S±maññaphalapucch±vaººan±
160. Aya½ bahidv±rakoµµhakok±so n±gassa bh³mi n±ma. Ten±ha “vih±rass±”ti-±di. Bhagavato tejoti buddh±nubh±vo. Rañño sar²ra½ phari yath± ta½ soºadaº¹assa br±hmaºassa bhagavato santika½ ±gacchantassa antovanasaº¹agatassa. “Attano apar±dha½ saritv± mah±bhaya½ uppajj²”ti ida½ sedamuñcanassa k±raºadassana½. Na hi buddh±nubh±vato sedamuñcana½ sambhavati k±yacittapassaddhihetubh±vato. Eketi uttaravih±rav±sinoyeva. Tadayuttamev±ti dasseti “imin±”ti-±din±. Abhim±reti dhanuggahe. Dhanap±lanti n±¼±giri½. So hi tad± n±garehi p³jitadhanar±sino labbhanato “dhanap±lo”ti vohar²yati. Na kevala½ diµµhapubbatoyeva, atha kho pakatiy±pi bhagav± saññ±toti dassetu½ “bhagav± h²”ti-±dim±ha. ¾kiººavaralakkhaºoti batti½sa mah±purisalakkhaºe sandh±y±ha. Anubyañjanapaµimaº¹itoti as²t±nubyañjane (jin±laªk±raµ²k±ya vij±tamaªgalavaººan±ya½ vitth±ro). Chabbaºº±hi rasm²h²ti tad± vattam±n± rasmiyo. Issariyal²¼±y±ti issariyavil±sena. Nanu ca bhagavato santike issariyal²l±ya pucch± ag±ravoyeva siy±ti codan±ya “pakati hes±”ti-±dim±ha, pakatiy± pucchanato na ag±ravoti adhipp±yo. Pariv±retv± nisinnena bhikkhusaªghena pure katepi atthato tassa purato nisinno n±ma. Ten±ha “pariv±retv±”ti-±di. 161. Yena, ten±ti ca bhummatthe karaºavacananti dasseti “yattha, tatth±”ti imin±. Yena maº¹alassa dv±ra½, ten³pasaªkam²ti sampattabh±vassa vuttatt± idha upagamanameva yuttanti ±ha “upagato”ti. Anucchavike ekasmi½ padeseti yattha viññuj±tik± aµµha½su, tasmi½. Ko panesa anucchavikapadeso n±ma? Atid³rat±dichanisajjadosavirahito padeso, napacchat±di-aµµhanisajjadosavirahito v±. Yath±hu aµµhakath±cariy±–
“Na pacchato na purato, n±pi ±sannad³rato;
na kacche no paµiv±te, na c±pi onatunnate;
ime dose vissajjetv±, ekamanta½ µhit± ah³”ti. (Khu. p±. aµµha. evamicc±dip±µhavaººan±; su. ni. aµµha. 2.261).
Tad± bhikkhusaªghe tuºh²bh±vassa anavasesato by±pitabh±va½ dassetu½ “tuºh²bh³ta½ tuºh²bh³tan”ti vicch±vacana½ vuttanti ±ha “yato…pe… mev±”ti, yato yato bhikkhutoti attho. Hatthena, hatthassa v± kukatabh±vo hatthakukkucca½, asaññamo, asampajaññakiriy± ca. Tath± p±dakukkuccanti etth±pi. V±-saddo avuttavikappane, tena tadaññopi cakkhusot±di-asaññamo natth²ti vibh±vito. Tattha pana cakkhu-asa½yamo sabbapaµhamo dunniv±rito c±ti tadabh±va½ dassetu½ “sabb±laªk±rapaµimaº¹itan”ti-±di vutta½. Vippasannarahadamiv±ti an±vilodakasaramiva. Yenetarahi…pe… imin± me…pe… hot³ti sambandho. Añño hi atthakkamo, añño saddakkamoti ±ha “yen±”ti-±di. Tattha k±yika-v±casikena upasamena laddhena m±nasikopi upasamo anum±nato laddho ev±ti katv± “m±nasikena c±”ti vutta½. S²l³pasamen±ti s²lasaññamena. Vuttamattha½ lokapakatiy± s±dhento “dullabhañh²”ti-±dim±ha. Laddh±ti labhitv±. Upasamanti ±c±rasampattisaªkh±ta½ sa½yama½. “Evan”ti-±din± tath± icch±ya k±raºa½ dasseti Soti ayyako, udayabhaddo v±. “Kiñc±p²”ti-±di tadattha-samatthana½. Gh±tessatiyev±ti ta½k±l±pekkh±ya vutta½. Ten±ha “gh±tes²”ti. Idañhi sampatipekkhavacana½. Pañcaparivaµµoti pañcar±japarivaµµo. Kasm± evam±ha, nanu bhagavantamuddissa r±j± na kiñci vadat²ti adhipp±yo. Vac²bhedeti yath±vutta-ud±navac²bhede. Tuºh² niravoti pariy±yavacanameta½. “Ayan”ti-±di cittaj±nan±k±radassana½. Aya½…pe… na sakkhissat²ti ñatv±ti sambandho. Vacan±nantaranti ud±navacan±nantara½. Yen±ti yattha padese, yena v± sotapathena. Yena pemanti etth±pi yath±rahamesa nayo. Kat±par±dhassa ±lapana½ n±ma dukkaranti sandh±ya “mukha½ nappahot²”ti vutta½. “¾gam± kho tva½ mah±r±ja yath±peman”ti vacananiddiµµha½ v± tad± tadatthad²pan±k±rena pavatta½ n±n±nayavicitta½ bhagavato madhuravacanampi sandh±ya eva½ vuttanti daµµhabba½. Ekampi hi attha½ bhagav± yath± sot³na½ ñ±ºa½ pavattati, tath± deseti. Ya½ sandh±ya aµµhakath±su vutta½ “bhagavat± aby±kata½ tantipada½ n±ma natthi, sabbesaññeva atthopi bh±sito”ti. Pañcah±k±reh²ti iµµh±niµµhesu samabh±v±disaªkh±tehi pañcahi k±raºehi. Vuttañheta½ mah±niddese (mah±ni. 38, 162)–
“Pañcah±k±rehi t±d² iµµh±niµµhe t±d², catt±v²ti t±d², tiºº±v²ti t±d², mutt±v²ti t±d², ta½niddes± t±d².
Katha½ arah± iµµh±niµµhe t±d²? Arah± l±bhepi t±d², al±bhepi, yasepi, ayasepi, pasa½s±yapi, nind±yapi, sukhepi, dukkhepi t±d², eka½ ce b±ha½ gandhena limpeyyu½, eka½ ce b±ha½ v±siy± taccheyyu½, amusmi½ natthi r±go, amusmi½ natthi paµigha½, anunayapaµighavippah²no, uggh±tinigh±tiv²tivatto, anurodhavirodhasamatikkanto, eva½ arah± iµµh±niµµhe t±d².
Katha½ arah± catt±v²ti t±d²? Arahato…pe… thambho, s±rambho, m±no, atim±no, mado, pam±do, sabbe kiles±, sabbe duccarit±, sabbe darath±, sabbe pari¼±h± sabbe sant±p±, sabb± kusal±bhisaªkh±r± catt± vant± mutt± pah²n± paµinissaµµh±, eva½ arah± catt±v²ti t±d².
Katha½ arah± tiºº±v²ti t±d²? Arah± k±mogha½ tiººo, bhavogha½ tiººo, diµµhogha½ tiººo, avijjogha½ tiººo, sabba½ sa½s±rapatha½ tiººo uttiººo nittiººo atikkanto samatikkanto v²tivatto, so vuµµhav±so ciººacaraºo j±timaraºasaªkhayo, j±timaraºasa½s±ro (mah±ni. 38) natthi tassa punabbhavoti, eva½ arah± tiºº±v²ti t±d².
Katha½ arah± mutt±v²ti t±d²? Arahato r±g± citta½ mutta½ vimutta½ suvimutta½, dos±, moh±, kodh±, upan±h±, makkh±, pa¼±s±, iss±ya, macchariy±, m±y±ya, s±µheyy±, thambh±, s±rambh±, m±n±, atim±n±, mad±, pam±d±, sabbakilesehi, sabbaduccaritehi, sabbadarathehi, sabbapari¼±hehi, sabbasant±pehi, sabb±kusal±bhisaªkh±rehi citta½ mutta½ vimutta½ suvimutta½; eva½ arah± mutt±v²ti t±d².
Katha½ arah± ta½niddes± t±d²? Arah± ‘s²le sati s²lav±’ti ta½niddes± t±d², ‘saddh±ya sati saddho’ti, ‘v²riye sati v²riyav±’ti, ‘satiy± sati satim±’ti, ‘sam±dhimhi sati sam±hito’ti, ‘paññ±ya sati paññav±’ti, ‘vijj±ya sati tevijjo’ti, ‘abhiññ±ya sati cha¼abhiñño’ti ta½niddes± t±d², eva½ arah± ta½niddes± t±d²”ti.
Bhagav± pana sabbesampi t±d²namatisayo t±d². Ten±ha “suppatiµµhito”ti. Vuttampi ceta½ bhagavat± k±¼ak±r±masuttante “iti kho bhikkhave tath±gato diµµhasutamutaviññ±tabbesu dhammesu t±d²yeva t±d², tamh± ca pana t±dimh± añño t±d² uttaritaro v± paº²tataro v± natth²ti vad±m²”ti (a. ni. 4.24). Atha v± pañcavidh±riyiddhisiddhehi pañcah±k±rehi t±dilakkhaºe suppatiµµhitoti attho. Vuttañheta½ ±yasmat± dhammasen±patin± paµisambhid±magge–
“Katam± ariy± iddhi? Idha bhikkhu sace ±kaªkhati ‘paµik³le appaµik³lasaññ² vihareyyan’ti, appaµik³lasaññ² tattha viharati, sace ±kaªkhati ‘appaµik³le paµik³lasaññ² vihareyyan’ti, paµik³lasaññ² tattha viharati, sace ±kaªkhati ‘paµik³le ca appaµik³le ca appaµik³lasaññ² vihareyyan’ti, appaµik³lasaññ² tattha viharati, sace ±kaªkhati ‘appaµik³le ca paµik³le ca paµik³lasaññ² vihareyyan’ti, paµik³lasaññ² tattha viharati, sace ±kaªkhati ‘paµik³le ca appaµik³le ca tadubhaya½ abhinivajjetv± upekkhako vihareyya½ sato sampaj±no’ti, upekkhako tattha viharati sato sampaj±no”ti (paµi. ma. 3.17).
Bahiddh±ti s±sanato bahisamaye. 162. Es±ti bhikkhusaªghassa vandan±k±ro. Tamattha½ lokasiddh±ya upam±ya s±dhetu½ “r±j±nan”ti-±di vutta½. Ok±santi pucchitabbaµµh±na½. Na me pañhavissajjane bh±ro atth²ti satthu sabbattha appaµihatañ±ºac±rat±ya atthato ±pann±ya dassana½. “Yadi ±kaªkhas²”ti vutteyeva hi esa attho ±panno hoti. Sabba½ te vissajjess±m²ti etth±pi aya½ nayo. “Ya½ ±kaªkhasi, ta½ pucch±”ti vacaneneva hi ayamattho sijjhati. As±dh±raºa½ sabbaññupav±raºanti sambandho. Yadi “yad±kaªkhas²”ti na vadanti, atha katha½ vadant²ti ±ha “sutv±”ti-±di. Padesañ±ºeyeva µhitatt± tath± vadant²ti veditabba½. Buddh± pana sabbaññupav±raºa½ pav±rent²ti sambandho. “Pucch±vuso yad±kaªkhas²”ti-±d²ni suttapad±ni yesa½ puggal±na½ vasena ±gat±ni, ta½ dassanattha½ “yakkhanarindadevasamaºabr±hmaºaparibb±jak±nan”ti vutta½. Tattha hi “pucch±vuso yad±kaªkhas²”ti ±¼avakassa yakkhassa ok±sakaraºa½, “puccha mah±r±j±”ti narind±na½, “puccha v±sav±”ti-±di dev±namindassa, “tena h²”ti-±di samaº±na½, “b±varissa c±”ti-±di br±hmaº±na½, “puccha ma½ sabhiy±”ti-±di paribb±jak±na½ ok±sakaraºanti daµµhabba½. V±sav±ti dev±namind±lapana½. Tadetañhi sakkapañhasutte. Manasicchas²ti manas± icchasi. Kat±vak±s±ti yasm± tumhe may± katok±s±, tasm± b±varissa ca tuyha½ ajitassa ca sabbesañca ses±na½ ya½ kiñci sabba½ sa½saya½ yath± manas± icchatha, tath± pucchavho pucchath±ti yojan±. Ettha ca b±varissa sa½saya½ manas± pucchavho, tumh±ka½ pana sabbesa½ sa½saya½ manas± ca aññath± ca yath± icchatha, tath± pucchavhoti adhipp±yo. B±var² hi “attano sa½saya½ manas±va pucchath±”ti antev±sike ±º±pesi. Vuttañhi–
“An±varaºadass±v², yadi buddho bhavissati;
manas± pucchite pañhe, v±c±ya vissajessat²”ti. (Su. ni. 1011).
Tadeta½ p±r±yanavagge. Tath± “puccha ma½ sabhiy±”ti-±dipi.
Buddhabh³minti buddhaµµh±na½, ±savakkhayañ±ºa½, sabbaññutaññ±ºañca. Bodhisattabh³mi n±ma bodhisattaµµh±na½ p±ram²sambharaºañ±ºa½, bh³misaddo v± avatth±v±cako, buddh±vattha½, bodhisatt±vatth±yanti ca attho. Ekattanayena hi pavattesu khandhesu avatth±yeva ta½ tad±k±ranissit±. Yo bhagav± bodhisattabh³miya½ padesañ±ºe µhito sabbaññupav±raºa½ pav±resi, tassa tadeva acchariyanti sambandho. Kathanti ±ha “koº¹añña pañh±n²”ti-±di. Tattha koº¹aññ±ti gottavasena sarabhaªgam±lapanti. Viy±karoh²ti by±karohi. S±dhur³p±ti s±dhusabh±v±. Dhammoti sanantano paveº²dhammo. Yanti ±gamanakiriy±par±masana½, yena v± k±raºena ±gacchati, tena viy±karoh²ti sambandho. Vuddhanti s²lapaññ±d²hi vuddhippatta½, garunti attho. Esa bh±roti sa½sayupacchedanasaªkh±to eso bh±ro, ±gato bh±ro tay± avassa½ vahitabboti adhipp±yo. May± kat±vak±s± bhonto pucchantu. Kasm±ti ce? Ahañhi ta½ ta½ vo by±karissa½ ñatv± saya½ lokamima½, parañc±ti. Sayanti ca sayameva par³padesena vin±. Eva½ sarabhaªgak±le sabbaññupav±raºa½ pav±res²ti sambandho. Pañh±nanti dhammay±gapañh±na½. Antakaranti niµµh±nakara½. Suciraten±ti eva½ n±makena br±hmaºena. Puµµhunti pucchitu½. J±tiy±ti paµisandhiy±, “vij±tiy±”tipi vadanti. Pa½su½ k²¼anto sambhavakum±ro nisinnova hutv± pav±res²ti yojetabba½. Taggh±ti eka½satthe nip±to. Yath±pi kusalo tath±ti yath± sabbadhammakusalo sabbadhammavid³ buddho j±n±ti katheti, tath± te ahamakkhissanti attho. J±n±ti-saddo hi idha sambandhamupagacchati Yath±ha “yena yassa hi sambandho, d³raµµhampi ca tassa tan”ti (s±rattha. µ². 1.paµhamamah±saªg²tikath±vaººan±). J±nan± cettha kathan±. Yath± “imin± ima½ j±n±t²”ti vuttov±yamattho ±cariyena. R±j± ca kho ta½ yadi k±hati v±, na v±ti yo ta½ idha pucchitu½ pesesi, so korabyar±j± ta½ tay± pucchitamattha½, tay± v± puµµhena may± akkh±tamattha½ yadi karotu v±, na v± karotu, aha½ pana yath±dhamma½ te akkhissa½ ±cikkhiss±m²ti vutta½ hoti. J±takaµµhakath±ya½ pana–
“R±j± ca kho tanti aha½ ta½ pañha½ yath± tumh±ka½ r±j± j±n±ti j±nitu½ sakkoti, tath± akkhissa½. Tato uttari r±j± yath± j±n±ti, tath± yadi karissati v±, na v± karissati, karontassa v± akarontassa v± tasseveta½ bhavissati, mayha½ pana doso natth²ti d²pet²”ti (j±. aµµha. 5.16.172)–
J±n±ti-saddo v±kyadvayas±dh±raºavasena vutto.
163. Sippameva sipp±yatana½ ±yatanasaddassa tabbh±vavuttitt±. Apica sikkhitabbat±ya sippañca ta½ satt±na½ j²vitavuttiy± k±raºabh±vato, nissayabh±vato v± ±yatanañc±ti sipp±yatana½. Seyyathidanti ekova nip±to, nip±tasamud±yo v±. Tassa te katameti idha atthoti ±ha “katame pana te”ti. Ime katametipi paccekamattho yujjati. Eva½ sabbattha. Idañca vattabb±pekkhanavasena vutta½, tasm± te sipp±yatanik± katameti attho. “Puthusipp±yatan±n²”ti hi s±dh±raºato sipp±ni uddisitv± upari ta½ta½sipp³paj²vinova niddiµµh± puggal±dhiµµh±n±ya kath±ya. Kasm±ti ce? Papañca½ pariharituk±matt±. Aññath± hi yath±dhippet±ni t±va sipp±yatan±ni dassetv± puna ta½ta½sipp³paj²vinopi dassetabb± siyu½ tesamevettha padh±nato adhippetatt±. Evañca sati kath±papañco bhaveyya, tasm± ta½ papañca½ pariharitu½ sipp³paj²v²hi ta½ta½sipp±yatan±ni saªgahetv± evam±h±ti tamattha½ dassetu½ “hatth±roh±ti-±d²hi ye ta½ ta½ sippa½ niss±ya j²vanti, te dasset²”ti vutta½. Kasm±ti ±ha “ayañh²”ti-±di. Sippa½ upaniss±ya j²vant²ti sipp³paj²vino. Hatthim±rohant²ti hatth±roh±, hatth±ru¼hayodh±. Hatthi½ ±roh±payant²ti hatth±roh±, hatth±cariya hatthivejja hatthimeº¹±dayo. Yena hi payogena puriso hatthino ±rohanayoggo hoti, ta½ hatthissa payoga½ vidh±yant±na½ sabbesampetesa½ gahaºa½. Ten±ha “sabbep²”ti-±di. Tattha hatth±cariy± n±ma ye hatthino, hatth±rohak±nañca sikkh±pak±. Hatthivejj± n±ma hatthibhisakk±. Hatthimeº¹± n±ma hatth²na½ p±darakkhak±. Hatthi½ maº¹ayanti rakkhant²ti hatthimaº¹±, teyeva hatthimeº¹±, hatthi½ minenti samm± vidahanena hi½sant²ti v± hatthimeº¹±. ¾di-saddena hatth²na½ yavapad±yak±dayo saªgaºh±ti. Ass±roh±ti etth±pi suddhahetukattuvasena yath±vuttova attho. Rathe niyutt± rathik±. Ratharakkh± n±ma rathassa ±ºirakkhak±. Dhanu½ gaºhant²ti dhanuggah±, iss±s±, dhanu½ gaºh±pent²ti dhanuggah±, dhanusippasikkh±pak± dhanv±cariy±. Celena celapaµ±k±ya yuddhe akanti gacchant²ti celak±, jayaddhajag±hak±ti ±ha “ye yuddhe”ti-±di. Jayadhajanti jayanattha½, jayak±le v± paggahitadhaja½. Puratoti sen±ya pubbe. Yath± tath± µhite senike by³havic±raºavasena tato tato calayanti ucc±lent²ti calak±ti vutta½ “idha rañño”ti-±di. Sakuºagghi-±dayo viya ma½sapiº¹a½ parasen±sam³hasaªkh±ta½ piº¹a½ s±hasikat±ya chetv± chetv± dayanti uppatitv± uppatitv± niggacchant²ti piº¹ad±yak±. Ten±ha “te kir±”ti-±di. S±hasa½ karont²ti s±hasik±, teyeva mah±yodh±. Piº¹amiv±ti t±laphalapiº¹amiv±ti vadanti, “ma½sapiº¹amiv±”ti (d². ni. µ². 1.163) ±cariyena vutta½. Sabbattha “±cariyen±”ti vutte ±cariyadhammap±lattherova gahetabbo. Dutiyavikappe piº¹e janasam³hasaªkh±te sammadde dayanti uppatant± viya gacchant²ti piº¹ad±yak±, daya-saddo gatiya½, aya-saddassa v± da-k±r±gamena nipphatti. Uggatuggat±ti saªg±ma½ patv± javaparakkam±divasena ativiya uggat±. Tadev±ti parehi vutta½ tameva s²sa½ v± ±vudha½ v±. Pakkhandant²ti v²ras³rabh±vena asajjam±n± parasenamanupavisanti. Th±majavabalaparakkam±disampattiy± mah±n±gasadisat±. Ten±ha “hatthi-±d²sup²”ti-±di. Ekantas³r±ti ekacaras³r± antasaddassa tabbh±vavuttito, s³rabh±vena ek±kino hutv± yujjhanak±ti attho. Saj±lik±ti savammik±. Sann±ho kaªkaµo vamma½ kavaco uracchado j±lik±ti hi atthato eka½. Sacammik±ti j±lik± viya sar²raparitt±ºena cammena sacammik±. Cammakañcukanti cammamayakañcuka½. Pavisitv±ti tassa anto hutv±, paµimuñcitv±ti vutta½ hoti. Saraparitt±ºa½ cammanti cammapaµisibbita½ celaka½, cammamaya½ v± phalaka½. Balavasineh±ti s±mini atisayapem±. Gharad±sayodh±ti antoj±tad±sapariy±pann± yodh±, “gharad±sikaputt±”tipi p±µho, antoj±tad±s²na½ putt±ti attho. ¾¼±ra½ vuccati mah±nasa½, tattha niyutt± ±¼±rik±. P³vik±ti p³vasamp±dak±, ye p³vameva n±nappak±rato samp±detv± vikkiºant± j²vanti. Kesanakhasaºµhapan±divasena manuss±na½ alaªk±ravidhi½ kappenti sa½vidahant²ti kappak±. Cuººavilepan±d²hi malaharaºavaººasamp±danavidhin± nh±penti nah±na½ karont²ti nh±pik±. Navant±dividhin± pavatto gaºanagantho antar± chidd±bh±vena acchiddakoti vuccati, tadeva paµhent²ti acchiddakap±µhak±. Hatthena adhipp±yaviññ±pana½, gaºana½ v± hatthamudd±. Aªgulisaªkocanañhi mudd±ti vuccati, tena ca viññ±pana½, gaºana½ v± hoti. Hatthasaddo cettha tadekadesesu aªgul²su daµµhabbo “na bhuñjam±no sabba½ hattha½ mukhe pakkhipiss±m²”ti-±d²su (p±ci. 618) viya, tamupaniss±ya j²vant²ti muddik±. Ten±ha “hatthamudd±y±”ti-±di. Ayak±ro kamm±rak±rako. Dantak±ro bhamak±ro. Cittak±ro lepacittak±ro. ¾di-saddena koµµakalekhakavil²vak±ra-iµµhakak±rad±ruk±r±d²na½ saªgaho. Diµµheva dhammeti imasmi½yeva attabh±ve. Karaºanipph±danavasena dassetv±. Sandiµµhikamev±ti asampar±yikat±ya s±ma½ daµµhabba½, sayamanubhavitabba½ attapaccakkhanti attho. Upaj²vant²ti upaniss±ya j²vanti. Sukhitanti sukhappatta½. Th±mabal³petabh±vova p²ºananti ±ha “p²ºita½ th±mabal³petan”ti. Upar²ti devaloke. Tath± uddhantipi. So hi manussalokato uparimo. Agga½ viy±ti agga½, phala½. “Kammassa katatt± phalassa nibbattanato ta½ kammassa aggisikh± viya hot²”ti ±cariyena vutta½. Apica sagganti uttama½, phala½. Sagganti suµµhu agga½, r³pasadd±didasavidha½ attano phala½ nipph±detu½ arahat²ti attho. Su-aggik±va niruttinayena sovaggik±, dakkhiº±sadd±pekkh±ya ca sabbattha itthiliªganiddeso. Sukhoti sukh³p±yo iµµho kanto. Aggeti u¼±re. Attan± paribhuñjitabba½ b±hira½ r³pa½, attano vaººapokkharat± vaººoti ayametesa½ viseso. Dakkhanti va¹¹hanti et±y±ti dakkhiº±, paricc±gamaya½ puññanti ±ha “dakkhiºa½ d±nan”ti. Maggo s±mañña½ samitap±pasaªkh±tassa samaºassa bh±voti katv±, tassa vip±katt± ariyaphala½ s±maññaphala½. “Yath±h±”ti-±din± mah±vaggasa½yuttap±¼ivasena tadattha½ s±dheti. Ta½ esa r±j± na j±n±ti ariyadhammassa akovidat±ya. Yasm± panesa “d±sakassak±dibh³t±na½ pabbajit±na½ lokato abhiv±dan±dil±bho sandiµµhika½ s±maññaphala½ n±m±”ti cintetv± “atthi nu kho koci samaºo v± br±hmaºo v± ²disamattha½ j±nanto”ti v²ma½santo p³raº±dike pucchitv± tesa½ kath±ya anadhigatavitto bhagavantampi etamattha½ pucchi. Tasm± vutta½ “d±sakassakopama½ sandh±ya pucchat²”ti. R±j±macc±ti r±jakulasamud±gat± amacc±, anuyuttakar±j±no ceva amacc± c±tipi attho. Kaºhapakkhanti yath±pucchite atthe labbham±nadiµµhigat³pasa½hita½ sa½kilesapakkha½. Sukkapakkhanti tabbidhura½ upari sutt±gata½ vod±napakkha½. Samaºakol±halanti samaºakot³hala½ ta½ ta½ samaºav±d±na½ aññamaññavirodha½. Samaºabhaº¹ananti teneva virodhena “eva½v±d²na½ tesa½ samaºabr±hmaº±na½ aya½ doso, eva½v±d²na½ tesa½ aya½ doso”ti eva½ ta½ ta½ v±dassa paribh±sana½. Issar±nuvattako hi lokoti dhammat±dassanena tadatthasamatthana½. Attano desan±kosallena rañño bh±ra½ karonto, na tadaññena paravambhan±dik±raºena. 164. Nu-saddo viya no-saddopi pucch±ya½ nip±toti ±ha “abhij±n±si n³”ti. Ayañc±ti ettha ca-saddo na kevala½ abhij±n±sipadeneva, atha kho “pucchit±”ti padena c±ti samuccayattho. Katha½ yojetabboti anuyogamapaneti “idañh²”ti-±din±. Pucchit± n³ti pubbe puccha½ katt± nu. Na½ puµµhabh±vanti t±disa½ pucchitabh±va½ abhij±n±si nu. Na te sammuµµhanti tava na pamuµµha½ vat±ti attho. Aph±sukabh±voti tath± bh±sanena asukhabh±vo. Paº¹itapatir³pak±nanti (s±ma½ viya attano sakk±r±na½ paº¹itabh±s±na½) ±ma½ viya pakk±na½ paº¹it± bh±s±na½. (D². ni. µ². 1.163) p±¼ipada-atthabyañjanes³ti p±¼isaªkh±te pade, tadatthe tappariy±pannakkhare ca, v±kyapariy±yo v± byañjanasaddo “akkhara½ pada½ byañjanan”ti-±d²su (netti. 28) viya. Bhagavato r³pa½ sabh±vo viya r³pamass±ti bhagavantar³po, bhagav± viya ekantapaº¹itoti attho.