Dukkhasaccaniddesavaººan±
388. Eva½ vutt±ti eva½ uddesavasena vutt±. Sabbasatt±na½ pariy±d±navacana½ by±panicch±vasena ±me¹itaniddesabh±vato. Sattanik±yeti satt±na½ nik±ye, sattaghaµe sattasam³heti attho. Devamanuss±dibhed±su hi gat²su bhummadev±dikhattiy±dihatthi-±dikhuppip±sik±dita½ta½j±tivisiµµho sattasam³ho sattanik±yo. Nippariy±yato khandh±na½ paµham±bhinibbatti j±t²ti katv± “janana½ j±t²”ti vatv± sv±ya½ upp±davik±ro aparinipphanno yesu khandhesu icchitabbo, te teneva saddhi½ dassetu½ “savik±r±nan”ti-±di vutta½. Savik±r±nanti upp±dasaªkh±tena vik±rena savik±r±na½. J±ti-±d²ni hi t²ºi lakkhaº±ni dhamm±na½ vik±ravises±ti. “Upasaggamaº¹itavevacanan”ti imin± kevala½ upasaggena padava¹¹hana½ katanti dasseti. Anupaviµµh±k±ren±ti aº¹akosa½, vatthikosañca og±han±k±rena. Nibbattisaªkh±ten±ti ±yatan±na½ p±rip³risa½siddhisaªkh±tena. Atha v± janana½ j±t²ti aparipuºº±yatana½ j±tim±ha. Sañj±t²ti sampuºº±yatana½. Sampuºº± hi j±ti sañj±ti. Okkamanaµµhena okkant²ti aº¹ajajal±bujavasena j±ti. Te hi aº¹akosa½, vatthikosañca okkamant± pavisant± viya paµisandhi½ gaºhanti. Abhinibbattanaµµhena abhinibbatt²ti sa½sedaja-opap±tikavasena. Te hi p±kaµ± eva hutv± nibbattanti. Abhibyatt± nibbatti abhinibbatti. “Janana½ j±t²”ti-±di ±yatanavasena, yonivasena ca dv²hi dv²hi padehi sabbasatte pariy±diyitv± j±ti½ dassetu½ vutta½. “Tesa½ tesa½ satt±na½…pe… abhinibbatt²”ti sattavasena vuttatt± sammutikath±. P±tubh±voti ettha iti-saddo ±di-attho, pak±rattho v±, tena “±yatan±na½ paµil±bho”ti imassa padassa saªgaho daµµhabbo. Ayampi hi paramatthakath±ti. Ekavok±rabhav±d²s³ti ekacatupañcavok±rabhavesu. Tasmi½ khandh±na½ p±tubh±ve sati. ¾yatan±na½ paµil±bhoti ekacatuvok±rabhavesu dvinna½ dvinna½ ±yatan±na½ vasena, sesesu r³padh±tuya½ paµisandhikkhaºe uppajjam±n±na½ pañcanna½, k±madh±tuya½ vikal±vikalindriy±na½ vasena sattanna½, navanna½, dasanna½, punadasanna½, ek±dasannañca ±yatan±na½ vasena saªgaho daµµhabbo. P±tubhavant±neva, na kutoci ±gat±ni. Paµiladdh±ni n±ma honti sattasant±nassa tassa sa½vijjam±natt±. ¾yatan±na½ paµil±bhoti v± ±yatan±na½ attal±bho veditabbo. 389. Sabh±vaniddesoti sar³paniddeso. Sar³pañheta½ jiººat±ya, yadida½ “jar±”ti, “vayoh±n²ti v±. J²raºameva j²raºat±, j²rantassa v± ±k±ro t±-saddena vuttoti ±ha “±k±rabh±vaniddeso”ti. Khaº¹itadant± khaº¹it± n±ma uttarapadalopena. Yassa vik±rassa vasena satto “khaº¹ito”ti vuccati, ta½ khaº¹icca½. Tath± palit±ni assa sant²ti “palito”ti vuccati, ta½ p±licca½. Valittacat±ya v± vali taco ass±ti valittaco. Phal³pac±ren±ti phalavoh±rena. 390. Cavanameva cavanat±, cavantassa v± ±k±ro t±-saddena vutto. Khandh± bhijjant²ti ekabhavapariy±pannassa khandhasant±nassa pariyos±nabh³t± khandh± bhijjanti, teneva bhedena nirodhana½ adassana½ gacchanti, tasm± bhedo antaradh±na½ maraºa½. Maccumaraºanti maccusaªkh±ta½ ekabhavapariy±pannaj²vitindriyupacchedabh³ta½ maraºa½. Ten±ha “na khaºikamaraºan”ti. “Maccu maraºan”ti sam±sa½ akatv± yo “macc³”ti vuccati bhedo, yañca maraºa½ p±ºac±go, ida½ vuccati maraºanti visu½ sambandho na na yujjati. K±lakiriy±ti maraºak±lo, anatikkaman²yatt± visesena “k±lo”ti vuttoti tassa kiriy±, atthato cutikhandh±na½ bhedappattiyeva, k±lassa v± antakassa kiriy±ti y± loke vuccati, s± cuti, maraºanti attho. Aya½ sabb±pi sammutikath±va “ya½ tesa½ tesa½ satt±nan”ti-±din± sattavasena vuttatt±. Aya½ paramatthakath± paramatthato labbham±n±na½ ruppan±disabh±v±na½ dhamm±na½ vinassanajotan±bh±vato. Att±ti bhavati ettha cittanti attabh±vo, khandhasam³ho, tassa nikkhepo nikkhipana½, p±tana½ vin±soti attho. Aµµhakath±ya½pana “maraºa½ pattass±”ti-±din± nikkhepahetut±ya patana½ “nikkhepo”ti phal³pac±rena vuttanti dasseti. “Khandh±na½ bhedo”ti pabandhavasena pavattam±nassa dhammasam³hassa vin±sajotan±ti ekadesato paramatthakath±, “j²vitindriyassa upacchedo”ti panettha na koci voh±raleso p²ti ±ha “j²vitindriyassa upacchedo pana sabb±k±rato paramatthato maraºan”ti. Eva½ santepi yassa khandhabhedassa pavattatt± “tisso mato, phusso mato”ti voh±ro hoti, so bhedo khandhappabandhassa anupacchinnat±ya “sammutimaraºan”ti vattabbata½ arahat²ti ±ha “etadeva sammutimaraºantipi vuccat²”ti. Ten±ha “j²vitindriyupacchedameva h²”ti-±di. Sabbaso pabandhasamucchedo hi samucchedamaraºanti. 391. Byasanen±ti anatthena. “Dhammapaµisambhid±”ti-±d²su (vibha. 721) viya dhamma-saddo hetupariy±yoti ±ha “dukkhak±raºen±”ti. Socananti lakkhitabbat±ya socanalakkhaºo. Socitassa socanakassa puggalassa, cittassa v± bh±vo socitabh±vo. Abbhantareti attabh±vassa anto. Attano l³khasabh±vat±ya sosento. Th±magamanena samantato sosanavasena parisosento. 392. “¾dissa ±dissa devanti paridevanti eten±ti ±devo”ti ±devana-sadda½ katv± assumocan±divik±ra½ ±pajjant±na½ tabbik±r±pattiy± so saddo k±raºabh±vena vutto. Ta½ ta½ vaººanti ta½ ta½ guºa½. Tassev±ti ±devaparidevasseva. Bh±vaniddes±ti “±devitatta½ paridevitattan”ti bh±vaniddes±. 393. Nissayabh³to k±yo etassa atth²ti k±yika½. Ten±ha “k±yapas±davatthukan”ti. Dukkara½ khamana½ etass±ti dukkhamana½, so eva attho sabh±voti dukkhamanaµµho, tena. S±tavidhurat±ya as±ta½. 394. Cetasi bhavanti cetasika½, ta½ pana yasm± cittena sama½ pak±rehi yutta½, tasm± ±ha “cittasampayuttan”ti. 395. Sabbavisayapaµipattiniv±raºavasena samantato s²dana½ sa½s²dana½. Uµµh±tumpi asakkuºeyyat±karaºavasena atibalava½, vir³pa½ v± s²dana½ vis²dana½. Cittakilamathoti vis²dan±k±rena cittassa parikhedo. Up±y±so, saya½ na dukkho dosatt±, saªkh±rakkhandhapariy±pannadhammantaratt± v±. Ye pana domanassameva “up±y±so”ti vadeyyu½, te “up±y±so t²hi khandhehi eken±yatanena ek±ya dh±tuy± sampayutto, ekena khandhena eken±yatanena ek±ya dh±tuy± kehici sampayutto”ti (dh±tu. 249). Im±ya p±¼iy± paµikkhipitabb±. Upa-saddo bhusatthoti ±ha “balavatara½ ±y±so up±y±so”ti. Dhammamattat±d²pano bh±vaniddeso dhammato aññassa kattu-abh±vajotano, asati ca kattari tena kattabbassa, pariggahetabbassa ca abh±vo ev±ti ±ha “attattaniy±bh±vad²pak±bh±vaniddes±”ti. 398. J±tidhamm±nanti ettha dhamma-saddo pakatipariy±yoti ±ha “j±tisabh±v±nan”ti, j±yanapakatik±nanti vutta½ hoti. Maggabh±van±ya maggabh±vanicch±hetukat± icchitabb±ti t±disa½ iccha½ nivattento “vin± maggabh±vanan”ti ±ha. Aparo nayo na kho panetanti yameta½ “aho vata maya½ na j±tidhamm± ass±ma, na ca vata no j±ti ±gaccheyy±”ti eva½ pah²nasamudayesu ariyesu vijjam±na½ aj±tidhammatta½, parinibbutesu ca vijjam±na½ j±tiy± an±gamana½ icchita½, ta½ icchantass±pi maggabh±van±ya vin± appattabbato anicchantass±pi bh±van±ya pattabbato na icch±ya pattabba½ n±ma hot²ti evamettha attho daµµhabbo. Vakkham±natthasampiº¹anattho pi-saddoti ±ha “upari ses±ni up±d±ya pi-k±ro”ti. Yanti hetu-atthe karaºe paccattavacananti ±ha “yenapi dhammen±”ti. Hetu-attho hi aya½ dhamma-saddo alabbhaneyyabh±vo ettha hetu veditabbo. Tanti v± icchitassa vatthuno alabbhana½, evamettha “yamp²ti yenap²”ti vibhattivipall±sena attho vutto. Yad± pana ya½-saddo “icchan”ti eta½ apekkhati, tad± al±bhavisiµµh± icch± vutt± hoti. Yad± pana “na labhat²”ti eta½ apekkhati, tad± icch±visiµµho al±bho vutto hoti, so pana atthato añño dhammo natthi, tath±pi alabbhaneyyavatthugat± icch±va vutt± hoti. Sabbatth±ti “jar±dhamm±nan”ti-±din± ±gatesu sabbav±resu.