Samudayasaccaniddesavaººan±
400. Punabbhavakaraºa½ punobbhavo uttarapadalopa½ katv± mano-saddassa viya purimapadassa o-k±rantat± daµµhabb±. Atha v± s²lanaµµhena ika-saddena gamitatthatt± kiriy±v±cakassa saddassa adassana½ daµµhabba½ yath± “as³pabhakkhanas²lo as³piko”ti. Sammohavinodaniya½ pana “punabbhava½ deti, punabbhav±ya sa½vattati, punappuna½ bhave nibbattet²ti ponobbhavik±”ti (vibha. aµµha. 203) attho vutto so “taddhit±” iti bahuvacananiddesato, vicittatt± v± taddhitavuttiy±, abhidh±nalakkhaºatt± v± taddhit±na½ tesupi atthesu ponobbhavikasaddasiddhi sambhaveyy±ti katv± vutto. Tattha kammun± sahaj±t± punabbhava½ deti, asahaj±t± kammasah±yabh³t± punabbhav±ya sa½vattati, duvidh±pi punappuna½ bhave nibbattet²ti daµµhabb±. Nandanaµµhena, rañjanaµµhena ca nand²r±go, yo ca nand²r±go, y± ca taºh±yanaµµhena taºh±, ubhayameta½ ekattha½, byañjanameva n±nanti taºh± “nand²r±gena saddhi½ atthato ekattameva gat±”ti vutt±. Tabbh±vattho hettha saha-saddo “sanidassan± dhamm±”ti-±d²su (dha. sa. dukam±tik± 9) viya. Tasm± nand²r±gasahagat±ti nand²r±gabh±va½ gat± sabb±supi avatth±su nand²r±gabh±vassa apaccakkh±ya vattanatoti attho. R±gasambandhena uppannass±ti vutta½. R³p±r³pabhavar±gassa visu½ vuccam±natt± k±mabhave eva bhavapatthanuppatti vutt±ti veditabb±. Tasmi½ tasmi½ piyar³pe paµhamuppattivasena “uppajjat²”ti vutta½, punappuna½ pavattivasena “nivisat²”ti. Pariyuµµh±n±nusayavasena v± uppattinives± yojetabb±. Sampattiyanti manussasobhagge, devatte ca. Attano cakkhunti savatthuka½ cakkhu½ vadati, sapas±da½ v± ma½sapiº¹a½. Vippasanna½ pañcapas±danti parisuddhasuppasannan²lap²talohitakaºha-od±tavaººavanta½. Rajatapan±¼ika½ viya chidda½ abbhantare od±tatt±. P±maªgasutta½ viya ±lambakaººabaddha½. Tuªg± ucc± d²gh± n±sik± tuªgan±s±, eva½ laddhavoh±ra½ attano gh±na½. “Laddhavoh±r±”ti v± p±µho, tasmi½ sati tuªg± n±s± yesa½ te tuªgan±s±, eva½ laddhavoh±r± satt± attano gh±nanti yojan± k±tabb±. Jivha½…pe… maññanti vaººasaºµh±nato, kiccato ca. K±ya½…pe… maññanti ±rohapariº±hasampattiy±. Mana½…pe… maññanti at²t±di-atthacintanasamattha½. Attan± paµiladdh±ni ajjhattañca sar²ragandh±d²ni, bahiddh± ca vilepanagandh±d²ni. Uppajjam±n± uppajjat²ti yad± uppajjam±n± hoti, tad± ettha uppajjat²ti s±maññena gahit± upp±dakiriy± lakkhaºabh±vena vutt±, visayavisiµµh± ca lakkhitabbabh±vena. Na hi s±maññavisesehi n±nattavoh±ro na hot²ti. Uppajjam±n±ti v± anicchito upp±do hetubh±vena vutto, uppajjat²ti nicchito phalabh±vena yadi uppajjam±n± hoti, ettha uppajjat²ti.