Bh±vita-iddhip±davaŗŗan±

287. Supańńatt±ti suµµhu pak±rehi ń±pit± bodhit±, asaŖkarato v± µhapit±, ta½ pana bodhana½, asaŖkarato µhapanańca atthato desan± ev±ti ±ha “sukathit±”ti. Ijjhanaµµhen±ti samijjhanaµµhena, nippajjanassa k±raŗabh±ven±ti attho. Patiµµh±naµµhen±ti adhiµµh±naµµhena. Iddhiy± p±doti iddhip±do, iddhiy± adhigamup±yoti attho. Tena hi yasm± upar³pari visesasaŖkh±ta½ iddhi½ pajjanti p±puŗanti, tasm± “p±do”ti vuccati. Ijjhat²ti iddhi, samijjhati nippajjat²ti attho. Iddhi eva p±do iddhip±do, iddhikoµµh±soti attho. Eva½ t±va “catt±ro iddhip±d±”ti ettha attho veditabbo. Iddhipahonakat±y±ti iddhiy± nipph±dane samatthabh±v±ya. Iddhivisavit±y±ti iddhiy± nipph±dane yogyabh±v±ya. Anekatthatt± hi dh±t³na½ yogyattho vi-pubbo su-saddo, visavana½ v± pajjana½ visavit±, tattha k±mak±rit± visavit±. Ten±ha “punappunan”ti-±di. Iddhivikubbanat±y±ti vikubbaniddhiy± vividhar³pakaraŗ±ya. Ten±ha “n±nappak±rato katv± dassanatth±y±”ti.
“Chandańca bhikkhu adhipati½ karitv± labhati sam±dhi½, labhati cittassekaggata½, aya½ vuccati chandasam±dh²”ti (vibha. 432) im±ya p±¼iy± chand±dhipati sam±dhi chandasam±dh²ti adhipatisaddalopa½ katv± sam±so vuttoti vińń±yati, adhipatisaddatthadassanavasena pana “chandahetuko, chand±dhiko v± sam±dhi chandasasam±dh²”ti aµµhakath±ya½vuttanti veditabba½. “Padh±nabh³t±ti v²riyabh³t±”ti keci vadanti. SaŖkhatasaŖkh±r±dinivattanatthańhi padh±naggahaŗanti. Atha v± ta½ ta½ visesa½ saŖkharot²ti saŖkh±ro, sabbampi v²riya½. Tattha catukiccas±dhakato ańńassa nivattanattha½ padh±naggahaŗanti padh±nabh³t± seµµhabh³t±ti attho. Catubbidhassa pana v²riyassa adhippetatt± bahuvacananiddeso kato. Visu½ sam±sayojanavasena yo pubbe iddhip±dattho p±dassa up±yatthata½, koµµh±satthatańca gahetv± yath±yogavasena idha vutto, so vakkham±n±na½ paµil±bhapubbabh±g±na½ kattukaraŗiddhibh±va½, uttarac³¼abh±jan²ye v± vuttehi chand±d²hi iddhip±dehi s±dhetabb±ya iddhiy± kattiddhibh±va½, chand±d²nańca karaŗiddhibh±va½ sandh±ya vuttoti veditabbo, tasm± “ijjhanaµµhena iddh²”ti ettha kattu-attho, karaŗattho ca ekajjha½ gahetv± vuttoti kattu-attha½ t±va dassetu½ “nipphattipariy±yena ijjhanaµµhena v±”ti vatv± itara½ dassento “ijjhanti et±y±”ti-±dim±ha. Vuttanti kattha vutta½? Iddhip±davibhaŖgap±µhe. (Vibha. 434) tath±bh³tass±ti ten±k±rena bh³tassa, te chand±didhamme paµilabhitv± µhitass±ti attho. “Vedan±kkhandho”ti-±d²hi chand±dayo antokatv± catt±ropi khandh± kathit±. Seses³ti sesiddhip±desu.
V²riyiddhip±daniddese “v²riyasam±dhipadh±nasaŖkh±rasamann±gatan”ti dvikkhattu½ v²riya½ ±gata½. Tattha purima½ sam±dhivisesana½ “v²riy±dhipati sam±dhi v²riyasam±dh²”ti, dutiya½ samann±gamaŖgadassana½. Dveyeva hi sabbattha samann±gamaŖg±ni, sam±dhi, padh±nasaŖkh±ro ca. Chand±dayo hi sam±dhivisesan±ni, padh±nasaŖkh±ro pana padh±navacaneneva visesito, na chand±d²h²ti na idha v²riy±dhipatit± padh±nasaŖkh±rassa vutt± hoti. V²riyańca sam±dhi½ visesetv± µhitameva, samann±gamaŖgavasena pana padh±nasaŖkh±ravacanena vuttanti n±pi dv²hi v²riyehi samann±gamo vutto hoti. Yasm± pana chand±d²hi visiµµho sam±dhi, tath±visiµµheneva ca tena sampayutto padh±nasaŖkh±ro, sesadhamm± ca, tasm± sam±dhivisesan±na½ vasena catt±ro iddhip±d± vutt±, visesanabh±vo ca chand±d²na½ ta½ta½avassayadassanavasena hot²ti “chandasam±dhi…pe… iddhip±dan”ti ettha nissayatthepi p±da-sadde up±yatthena chand±d²na½ iddhip±dat± vutt± hoti. Teneva hi abhidhamme uttarac³¼abh±jan²ye (vibha. 456) “catt±ro iddhip±d± chandiddhip±do”ti-±din± chand±d²nameva iddhip±dat± vutt±. Pańhapucchake (vibha. 457 ±dayo) “catt±ro iddhip±d± idha bhikkhu chandasam±dh²”ti-±din± ca uddesa½ katv±pi puna chand±d²na½yeva kusal±dibh±vo vibhatto. Up±yiddhip±dadassanatthameva hi nissayiddhip±dadassana½ kata½, ańńath± catubbidhat± na siy±ti. Ayamettha p±¼ivasena atthavinicchayo veditabbo. Id±ni paµil±bhapubbabh±g±na½ vasena iddhip±de vibhajitv± dassetu½ “apic±”ti-±di vutta½, ta½ suvińńeyyameva. Idha iddhip±dakath± saŖkhepeneva vutt±ti ±ha “vitth±rena pana…pe… vutt±”ti.
Kec²ti abhayagiriv±sino. Tesu hi ekacce “iddhi n±ma anipphann±”ti vadanti, ekacce “iddhip±do pana anipphanno”ti vadanti, anipphannoti ca paramatthato asiddho, natth²ti attho. ¾bhatoti abhidhammap±µhato (vibha. 458) d²ghanik±yaµµhakath±ya½ (d². ni. aµµha. 2.287) ±n²to purimanayato ańńen±k±rena desan±ya pavattatt±. Chando eva iddhip±do chandiddhip±do. Eseva nayo sesesupi. Ime pan±ti imasmi½ sutte ±gat± iddhip±d± Raµµhap±latthero (ma. ni. 2.293; a. ni. aµµha. 1.1.210; apa. aµµha. 2.raµµhap±latthera-apad±navaŗŗan±ya vitth±ro) “chande sati katha½ n±nuj±nissant²”ti satt±ha½ bhatt±ni abhuńjitv± m±t±pitaro anuj±n±petv± pabbajitv± chandameva avass±ya lokuttara½ dhamma½ nibbattes²ti ±ha “raµµhap±latthero…pe… nibbattes²”ti. Soŗatthero (mah±va. 243; a. ni. 6.55; therag±. aµµha. terasanip±ta; apa. aµµha. 2.soŗakoµiv²satthera-apad±navaŗŗan±ya vitth±ro) bh±vanamanuyutto ±raddhav²riyo paramasukhum±lo p±desu phoµesu j±tesupi v²riya½ nappaµipassambhes²ti ±ha “soŗatthero v²riya½ dhura½ katv±”ti. Sambh³tatthero (therag±. aµµha. 2.samm³tattherag±th±vaŗŗan±ya vitth±ro) “cittavato ki½ n±ma na sijjhat²”ti citta½ pubbaŖgama½ katv± bh±vana½ ±r±dhes²ti ±ha “sambh³tatthero citta½ dhura½ katv±”ti. Moghatthero v²ma½sa½ avassayi, tasm± tassa bhagav± “suńńato loka½ avekkhass³”ti (su. ni. 1125; bu. va½. 54.353; mah±. ni. 186; c³¼ani. moghar±jam±ŗavapucch± 144; moghar±jam±ŗavapucch±niddese 88; netti. 5; peµako. 22, 31) suńńat±katha½ kathesi, pańń±nissitam±naniggahattha½, pańń±ya pariggahatthańca dvikkhattu½ pucchito sam±no pańha½ kathesi. Ten±ha “±yasm± moghar±j± v²ma½sa½ dhura½ katv±”ti.
Punappuna½ chandupp±dana½ pesana½ viya hot²ti chandassa upaµµh±nasadisat± vutt±.
Parakkamen±ti parakkamas²sena s³rabh±va½ vadati. Th±mabh±vato ca v²riyassa s³rabh±vasadisat± daµµhabb±.
Cintanappadh±natt± cittassa mantasa½vidh±nasadisat± vutt±.
J±tisampatti n±ma visiµµhaj±tit±. “Sabbadhammesu ca pańń± seµµh±”ti v²ma½s±ya j±tisampattisadisat± vutt±. Sammohavinodaniya½ (vibha. aµµha. 433) pana cittiddhip±dassa j±tisampattisadisat±, v²ma½siddhip±dassa mantabalasadisat± ca yojit±.
Aneka½ vihita½ vidha½ etass±ti anekavihitanti ±ha “anekavidhan”ti. Vidha-saddo koµµh±sapariy±yo “ekavidhena ń±ŗavatth³”ti-±d²su (vibha. 751) viy±ti ±ha “iddhividhanti iddhikoµµh±san”ti.