2. Udumbarikasuttavaººan±
Nigrodhaparibb±jakavatthuvaººan±
49. Udumbarik±y±ti sambandhe s±mivacananti ±ha “udumbarik±ya deviy± santake paribb±jak±r±me”ti. “Udumbarik±yan”ti v± p±µho, tath± sati adhikaraºe eta½ bhumma½. Ayañhettha attho udumbarik±ya rañño deviy± nibbattito ±r±mo udumbarik±, tassa½ udumbarik±ya½. Ten±ha “udumbarik±ya deviy± santake”ti. T±ya hi nibbattito tass± santako. Varaº±dip±µhavasena cettha nibbattatthabodhakassa saddassa adassana½. Sandh±noti bhinn±nampi tesa½ sandh±panena “sandh±no”ti eva½ laddhan±mo. Sa½vaººitoti pasa½sito. Iriyat²ti pavattati. Ariyena ñ±ºen±ti kilesehi ±rakatt± ariyena lokuttarena ñ±ºena. Ariy±ya vimuttiy±ti suvisuddh±ya lokuttaraphalavimuttiy±. Div±-saddo dina-saddo viya divasapariy±yo, tassa visesanabh±vena vuccam±no div±-saddo savisesa½ divasabh±ga½ d²pet²ti ±ha “divasassa div±”ti-±di. Yasm± sam±pannassa citta½ n±n±rammaºato paµisa½hata½ hoti, jh±nasamaªg² ca pavivek³pagamanena saªgaºik±bh±vato ek±kiy±ya nil²no viya hoti, tasm± vutta½ “tato tato…pe… gato”ti. Mano bhavanti manaso vivaµµanissita½ va¹¹hi½ ±vahant²ti manobh±vaniy±ti ±ha “manava¹¹hak±nan”ti-±di. Unnamati na saªkucati, al²nañca hot²ti attho. 51. Y±vat±ti y±vantoti ayamettha atthoti ±ha “yattak±”ti. Tesanti niddh±raºe s±mivacana½. Niddh±raºañca kenaci visesena icchitabba½. Yehi ca guºavisesehi samann±gat± bhagavato s±vak± up±sak± r±jagahe paµivasanti, ayañca tehi samann±gatoti ima½ visesa½ d²petu½ “tesa½ abbhantaro”ti vutta½. Ten±ha “bhagavato kir±”ti-±di. 52. Tesanti paribb±jak±na½. Kath±y±ti tiracch±nakath±ya. Dassanen±ti diµµhidassanena. ¾kappen±ti vesena. Kutten±ti kiriy±ya. ¾c±ren±ti aññamaññasmi½ ±caritabba-±c±rena. Vih±ren±ti rattindiva½ viharitabbaviharaºena. Iriy±pathen±ti µh±n±di-iriy±pathena. Aññ±k±rat±ya aññatitthe niyutt±ti aññatitthiy±. Saªgantv± sam±gantv± r±s² hutv± parehi nisinnaµµh±ne. Araññ±ni ca t±ni vanapatth±ni c±ti araññavanapatth±ni. Tattha ya½ araññakaªganipph±daka½ ±raññak±na½, ta½ “araññan”ti veditabba½. Vanapatthanti g±manta½ atikkamitv± manuss±na½ anupac±raµµh±na½, yattha na kas²yati na vapp²yati. Vuttañheta½ “vanapatthanti d³r±nameta½ sen±san±na½ adhivacanan”ti “vanapatthanti vanasaº¹±nameta½ sen±san±na½, vanapatthanti bh²sanak±nameta½, vanapatthanti salomaha½s±nameta½, vanapatthanti pariyant±nameta½ vanapatthanti na manuss³pac±r±nameta½ sen±san±na½ adhivacanan”ti (vibha. 531). Tena vutta½ “g±m³pac±rato mutt±n²”ti-±di. Pant±n²ti pariyant±ni atid³r±ni. Ten±ha “d³ratar±n²”ti-±di. Vih±r³pac±ren±ti vih±rassa upac±rappadesena. Addhikajanass±ti maggag±mino janassa. Mandasadd±n²ti ucc±saddamah±sadd±bh±vato tanusadd±ni. Manussehi sam±gamma ekajjha½ pavattitasaddo nigghoso, tassa yasm± attho dubbibh±vito hoti, tasm± vutta½ “avibh±vitatthena nigghosen±”ti. Vigatav±t±n²ti vigatasadd±ni. “Rahassa karaºassa yutt±n²”ti imin±pi tesa½ µh±n±na½ araññalakkhaºayuttata½, janavivittata½, vanavivittameva ca vibh±veti, tath± “ek²bh±vassa anur³p±n²”ti imin±. 53. Ken±ti hetumhi, sahayoge ca karaºavacananti ±ha “kena k±raºena kena puggalena saddhin”ti. Ekopi hi vibhattiniddeso anekatthavibh±vano hoti, tath± taddhitatthapadasam±h±reti. Sa½sandananti ±l±pasall±pavasena kath±sa½sandana½. ѱºabyattabh±vanti byattañ±ºabh±va½, so pana parassa vacane uttarad±navasena, parena v± vutta-uttare paccuttarad±navasena siy±ti ±ha “uttarapaccuttaranayen±”ti. Yo hi parassa vacana½ tipukkhalena nayena r³peti, tath± parassa r³panavacana½ j±tibh±va½ ±p±deti, tassa t±disa½ vacanasabh±va½ ñ±ºaveyyattiya½ vibh±veti p±kaµa½ karot²ti. Suññ±g±resu naµµh±ti suññ±g±resu niv±sesu naµµh± vinaµµh± abh±va½ gat±. N±ssa paññ± nasseyya tehi tehi katapucchanapaµipucchananimitta½ n±n±paµibh±nuppattiy± vis±ram±panna½ pucchita½ pañha½ vissajjetu½ asamatthat±ya. Orodheyy±m±ti niruss±ha½ viya karont± avarodheyy±ma, ta½ parassa orodhana½ v±daj±lena vinandhana½ viya hot²ti ±ha “vinandheyy±m±”ti Tadattha½ tena tucchakumbhinidassana½ kata½, ta½ byatirekamukhena dassetu½ “p³ritaghaµo h²”ti-±di vutta½. Bala½ d²pentoti abh³tameva attano ñ±ºabala½ pak±sento. Asambhinnanti j±tisambhed±bh±vena asambhinna½. Aññaj±tisambhede sati assatarassa assassa j±tabh±vo viya s²hassapi s²hath±m±bh±vo siy±ti ±ha “asambhinnakesaras²han”ti. Ýh±naso v±ti taªkhaºe eva. 54. “Sum±gadh± n±ma nad²”ti keci, ta½ micch±ti dassento “sum±gadh± n±ma pokkharaº²”ti vatv± tass± pokkharaºibh±vassa suttantare ±gatata½ dassetu½ “yass± t²re”ti-±di vutta½. Mor±na½ niv±po etth±ti moraniv±po. Byadhikaraº±nampi hi pad±na½ b±hiratthasam±so hotiyeva yath± “urasilomo”ti. Atha v± nivuttha½ etth±ti niv±po, mor±na½ niv±po moraniv±po, mor±na½ niv±padinnaµµh±na½. Ten±ha “yattha mor±nan”ti-±di. Yasm± nigrodho tapojigucchav±do, s±sane ca bhikkh³ attakilamath±nuyoga½ vajjetv± bh±van±nuyogena paramass±sappatte viharante passati, tasm± “katha½ nu kho samaºo gotamo k±yakilamathena vin±va s±vake vinet²”ti sañj±tasandeho “ko n±ma so”ti-±din± bhagavanta½ pucchi. Assasati anusaªkitaparisaªkito hoti eten±ti ass±so, p²tisomanassanti ±ha “ass±sappatt±ti tuµµhippatt± somanassappatt±”ti. Adhiko seµµho ±sayo nissayo ajjh±sayoti ±ha “uttamanissayabh³tan”ti. ¾dibh³ta½ pur±tana½ seµµhacariya½ ±dibrahmacariya½, lokuttaramagganti attho. Tath± hesa sabbabuddhapaccekabuddhas±vakehi teneva ±k±rena adhigato. Ten±ha “pur±ºa…pe… ariyamaggan”ti. Tath± hi ta½ bhagav± “addasa pur±ºa½ magga½ pur±ºamañjasan”ti avoca. P³retv± bh±van±p±rip³rivasena. “P³retv±”ti v± ida½ “ajjh±saya½ ±dibrahmacariyan”ti ettha p±µhasesoti vadanti. “Ajjh±saya½ ±dibrahmacariya½ paµij±nanti ass±sappatt±”ti eva½ v± ettha yojan±.