Citt±nupassan±vaººan±
381. Sampayogavasena pavattam±nena saha r±gen±ti sar±ga½. Ten±ha “lobhasahagatan”ti. V²tar±ganti ettha k±ma½ sar±gapadapaµiyogin± v²tar±gapadena bhavitabba½, sammasanac±rassa pana adhippetatt± tebh³makasseva gahaºanti “lokiyakusal±by±katan”ti vatv± “ida½ pan±”ti-±din± tameva adhipp±ya½ vivarati. Ses±ni dve dosam³l±ni, dve moham³l±n²ti catt±ri akusalacitt±ni. Tesañhi r±gena sampayog±bh±vato nattheva sar±gat±, ta½nimittakat±ya pana siy± ta½sahitak±le soti nattheva v²tar±gat±p²ti dukkhavinimuttat± evettha labbhat²ti ±ha “neva purimapada½ na pacchimapada½ bhajant²”ti. Yadi eva½ padesika½ paj±nana½ ±pajjat²ti? N±pajjati, dukantarapariy±pannatt± tesa½. Ye pana “paµipakkhabh±ve agayham±ne sampayog±bh±vo evettha pam±ºa½ ekacca-aby±kat±na½ viy±”ti icchanti, tesa½ matena ses±kusalacitt±nampi dutiyapadasaªgaho veditabbo Dutiyadukepi vuttanayena attho veditabbo. Akusalam³lesu saha moheneva vattat²ti samohanti ±ha “vicikicch±sahagatañceva uddhaccasahagatañc±”ti. Yasm± cettha “saheva mohen±ti samohan”ti purimapad±vadh±raºampi labbhatiyeva, tasm± vutta½ “yasm± pan±”ti-±di. Yath± pana atim³¼hat±ya p±µipuggalikanayena savisesamohavantat±ya “mom³hacittan”ti vattabbato vicikicch±-uddhaccasahagatadvaya½ visesato “samohan”ti vuccati, na tath± ses±kusalacitt±n²ti “vaµµantiyev±”ti s±saªka½ vadati. Sampayogavasena thinamiddhena anupatita½ anugatanti thinamiddh±nupatita½, pañcavidha½sasaªkh±rik±kusalacitta½ saªkucitacitta½, saªkucitacitta½ n±ma ±rammaºe saªkocanavasena pavattanato. Paccayavisesavasena th±maj±tena uddhaccena sahagata½ sa½saµµhanti uddhaccasahagata½, aññath± sabbampi akusalacitta½ uddhaccasahagatamev±ti. Pasaµacitta½ n±ma ±rammaºe savisesa½ vikkhepavasena visaµabh±vena pavattanato. Kilesavikkhambhanasamatthat±ya vipulaphalat±ya ca d²ghasant±nat±ya ca mahantabh±va½ gata½, mahantehi v± u¼±racchand±d²hi gata½ paµipannanti mahaggata½, ta½ pana r³p±r³pabh³migata½ tato mahantassa loke abh±vato. Ten±ha “r³p±r³p±vacaran”ti. Tassa cettha paµiyog² paritta½ ev±ti ±ha “amahaggatanti k±m±vacaran”ti. Att±na½ uttaritu½ samatthehi saha uttareh²ti sa-uttara½. Tappaµipakkhena anuttara½. Tadubhaya½ up±d±yup±d±ya veditabbanti ±ha “sa-uttaranti k±m±vacaranti-±di. Paµipakkhavikkhambhanasamatthena sam±dhin± sammadeva ±hita½ sam±hita½. Ten±ha “yass±”ti-±di. Yass±ti yassa cittassa. Yath±vuttena sam±dhin± na sam±hitanti asam±hita½. Ten±ha “ubhayasam±dhirahitan”ti. Tadaªgavimuttiy± vimutta½, k±m±vacarakusalacitta½, vikkhambhanavimuttiy± vimutta½, mahaggatacittanti tadubhaya½ sandh±y±ha “tadaªgavikkhambhanavimutt²hi vimuttan”ti. Yattha tadubhayavimutti natthi, ta½ ubhayavimuttirahitanti gayham±ne lokuttaracittepi siy±saªk±ti ta½ nivattanattha½ “samuccheda…pe… ok±sova natth²”ti ±ha. Ok±sabh±vo ca sammasanac±rassa adhippetatt± veditabbo. Ya½ panettha atthato avibhatta½, ta½ heµµh± vuttanayatt± utt±nameva.
Citt±nupassan±vaººan± niµµhit±.