Catutthajjh±nakath±vaººan±
233. Yasm± pana catutthajjh±nacittameva “cetas±”ti vutta½, tañca r±g±di-upakkilesamal±pagamato nirupakkilesa½ nimmala½, tasm± upakkilesavigamanameva parisuddhabh±voti ±ha “nirupakkilesaµµhena parisuddhan”ti. Yasm± ca parisuddhasseva paccayavisesena pavattiviseso pariyod±tat± suddhantasuvaººassa nigha½sanena pabhassarat± viya, tasm± pabhassarat±yeva pariyod±tat±ti ±ha “pabhassaraµµhena pariyod±tan”ti. Vijju viya pabh±ya ito cito ca niccharaºa½ pabhassara½ yath± “±bhassar±”ti. Od±tena vatthen±ti ettha “od±ten±”ti guºavacana½ sandh±ya “od±tena…pe… idan”ti vutta½. Utupharaºatthanti uºhassa utuno pharaºadassanattha½. Kasm±ti ±ha “kiliµµhavatthen±”ti-±di. Utupharaºa½ na hot²ti od±tavatthena viya savisesa½ utupharaºa½ na hoti, appakamattameva hot²ti adhipp±yo Ten±ha “taªkhaºa…pe… balava½ hot²”ti. “Taªkhaºadhotaparisuddhen±”ti ca etena od±tasaddo ettha parisuddhavacano eva “gih² od±tavatthavasano”ti-±d²su viya na setavacano yena kenaci taªkhaºadhotaparisuddheneva utupharaºasambhavatoti dasseti. Nanu ca p±¼iya½ “n±ssa kiñci sabb±vato k±yassa od±tena vatthena aphuµa½ ass±”ti k±yassa od±tavatthapharaºa½ vutta½, na pana vatthassa utupharaºa½, atha kasm± utupharaºa½ idha vuttanti anuyogen±ha “imiss±ya h²”ti-±di. Yasm± vattha½ viya karajak±yo, utupharaºa½ viya catutthajjh±nasukha½, tasm± evamattho veditabboti vutta½ hoti, etena ca od±tena vatthena sabb±vato k±yassa pharaº±sambhavato, upameyyena ca ayuttatt± k±yaggahaºena tannissitavattha½ gahetabba½, vatthaggahaºena ca tappaccaya½ utupharaºanti dasseti. Neyyatthato hi aya½ upam± vutt±. Vicitradesan± hi buddh± bhagavantoti. Yogino hi karajak±yo vattha½ viya daµµhabbo utupharaºasadisena catutthajjh±nasukhena pharitabbatt±, utupharaºa½ viya catutthajjh±nasukha½ vatthassa viya tena karajak±yassa pharaºato, purisassa sar²ra½ viya catutthajjh±na½ utupharaºaµµh±niyassa sukhassa nissayabh±vato. Ten±ha “tasm±”ti-±di. Idañhi yath±vuttavacanassa guºadassana½. Ettha ca p±¼iya½ “parisuddhena cetas±”ti cetogahaºena catutthajjh±nasukha½ bhagavat± vuttanti ñ±petu½ “catutthajjh±nasukha½, catutthajjh±nasukhen±”ti ca vuttanti daµµhabba½. Nanu ca catutthajjh±nasukha½ n±ma s±talakkhaºa½ natth²ti? Sacca½, santasabh±vatt± panettha upekkh±yeva “sukhan”ti adhippet±. Tena vutta½ sammohavinodaniya½ “upekkh± pana santatt±, sukhamicceva bh±sit±”ti (vibha. aµµha. 232; visuddhi. 2.644; mah±ni. aµµha. 27; paµi. ma. aµµha. 1.105). Ett±vat±ti paµhamajjh±n±dhigamaparid²panato paµµh±ya y±va catutthajjh±n±dhigamaparid²pan±, t±vat± vacanakkamena. Labhana½ l±bho, so etass±ti l±bh², r³pajjh±n±na½ l±bh² r³pajjh±nal±bh² yath± “l±bh² c²varapiº¹ap±tasen±sanagil±napaccayabhesajjaparikkh±r±nan”ti, (sa½. ni. 2.70; ud±. 38) labhanas²lo v± l±bh². Ki½ labhanas²lo? R³pajjh±n±n²tipi yujjati. Evamitarasmimpi. Na ar³pajjh±nal±bh²ti na veditabboti yojetabba½. Kasm±ti vutta½ “na h²”ti-±di, aµµhannampi sam±patt²na½ upari abhiññ±dhigame avin±bh±vatoti vutta½ hoti. Cuddasah±k±reh²ti “kasiº±nulomato, kasiºapaµilomato kasiº±nulomapaµilomato, jh±n±nulomato, jh±napaµilomato, jh±n±nulomapaµilomato, jh±nukkantikato, kasiºukkantikato, jh±nakasiºukkantikato, aªgasaªkantito, ±rammaºasaªkantito aªg±rammaºasaªkantito aªgavavatth±nato, ±rammaºavavatth±nato”ti (visuddhi. 2.365) visuddhimagge vuttehi imehi cuddasah±k±rehi. Satipi jh±nesu ±vajjan±dipañcavidhavas²bh±ve ayameva cuddasavidho vas²bh±vo abhiññ± nibbattane ekantena icchitabboti dassentena “cuddasah±k±rehi ciººavas²bh±van”ti vutta½, imin± ca ar³pasam±patt²su ciººavas²bh±va½ vin± r³pasam±patt²su eva ciººavas²bh±vena sam±patti na ijjhat²ti t±sa½ abhiññ±dhigame avin±bh±va½ dasset²ti veditabba½. Nanu yath±p±µhameva vinicchayo vattabboti codana½ sodheti “p±¼iya½ pan±”ti-±din±, s±vasesap±µhabh±vato n²haritv± esa vinicchayo vattabboti vutta½ hoti. Yajjeva½ ar³pajjh±n±nipi p±¼iya½ gahetabb±ni, atha kasm± t±ni aggahetv± s±vasesap±µho bhagavat± katoti? Sabb±bhiññ±na½ visesato r³p±vacaracatutthajjh±nap±dakatt±. Satipi hi t±sa½ tath± avin±bh±ve visesato panet± r³p±vacaracatutthajjh±nap±dak±, tasm± t±sa½ tapp±dakabh±vaviññ±panattha½ tattheva µhatv± desan± kat±, na pana ar³p±vacarajjh±n±na½ idha ananupayogato. Ten±ha “ar³pajjh±n±ni ±haritv± kathetabb±n²”ti.