Sañcayabelaµµhaputtav±davaººan±
179-181. Amar±vikkhepe vuttanayo ev±ti brahmaj±le amar±vikkhepav±davaººan±ya½ (d². ni. aµµha. 1.61) vuttanayo eva. Kasm±? Vikkhepaby±karaºabh±vato, tatheva ca tattha vikkhepav±dassa ±gatatt±.
Paµhamasandiµµhikas±maññaphalavaººan±
182. P²¼etv±ti telayantena upp²¼etv±, imin± rañño ±bhogam±ha. Vadato hi ±bhogavasena sabbattha atthanicchayo. Aµµhakath±cariy± ca tad±bhogaññ³, parampar±bhatatthass±virodhino ca, tasm± sabbattha yath± tath± vacanok±saladdhabh±vamattena attho na vutto, atha kho tesa½ vattumicchitavasen±ti gahetabba½, evañca katv± tattha tattha atthuddh±r±divasena atthavivecan± kat±ti. 183. Yath± te rucceyy±ti id±ni may± pucchiyam±no attho yath± tava citte rucceyya, tay± citte rucceth±ti attho. Kammatthe heta½ kiriy±pada½. May± v± d±ni pucchiyam±namattha½ tava sampad±nabh³tassa roceyy±tipi vaµµati. Gharad±siy± kucchismi½ j±to antoj±to. Dhanena k²to dhanakk²to. Bandhagg±hagahito karamar±n²to. S±mameva yena kenaci hetun± d±sabh±vamupagato s±ma½d±sabyopagato. S±manti hi sayameva. D±sabyanti d±sabh±va½. Koci d±sopi sam±no alaso kamma½ akaronto “kammak±ro”ti na vuccati, so pana na tath±bh³toti visesanametanti ±ha “analaso”ti-±di. D³ratoti d³radesato ±gata½. Paµhamamev±ti attano ±sannataraµµh±nupasaªkamanato pageva puretarameva. Uµµhahat²ti g±ravavasena uµµhahitv± tiµµhati, paccuµµh±t²ti v± attho. Pacch±ti s±mikassa nipajj±ya pacch±. Sayanato avuµµhiteti rattiy± vibh±yanavel±ya seyyato avuµµhite. Pacc³sak±latoti at²tarattiy± pacc³sak±lato Y±va s±mino ratti½ niddokkamananti apar±ya bh±viniy± rattiy± padosavel±ya½ y±va niddokkamana½. Y± at²tarattiy± pacc³savel±, bh±viniy± ca padosavel±, etthantare sabbakicca½ katv± pacch± nipatat²ti vutta½ hoti. Ki½ k±ramev±ti ki½ karaº²yameva kinti pucch±ya k±tabbato, pucchitv± k±tabbaveyy±vaccanti attho. Paµissaveneva sam²pac±rit± vutt±ti ±ha “paµisuºanto vicarat²”ti. Paµikuddha½ mukha½ oloketu½ na visahat²tipi dasseti “tuµµhapahaµµhan”ti imin±. Devo viy±ti ±dhipaccapariv±r±disamann±gato padh±nadevo viya, tena maññe-saddo idha upamatthoti ñ±peti yath± “akkh±hata½ maññe aµµh±si rañño mah±sudassanassa antepura½ upasobhayam±nan”ti (d². ni. 2.245). So vatass±hanti ettha so vata assa½ ahanti padacchedo, so r±j± viya ahampi bhaveyya½. Ken±ti ce? Yadi puññ±ni kareyya½, ten±ti atthoti ±ha “so vata ahan”ti-±di. Vatasaddo upam±ya½. Ten±ha “evar³po”ti. Puññ±n²ti u¼±ratara½ puñña½ sandh±ya vutta½ aññad± katapuññato u¼±r±ya pabbajj±ya adhippetatt±. “So vatass±yan”tipi p±µhe so r±j± viya aya½ ahampi assa½. Katha½? “Yadi puññ±ni kareyyan”ti atthasambhavato “ayamevattho”ti vutta½. Assanti hi uttamapurisayoge aha½-saddo appayuttopi aya½-saddena par±masanato payutto viya hoti. So aha½ evar³po assa½ vata, yadi puññ±ni kareyyanti paµhamap±µhassa atthamicchanti keci. Eva½ sati dutiyap±µhe “ayamevattho”ti avattabbo siy± tattha aya½-saddena aha½-saddassa par±masanato, “so”ti ca par±masitabbassa aññassa sambhavato. Yanti d±na½. Satabh±gamp²ti satabh³ta½ bh±gampi, raññ± dinnad±na½ satadh± katv± tattha ekabh±gamp²ti vutta½ hoti. Y±vaj²va½ na sakkhiss±mi d±tunti y±vaj²va½ d±natth±ya uss±ha½ karontopi satabh±gamattampi d±tu½ na sakkhiss±mi, tasm± pabbajiss±m²ti pabbajj±ya½ uss±ha½ katv±ti attho. “Ya½n³n±”ti nip±to parivitakkanattheti vutta½ “eva½ cintanabh±van”ti. K±yena pihitoti k±yena sa½varitabbassa k±yadv±rena pavattanakassa p±padhammassa sa½varaºavasena pidahito. Ussukkavacanavasena panattho vihareyya-padena sambajjhitabbatt±ti ±ha “akusalapavesanadv±ra½ thaketv±”ti. Hutv±ti hi seso. Akusalapavesanadv±ranti ca k±yakammabh³t±namakusal±na½ pavesanabh³ta½ k±yaviññattisaªkh±ta½ dv±ra½. Sesapadadvayep²ti “v±c±ya sa½vuto, manas± sa½vuto”ti padadvayepi. Gh±sacch±danena paramat±y±ti gh±sacch±danapariyesane sallekhavasena paramat±ya, ukkaµµhabh±ve v± saºµhito gh±sacch±danamattameva parama½ pam±ºa½ koµi etassa na tato para½ kiñci ±misaj±ta½ pariyesati, pacc±sisati c±ti gh±sacch±danaparamo, tassa bh±vo gh±sacch±danaparamat±tipi aµµhakath±muttako nayo. Ghasitabbo asitabboti gh±so, ±h±ro, ±bhuso ch±deti paridahati eten±ti acch±dana½, niv±sana½, apica ghasana½ gh±so, ±bhuso ch±d²yate acch±danantipi yujjati. Etadatthamp²ti gh±sacch±danatth±y±pi. Anesananti ekav²satividhampi ananur³pamesana½. Vivekaµµhak±y±nanti gaºasaªgaºikato pavivitte µhitak±y±na½, sambandh²bh³t±na½ k±yavivekoti sambandho. Nekkhamm±bhirat±nanti jh±n±bhirat±na½. Paramavod±nappatt±nanti t±ya eva jh±n±bhiratiy± parama½ uttama½ vod±na½ cittavisuddhi½ patt±na½. Nirupadh²nanti kiles³padhi-abhisaªkh±r³padh²hi accantavigat±na½. Visaªkh±ra½ vuccati nibb±na½, tadadhigamanet± visaªkh±ragat±, arahanto, tesa½. “Eva½ vutte”ti imin± mah±niddese (mah±ni. 7, 9) ±gatabh±va½ dasseti. Ettha ca paµhamo viveko itarehi dv²hi vivekehi sah±pi vattabbo itaresu siddhesu tass±pi sijjhanato, vin± ca tasmi½ siddhepi itare samasijjhanato. Tath± dutiyopi. Tatiyo pana itarehi saheva vattabbo. Na vin± itaresu siddhesuyeva tassa sijjhanatoti daµµhabba½. “Gaºasaªgaºika½ pah±y±”ti-±di tadadhipp±yavibh±vana½. Tattha gaºe janasam±game sannipatana½ gaºasaªgaºik±, ta½ pah±ya. K±yena eko viharati vicarati puggalavasena asah±yatt±. Citte kiles±na½ sannipatana½ cittakilesasaªgaºik±, ta½ pah±ya. Eko viharati kilesavasena asah±yatt±. Maggassa ekacittakkhaºikatt±, gotrabhu-±d²nañca ±rammaºakaraºamattatt± na tesa½ vasena s±tisay± nibbutisukhasamphusan±, phalasam±pattinirodhasam±pattivasena pana s±tisay±ti ±ha “phalasam±patti½ v± nirodhasam±patti½ v±”ti. Phalapariyos±no hi nirodho. Pavisitv±ti sam±pajjanavasena antokatv±. Nibb±na½ patv±ti ettha ussukkavacanameta½ ±rammaºakaraºena, cittacetasik±na½ nirodhena ca nibbutipajjanassa adhippetatt±. Codanattheti j±n±petu½ uss±hakaraºatthe. 184. Abhiharitv±ti abhimukhabh±vena netv±. Nanti tath± pabbajj±ya viharanta½. Abhih±roti nimantanavasena abhiharaºa½. “C²var±d²hi payojana½ s±dhess±m²”ti vacanasesena yojan±. Tath± “yenattho, ta½ vadeyy±th±”ti. C²var±divekallanti c²var±d²na½ l³khat±ya vikalabh±va½. Tadubhayamp²ti tadeva abhih±radvayampi. Sapp±yanti sabbagelaññ±paharaºavasena upak±r±vaha½. Bh±vino anatthassa ajananavasena parip±lana½ rakkh±gutti. Paccuppannassa pana anatthassa nisedhavasena parip±lana½ ±varaºagutti. Kimatthiya½ “dhammikan’ti visesananti ±ha “s± panes±”ti-±di. Vih±ras²m±y±ti upac±ras²m±ya, l±bhas²m±ya v±. 185. Kevalo yadi-eva½-saddo pubbe vuttatth±pekkhakoti vutta½ “yadi tava d±so”ti-±di. Eva½ santeti eva½ labbham±ne sati. Dutiya½ up±d±ya paµhamabh±vo, tasm± “paµhaman”ti bhaºanto aññass±pi atthita½ d²peti. Tadeva ca k±raºa½ katv± r±j±pi evam±h±ti dassetu½ “paµhamanti bhaºanto”ti-±di vutta½. Tenev±ti paµhamasaddena aññass±pi atthit±d²paneneva.