipatti½ up±d±ya micch±paµipad±yeva. Kathañhi n±ma te bhavissati sallekhapaµipattiyuttat±ti. “Eva½ su te”ti-±din± bhagav± ambaµµha½ santajjento niggaºh±t²tipi vibh±veti. Idañhi vakkham±n±ya p±¼iy± piº¹atthadassananti. Dussapaµµik± dussapaµµa½. Dussakal±po dussaveº². Veµhakeh²ti veµhakapaµµakehi, dussehi sa½veµhetv± katanamitaph±suk±h²ti vutta½ hoti. Kappetunti kattarik±ya chinditu½. Kappitav±leh²ti etth±pi eseva nayo. “Na bhikkhave massu kapp±petabban”ti-±d²su (c³¼ava. 275) viya hi kapusaddo chedane vattati. Yuttaµµh±nes³ti g²v±s²sav±ladh²su. V±l±ti tesu µh±nesu j±yam±n± lom±. Sahacaraºavasena, µh±n²n±mena v± “kuttav±l±”ti vutt±. Keci pana “v±¼ayuttatt±”ti p±µha½ kappetv± v±¼ar³payuttatt±ti attha½ vadanti, p±¼iy±napekkhanameva tesa½ doso. “Kuttav±lehi va¼av±ratheh²”ti p±¼iya½ vutta½. Samant±nagaranti nagarassa samantato. P±k±rassa adhobh±ge katasudh±kamma½ µh±na½ nagarassa sam²pe kattabbato, upak±rakaraºato ca “upak±rik±”ti vuccati. Nagarassa upak±rik± et±santi nagar³pak±rik±yo, r±jadh±n²-apekkh±ya itthiliªganiddeso. Ten±ha “idha pan±”ti-±di. Mat²ti vicikicch±vasena aneka½sikaj±nan±. Upari desan±ya ava¹¹hak±raºa½ dassento “ida½ bhagav±”ti-±dim±ha. P±¼iya½ so ma½ pañhen±ti so jano ma½ pucch±vasena sodheyya. Aha½ veyy±karaºena sodhess±m²ti ahampima½ vissajjan±vasena sodhess±m²ti yath±rahamadhik±ravasena attho veditabbo.