Vedan±nupassan±vaººan±

380. Sukha½ vedananti ettha sukhayat²ti sukh±. Sampayuttadhamme, k±yañca laddhass±de karot²ti attho. Suµµhu v± kh±dati, khanati v± k±yika½, cetasikañc±b±dhanti sukh±. “Sukara½ ok±sad±na½ etiss±ti sukh±”ti apare. Vedayati ±rammaºarasa½ anubhavat²ti vedan±. Vedayam±noti anubhavam±no. “K±man”ti-±d²su ya½ vattabba½, ta½ iriy±pathapabbe vuttanayameva. Sampaj±nassa vediyana½ sampaj±navediyana½.
Vatthu-±rammaº±ti r³p±di-±rammaº±. R³p±di-±rammaºañhettha vedan±ya pavattiµµh±nat±ya “vatth³”ti adhippeta½ Ass±ti bhaveyya. Dhammavinimuttassa kattu abh±vato dhammasseva kattubh±va½ dassento “vedan±va vedayat²”ti ±ha. “Voh±ramatta½ hot²”ti etena “sukha½ vedana½ vedayam±no sukha½ vedana½ veday±m²”ti ida½ voh±ramattanti dasseti.
Nitthunantoti balavato vedan±vegassa nirodhane ±d²nava½ disv± tassa avasarad±navasena nitthunanto Vegasandh±raºe hi atimahanta½ dukkha½ uppajjat²ti aññampi vik±ra½ upp±deyya, tena thero apar±para½ parivattati. V²riyasamatha½ yojetv±ti adhiv±sanav²riyassa adhimattatt± tassa h±panavasena sam±dhin± samarasat±p±danena v²riyasamatha½ yojetv±. Saha paµisambhid±h²ti lokuttarapaµisambhid±hi saha. Ariyamaggakkhaºe hi paµisambhid±na½ asammohavasena adhigamo, atthapaµisambhid±ya pana ±rammaºakaraºavasenapi. Lokiy±nampi v± sati uppattik±le tattha samatthata½ sandh±y±ha “saha paµisambhid±h²”ti. Samas²s²ti v±rasamas²s² hutv±, paccavekkhaºav±rassa anantarav±re parinibb±y²ti attho.
Yath± ca sukha½, eva½ dukkhanti yath± “sukha½ ko vedayat²”ti-±din± sampaj±navediyana½ sandh±ya vutta½, eva½ dukkhampi. Tattha dukkhayat²ti dukkh±, sampayuttadhamme, k±yañca p²¼eti vib±dhat²ti attho. Duµµhu½ v± kh±dati, khanati k±yika½, cetasikañca s±tanti dukkh±. “Dukkara½ ok±sad±na½ etiss±ti dukkh±”ti apare. Ar³pakammaµµh±nanti ar³papariggaha½, ar³padhammamukhena vipassan±bhinivesananti attho. Na p±kaµa½ hoti phassassa, cittassa ca avibh³t±k±ratt±. Ten±ha “andhak±ra½ viya kh±yat²”ti. “Na p±kaµa½ hot²”ti ca ida½ t±dise puggale sandh±ya vutta½, tesa½ ±dito vedan±va vibh³tatar± hutv± upaµµh±ti. Evañhi ya½ vutta½ sakkapañhavaººan± d²su “phasso p±kaµo hoti, viññ±ºa½ p±kaµa½ hot²”ti, (d². ni. aµµha. 2.359) ta½ avirodhita½ hoti. Vedan±vasena kathiyam±na½ kammaµµh±na½ p±kaµa½ hot²ti yojan±. “Vedan±na½ uppattip±kaµat±y±”ti ca ida½ sukhadukkhavedan±na½ vasena vutta½. T±sañhi pavatti o¼±rik±, na itar±ya. Tadubhayaggahaºamukhena v± gahetabbatt± itar±yapi pavatti viññ³na½ p±kaµ± ev±ti “vedan±nan”ti avisesaggahaºa½ daµµhabba½. Sakkapañhe vuttanayeneva veditabbo, tasm± tattha vattabbo atthaviseso tattha l²natthappak±saniya½ vuttanayeneva gahetabbo.
Pubbe “vatthu½ ±rammaºa½ katv± vedan±va vedayat²”ti vedan±ya ±rammaº±dh²navuttit±ya ca anattat±ya ca paj±nana½ vutta½, id±ni tass± aniccat±dipaj±nana½ dassento “aya½ aparopi paj±nanapariy±yo”ti ±ha. Yath± ekasmi½ khaºe cittadvayassa asambhavo ekajjha½ anekantapaccay±bh±vato, eva½ vedan±dvayassa visiµµh±rammaºavuttito c±ti ±ha “sukhavedan±kkhaºe dukkh±ya vedan±ya abh±vato”ti. Nidassanamattañceta½ tad± upekkh±vedan±yapi abh±vato, tena sukhavedan±kkhaºe bh³tapubb±na½ itaravedan±na½ hutv±-abh±vapaj±nanena sukhavedan±yapi hutv± abh±vo ñ±to eva hot²ti tass± p±kaµabh±vameva dassento “imiss± ca sukh±ya vedan±ya ito paµhama½ abh±vato”ti ±ha, eteneva ca t±sampi vedan±na½ p±kaµabh±vo dassitoti daµµhabba½. Ten±ha “vedan± n±ma anicc± adhuv± vipariº±madhamm±”ti. Aniccaggahaºena hi vedan±na½ viddha½sanabh±vo dassito viddhaste aniccat±ya suviññeyyatt±. Adhuvaggahaºena p±kaµabh±vo tassa asad±bh±vit±dibh±vanato. Vipariº±maggahaºena dukkhabh±vo tassa aññathattad²panato, tena sukh±pi vedan± dukkh±, pageva itar±ti tissannampi vedan±na½ dukkhat± dassit± hoti. Iti “yadanicca½ dukkha½, ta½ ekantato anatt±”ti t²supi vedan±su lakkhaºattayapaj±nan± jotit±ti daµµhabba½. Ten±ha “itiha tattha sampaj±no hot²”ti.
Id±ni tamattha½ suttena (ma. ni. 2.205) s±dhetu½ “vuttampi cetan”ti-±dim±ha. Tattha neva tasmi½ samaye dukkha½ vedana½ vedet²ti tasmi½ sukhavedan±samaªgisamaye neva dukkha½ vedana½ vedeti niruddhatt±, anuppannatt± ca yath±kkama½ at²t±n±gat±na½. Paccuppann±ya pana asambhavo vutto eva. Sakiccakkhaºamatt±vaµµh±nato anicc±. Samecca sambhuyya paccayehi katatt± saªkhat±. Vatth±rammaº±dipaccaya½ paµicca uppannatt± paµiccasamuppann±. Khayavayapalujjananirujjhanapakatit±ya khayadhamm± vayadhamm± vir±gadhamm± nirodhadhamm±ti daµµhabb±.
Kilesehi ±masitabbato ±misa½ n±ma, pañca k±maguº±, ±rammaºakaraºavasena saha ±miseh²ti s±misa½. Ten±ha “pañcak±maguº±misanissit±”ti.
Ito paranti “atthi vedan±”ti evam±di p±¼i½ sandh±y±ha “k±y±nupassan±ya½ vuttanayamev±”ti.

Vedan±nupassan±vaººan± niµµhit±.