Bhikkhu-aparih±niyadhammavaººan±
136. Aparih±n±ya hit±ti aparih±niy±, na parih±yanti eteh²ti v± aparih±niy±, te pana yasm± aparih±niy± k±rak± n±ma honti, tasm± vutta½ “aparih±nikare”ti. Yasm± pana te parih±nikar±na½ ujupaµipakkhabh³t±, tasm± ±ha “vuddhihetubh³te”ti. Yasm± bhagavato desan± upar³pari ñ±º±loka½ pas±dent² satt±na½ hadayandhak±ra½ vidhamati, pak±setabbe ca atthe hatthatale ±malaka½ viya suµµhutara½ p±kaµe katv± dasseti, tasm± vutta½ “candasahassa½…pe… kathayiss±m²”ti. Yasm± bhagav± “tassa br±hmaºassa sammukh± vajj²na½ abhiºhasannip±t±dipaµipatti½ kathentoyeva aya½ aparih±niyakath± aniyy±nik± vaµµanissit±, mayha½ pana s±sane tath±r³p² kath± kathetabb±, s± hoti niyy±nik± vivaµµanissit±, y±ya s±sana½ mayha½ parinibb±nato parampi addhaniya½ assa ciraµµhitikan”ti cintesi, tasm± bhikkh³ sannip±t±petv± tesa½ aparih±niye dhamme desento teneva niy±mena desesi. Tena vutta½ “ida½ vajjisattake vuttasadisamev±”ti. Eva½ saªkhepato vuttamattha½ vitth±rato dassento “idh±pi c±”ti-±dim±ha. Tattha “tato”ti-±di dis±su ±gatas±sane vutta½ ta½ kathana½. Vih±ras²m± ±kul± yasm±, tasm± uposathapav±raº± µhit±. Ol²yam±nakoti p±¼ito, atthato ca vinassam±no. Ukkhip±pent±ti paguºabh±vakaraºena, atthasa½vaººanena ca paggaºhant±. S±vatthiya½ bhikkh³ viya p±cittiya½ des±petabboti (p±r±. 565 vitth±ravatthu). Vajjiputtak± viya dasavatthud²panena (c³¼ava. 446 vitth±ravatthu). “Gihigat±n²ti gihipaµisa½yutt±n²”ti vadanti. Gih²su gat±ni, tehi ñ±t±ni gihigat±ni. Dh³mak±lo etass±ti dh³mak±lika½ citakadh³mav³pasamato para½ appavattanato. Thirabh±vappatt±ti s±sane thirabh±va½ anivattitabh±va½ upagat±. Therak±rakeh²ti therabh±vas±dhakehi s²l±diguºehi asekkhadhammehi. Bah³ rattiyoti pabbajit± hutv± bah³ rattiyo j±nanti. S²l±diguºesu patiµµh±panameva s±sane pariº±yakat±ti ±ha “t²su sikkh±su pavattent²”ti. Ov±da½ na denti abh±janabh±vato. Paveº²kathanti ±cariyaparampar±bhata½ samm±paµipattid²pana½ dhammakatha½. S±rabh³ta½ dhammapariy±yanti samathavipassan±maggaphalasamp±panena s±rabh³ta½ bojjhaªgakosalla-anuttaras²t²bh±va-adhicittasutt±didhammatanti½. Punabbhavad±na½ punabbhavo uttarapadalopena. Itareti ye na paccayavasik± na ±misacakkhuk±, te na gacchanti taºh±ya vasa½. ¾raññakes³ti araññabh±gesu araññapariy±pannesu. Nanu yattha katthacipi taºh± s±vajj± ev±ti codana½ sandh±y±ha “g±mantasen±sanesu h²”ti-±di, tena “anuttaresu vimokkhesu piha½ upaµµh±payato”ti ettha vuttasineh±dayo viya ±raññakesu sen±sanesu s±layat± sevitabbapakkhiy± ev±ti dasseti. Attan±v±ti sayameva, tena parehi anuss±hit±na½ saraseneva an±gat±na½ pesal±na½ bhikkh³na½ ±gamana½, ±gat±nañca ph±suvih±ra½ pacc±sisant²ti dasseti. Imin± n²h±ren±ti im±ya paµipattiy±. Aggahitadhammaggahaºanti aggahitassa pariyattidhammassa uggahaºa½. Gahitasajjh±yakaraºanti uggahitassa suµµhu atthacintana½. Cintanattho hi sajjh±yasaddo. Ent²ti upagacchanti. Nis²danti ±sanapaññ±pan±din±. 137. ¾ramitabbaµµhena kamma½ ±r±mo. Kamme rat±, na ganthadhure, v±sadhure v±ti kammarat±, anuyutt±ti tapparabh±vena punappuna½ pasut±. Iti k±tabbakammanti ta½ ta½ bhikkh³na½ k±tabba½ ucc±vacakamma½ c²varavic±raº±di. Ten±ha “seyyathidan”ti-±di. Upatthambhananti dupaµµatipaµµ±dikaraºa½. Tañhi paµhamapaµal±d²na½ upatthambhanak±raºatt± tath± vutta½. Yadi eva½ katha½ aya½ kammar±mat± paµikkhitt±ti ±ha “ekacco h²”ti-±di. Karonto yev±ti yath±vuttatiracch±nakatha½ kathentoyeva. Atiracch±nakath±bh±vepi tassa tattha tapparabh±vadassanattha½ avadh±raºavacana½. Pariyantak±r²ti sapariyanta½ katv± vatt±. “Pariyantavati½ v±ca½ bh±sit±”ti (d². ni. 1.9, 194) hi vutta½. Appabhasso v±ti parimitakathoyeva ekantena kathetabbasseva kathanato. Sam±pattisam±pajjana½ ariyo tuºh²bh±vo. Nidd±yatiyev±ti niddokkamane an±d²navadass² nidd±yatiyeva. Iriy±pathaparivattan±din± na na½ vinodeti. Eva½ sa½saµµho v±ti vuttanayena gaºasaªgaºik±ya sa½saµµho eva viharati. Duss²l± p±picch± n±m±ti saya½ niss²l± asantaguºasambh±vanicch±ya samann±gatatt± p±p± l±mak± icch± etesanti p±picch±. P±papuggalehi mettikaraºato p±pamitt±. Tehi sad± saha pavattanena p±pasah±y±. Tattha ninnat±din± tadadhimuttat±ya p±pasampavaªk±. 138. Saddh± etesa½ atth²ti saddh±ti ±ha “saddh±sampann±”ti. ¾gaman²yapaµipad±ya ±gatasaddh± ±gaman²yasaddh±, s± s±tisay± mah±bodhisatt±na½ paropadesena vin± saddheyyavatthu½ avipar²tato og±hetv± adhimuccanatoti ±ha “sabbaññubodhisatt±na½ hot²”ti. Saccapaµivedhato ±gatasaddh± adhigamasaddh± surabandh±d²na½ (d². ni. aµµha. 3.118; dha. pa. aµµha. 1.suppabuddhakuµµhivatthu; ud±. aµµha. 43) viya. “Samm±sambuddho bhagav±”ti-±din± buddh±d²su uppajjanakapas±do pas±dasaddh± mah±kappinar±j±d²na½ (a. ni. aµµha. 1.1.231; dha. pa. aµµha. 1.mah±kappinattheravatthu; therag±. aµµha. 2.mah±kappinattherag±th±vaººan±, vitth±ro) viya. “Evametan”ti okkantitv± pakkhanditv± saddahanavasena kappana½ okappana½. Duvidh±p²ti pas±dasaddh±pi okappanasaddh±pi. Tattha pas±dasaddh± aparaneyyar³p± hoti savanamattena pas²danato. Okappanasaddh± saddheyyavatthu½ og±hetv± anupavisitv± “evametan”ti paccakkha½ karont² viya pavattati. Ten±ha “saddh±dhimutto vakkalittherasadiso hot²”ti. Tassa h²ti okappanasaddh±ya samann±gatassa. Hir² etassa atth²ti hiri, hiri mano etesanti hiriman±ti ±ha “p±pa…pe… citt±”ti. P±pato ottappenti ubbijjanti bh±yant²ti ottapp². Bahu suta½ suttageyy±di eten±ti bahussuto, sutaggahaºa½ cettha nidassanamatta½ dh±raºaparicayaparipucch±nupekkhanadiµµhinijjh±n±na½ pettha icchitabbatt±. Savanam³lakatt± v± tesampi taggahaºeneva gahaºa½ daµµhabba½. Atthak±mena pariy±puºitabbato, diµµhadhammik±dipurisatthasiddhiy± pariyattabh±vato ca pariyatti, t²ºi piµak±ni. Saccappaµivedho sacc±na½ paµivijjhana½. Tadapi b±husacca½ yath±vuttab±husaccakiccanipphattito. Pariyatti adhippet± saccapaµivedh±vahena b±husaccena bahussutabh±vassa idha icchitatt±. Soti pariyattibahussuto. Catubbidho hoti pañcamassa pak±rassa abh±vato. Sabbatthakabahussutoti nissayamuccanakabahussut±dayo viya padesiko ahutv± piµakattaye sabbatthakameva b±husaccasabbh±vato sabbassa atthassa k±yanato kathanato sabbatthakabahussuto. Te idha adhippet± paµipattipaµivedhasaddhamm±na½ m³labh³te pariyattisaddhamme suppatiµµhitabh±vato. ¾raddhanti paggahita½. Ta½ pana duvidhampi v²riy±rambhavibh±gena dassetu½ “tatth±”ti-±di vutta½. Tattha ekak±ti ek±kino, v³pakaµµhavih±rinoti attho. Pucchitv±ti parato pucchitv±. Sampaµicch±petunti “tva½ asukan±mo”ti vatv± tehi “±m±”ti paµij±n±petunti attho. Eva½ cirakat±di-anussaraºasamatthasatinepakk±na½ appakasireneva satisambojjhaªgabh±van±p±rip³ri½ gacchat²ti dassanattha½ “evar³pe bhikkh³ sandh±y±”ti vutta½. Tenev±ha “apic±”ti-±di. 139. Bujjhati et±y±ti “bodh²”ti laddhan±m±ya samm±diµµhi-±didhammas±maggiy± aªgoti bojjhaªgo, pasattho, sundaro v± bojjhaªgo sambojjhaªgo. Upaµµh±nalakkhaºoti k±yavedan±cittadhamm±na½ asubhadukkh±nicc±nattabh±vasallakkhaºasaªkh±ta½ ±rammaºe upaµµh±na½ lakkhaºa½ etass±ti upaµµh±nalakkhaºo. Catunna½ ariyasacc±na½ p²¼an±dippak±rato vicayo upaparikkh± lakkhaºa½ etass±ti pavicayalakkhaºo. Anuppann± kusal±nupp±dan±divasena cittassa paggaho paggaºhana½ lakkhaºa½ etass±ti paggahalakkhaºo. Pharaºa½ vipph±rikat± lakkhaºa½ etass±ti pharaºalakkhaºo. Upasamo k±yacittapari¼±h±na½ v³pasamana½ lakkhaºa½ etass±ti upasamalakkhaºo. Avikkhepo vikkhepaviddha½sana½ lakkhaºa½ etass±ti avikkhepalakkhaºo. L²nuddhaccarahite adhicitte pavattam±ne paggahaniggahasampaha½sanesu aby±vaµatt± ajjhupekkhana½ paµisaªkh±na½ lakkhaºa½ etass±ti paµisaªkh±nalakkhaºo. Cat³hi k±raºeh²ti satisampajañña½, muµµhassatipuggalaparivajjan±, upaµµhitassatipuggalasevan±, tadadhimuttat±ti imehi cat³hi k±raºehi. Chahi k±raºeh²ti paripucchakat±, vatthuvisadakiriy±, indriyasamattapaµip±dan±, duppaññapuggalaparivajjan±, paññavantapuggalasevan±, tadadhimuttat±ti imehi chahi k±raºehi. Mah±satipaµµh±navaººan±ya½ pana “sattahi k±raºeh²” (d². ni. aµµha. 2.385; ma. ni. aµµha. 1.118) vakkhati, ta½ gambh²rañ±ºacariy±paccavekkhaº±ti ima½ k±raºa½ pakkhipitv± veditabba½. Navahi k±raºeh²ti ap±yabhayapaccavekkhaº±, gamanav²thipaccavekkhaº±, piº¹ap±tassa apac±yanat±, d±yajjamahattapaccavekkhaº±, satthumahattapaccavekkhaº±, sabrahmac±r²mahattapaccavekkhaº±, kus²tapuggalaparivajjan±, ±raddhav²riyapuggalasevan±, tadadhimuttat±ti imehi navahi k±raºehi. Mah±satipaµµh±navaººan±ya½ (d². ni. aµµha. 2.385; ma. ni. aµµha. 1.118) pana ±nisa½sadass±vit±, j±timahattapaccavekkhaº±ti imehi saddhi½ “ek±das±”ti vakkhati. Dasahi k±raºeh²ti buddh±nussati, dhamm±nussati, saªghas²lac±gadevat±-upasam±nussati, l³khapuggalaparivajjan±, siniddhapuggalasevan±, tadadhimuttat±ti imehi dasahi. Mah±satipaµµh±navaººan±ya½ (d². ni. aµµha. 2.385; ma. ni. aµµha. 1.118) pana pas±daniyasuttantapaccavekkhaº±ya saddhi½ “ek±das±”ti vakkhati. Sattahi k±raºeh²ti paº²tabhojanasevanat± utusukhasevanat±, iriy±pathasukhasevanat±, majjhattapayogat±, s±raddhak±yapuggalaparivajjanat± passaddhak±yapuggalasevanat±, tadadhimuttat±ti imehi sattahi. Dasahi k±raºeh²ti vatthuvisadakiriy±, indriyasamattapaµip±dan±, nimittakusalat±, samaye cittassa paggahaºa½, samaye cittassa niggahaºa½, samaye cittassa sampaha½sana½, samaye cittassa ajjhupekkhana½, asam±hitapuggalaparivajjana½, sam±hitapuggalasevana½, tadadhimuttat±ti imehi dasahi k±raºehi. Mah±satipaµµh±navaººan±ya½ (d². ni. aµµha. 2.385; ma. ni. aµµha. 1.118) pana “jh±navimokkhapaccavekkhaº±”ti imin± saddhi½ “ek±dasah²”ti vakkhati. Pañcahi k±raºeh²ti sattamajjhattat±, saªkh±ramajjhattat±, sattasaªkh±rakel±yanapuggalaparivajjan±, sattasaªkh±ramajjhattapuggalasevan±, tadadhimuttat±ti imehi pañcahi k±raºehi. Ya½ panettha vattabba½, ta½ mah±satipaµµh±navaººan±ya½ (d². ni. aµµha. 2.385; ma. ni. aµµha. 1.118) ±gamissati. K±ma½ bodhipakkhiyadhamm± n±ma nippariy±yato ariyamaggasampayutt± eva niyy±nikabh±vato. Suttantadesan± n±ma pariy±yakath±ti “imin± vipassan±…pe… kathes²”ti vutta½.