Gopakavatthu
353. “Idheva, bhante, kapilavatthusmi½ gopik± n±ma sakyadh²t± ahosi buddhe pasann± dhamme pasann± saªghe pasann± s²lesu parip³rak±rin². S± itthitta½ [itthicitta½ (sy±.)] vir±jetv± purisatta½ [purisacitta½ (sy±.)] bh±vetv± k±yassa bhed± para½ maraº± sugati½ sagga½ loka½ upapann±. Dev±na½ t±vati½s±na½ sahabyata½ amh±ka½ puttatta½ ajjhupagat±. Tatrapi na½ eva½ j±nanti– ‘gopako devaputto, gopako devaputto’ti. Aññepi, bhante, tayo bhikkh³ bhagavati brahmacariya½ caritv± h²na½ gandhabbak±ya½ upapann±. Te pañcahi k±maguºehi samappit± samaªg²bh³t± paric±rayam±n± amh±ka½ upaµµh±na½ ±gacchanti amh±ka½ p±ricariya½. Te amh±ka½ upaµµh±na½ ±gate amh±ka½ p±ricariya½ gopako devaputto paµicodesi ‘kutomukh± n±ma tumhe m±ris±, tassa bhagavato dhamma½ assuttha [±yuhittha (sy±.)]– ahañhi n±ma itthik± sam±n± buddhe pasann± dhamme pasann± saªghe pasann± s²lesu parip³rak±rin² itthitta½ vir±jetv± purisatta½ bh±vetv± k±yassa bhed± para½ maraº± sugati½ sagga½ loka½ upapann±, dev±na½ t±vati½s±na½ sahabyata½ sakkassa dev±namindassa puttatta½ ajjhupagat±. Idh±pi ma½ eva½ j±nanti “gopako devaputto gopako devaputto’ti. Tumhe pana, m±ris±, bhagavati brahmacariya½ caritv± h²na½ gandhabbak±ya½ upapann±. Duddiµµhar³pa½ vata, bho, addas±ma, ye maya½ addas±ma sahadhammike h²na½ gandhabbak±ya½ upapanne’ti. Tesa½, bhante, gopakena devaputtena paµicodit±na½ dve dev± diµµheva dhamme sati½ paµilabhi½su k±ya½ brahmapurohita½, eko pana devo k±me ajjh±vasi. 354.“‘Up±sik± cakkhumato ahosi½,
N±mampi mayha½ ahu ‘gopik±’ti.
Buddhe ca dhamme ca abhippasann±,
Saªghañcupaµµh±si½ pasannacitt±.
“‘Tasseva buddhassa sudhammat±ya,
sakkassa puttomhi mah±nubh±vo;
mah±jut²ko tidiv³papanno,
j±nanti ma½ idh±pi ‘gopako’ti.
“‘Athaddasa½ bhikkhavo diµµhapubbe,
gandhabbak±y³pagate vas²ne;
imehi te gotamas±vak±se,
ye ca maya½ pubbe manussabh³t±.
“‘Annena p±nena upaµµhahimh±,
p±d³pasaªgayha sake nivesane;
kutomukh± n±ma ime bhavanto,
buddhassa dhamm±ni paµiggahesu½ [buddhassa dhamma½ na paµiggahesu½ (sy±.)].
“‘Paccatta½ veditabbo hi dhammo,
sudesito cakkhumat±nubuddho;
ahañhi tumheva up±sam±no,
sutv±na ariy±na subh±sit±ni.
“‘Sakkassa puttomhi mah±nubh±vo,
mah±jut²ko tidiv³papanno;
tumhe pana seµµhamup±sam±n±,
anuttara½ brahmacariya½ caritv±.
“‘H²na½ k±ya½ upapann± bhavanto,
an±nulom± bhavat³papatti;
duddiµµhar³pa½ vata addas±ma,
sahadhammike h²nak±y³papanne.
“‘Gandhabbak±y³pagat± bhavanto,
dev±nam±gacchatha p±ricariya½;
ag±re vasato mayha½,
ima½ passa visesata½.
“‘Itth² hutv± svajja pumomhi devo,
dibbehi k±mehi samaªgibh³to’;
te codit± gotamas±vakena,
sa½vegam±p±du samecca gopaka½.
“‘Handa viy±y±ma [vig±y±ma (sy±.), vit±y±ma (p².)] by±y±ma [viy±yam±ma (s². p².)],
m± no maya½ parapess± ahumh±’;
tesa½ duve v²riyam±rabhi½su,
anussara½ gotamas±san±ni.
“Idheva citt±ni vir±jayitv±,
k±mesu ±d²navamaddasa½su;
te k±masa½yojanabandhan±ni,
p±pimayog±ni duraccay±ni.
“N±gova sann±ni guº±ni [sand±naguº±ni (s². p².), sant±ni guº±ni (sy±.)] chetv±,
deve t±vati½se atikkami½su;
sa-ind± dev± sapaj±patik±,
sabbe sudhamm±ya sabh±yupaviµµh±.
“Tesa½ nisinn±na½ abhikkami½su,
v²r± vir±g± viraja½ karont±;
te disv± sa½vegamak±si v±savo,
dev±bhibh³ devagaºassa majjhe.
“‘Imehi te h²nak±y³papann±,
deve t±vati½se abhikkamanti’;
sa½vegaj±tassa vaco nisamma,
so gopako v±savamajjhabh±si.
“‘Buddho janindatthi manussaloke,
k±m±bhibh³ sakyamun²ti ñ±yati;
tasseva te putt± satiy± vih²n±,
codit± may± te satimajjhalatthu½.
“‘Tiººa½ tesa½ ±vasinettha [avas²nettha (p².)] eko,
gandhabbak±y³pagato vas²no;
dve ca sambodhipath±nus±rino,
devepi h²¼enti sam±hitatt±.
“‘Et±dis² dhammappak±sanettha,
na tattha ki½kaªkhati koci s±vako;
nitiººa-ogha½ vicikicchachinna½,
buddha½ namass±ma jina½ janinda½’.
“Ya½ te dhamma½ idhaññ±ya,
visesa½ ajjhaga½su [ajjhagama½su (sy±.)] te;
k±ya½ brahmapurohita½,
duve tesa½ visesag³.
“Tassa dhammassa pattiy±,
±gatamh±si m±risa;
kat±vak±s± bhagavat±,
pañha½ pucchemu m±ris±”ti.
355. Atha kho bhagavato etadahosi– “d²gharatta½ visuddho kho aya½ yakkho [sakko (s². sy±. p².)], ya½ kiñci ma½ pañha½ pucchissati, sabba½ ta½ atthasañhita½yeva pucchissati, no anatthasañhita½. Yañcass±ha½ puµµho by±kariss±mi, ta½ khippameva ±j±nissat²”ti. 356. Atha kho bhagav± sakka½ dev±naminda½ g±th±ya ajjhabh±si–
“Puccha v±sava ma½ pañha½, ya½ kiñci manasicchasi;
tassa tasseva pañhassa, aha½ anta½ karomi te”ti.
Paµhamabh±ºav±ro niµµhito.
357. Kat±vak±so sakko dev±namindo bhagavat± ima½ bhagavanta½ [dev±namindo bhagavanta½ ima½ (s². p².)] paµhama½ pañha½ apucchi– “Ki½ sa½yojan± nu kho, m±risa, dev± manuss± asur± n±g± gandhabb± ye caññe santi puthuk±y±, te– ‘aver± adaº¹± asapatt± aby±pajj± viharemu averino’ti iti ca nesa½ hoti, atha ca pana saver± sadaº¹± sasapatt± saby±pajj± viharanti saverino”ti? Ittha½ sakko dev±namindo bhagavanta½ pañha½ [ima½ paµhama½ pañha½ (s². p².)] apucchi. Tassa bhagav± pañha½ puµµho by±k±si– “Iss±macchariyasa½yojan± kho, dev±naminda, dev± manuss± asur± n±g± gandhabb± ye caññe santi puthuk±y±, te– ‘aver± adaº¹± asapatt± aby±pajj± viharemu averino’ti iti ca nesa½ hoti, atha ca pana saver± sadaº¹± sasapatt± saby±pajj± viharanti saverino”ti. Ittha½ bhagav± sakkassa dev±namindassa pañha½ puµµho by±k±si. Attamano sakko dev±namindo bhagavato bh±sita½ abhinandi anumodi– “evameta½, bhagav±, evameta½, sugata. Tiºº± mettha kaªkh± vigat± katha½kath± bhagavato pañhaveyy±karaºa½ sutv±”ti. 358. Itiha sakko dev±namindo bhagavato bh±sita½ abhinanditv± anumoditv± bhagavanta½ uttari½ [uttari½ (s². sy±. p².)] pañha½ apucchi– “Iss±macchariya½ pana, m±risa, ki½nid±na½ ki½samudaya½ ki½j±tika½ ki½pabhava½; kismi½ sati iss±macchariya½ hoti; kismi½ asati iss±macchariya½ na hot²”ti? “Iss±macchariya½ kho, dev±naminda, piy±ppiyanid±na½ piy±ppiyasamudaya½ piy±ppiyaj±tika½ piy±ppiyapabhava½; piy±ppiye sati iss±macchariya½ hoti, piy±ppiye asati iss±macchariya½ na hot²”ti. “Piy±ppiya½ kho pana, m±risa, ki½nid±na½ ki½samudaya½ ki½j±tika½ ki½pabhava½; kismi½ sati piy±ppiya½ hoti; kismi½ asati piy±ppiya½ na hot²”ti? “Piy±ppiya½ kho, dev±naminda, chandanid±na½ chandasamudaya½ chandaj±tika½ chandapabhava½; chande sati piy±ppiya½ hoti; chande asati piy±ppiya½ na hot²”ti. “Chando kho pana, m±risa, ki½nid±no ki½samudayo ki½j±tiko ki½pabhavo; kismi½ sati chando hoti; kismi½ asati chando na hot²”ti? “Chando kho, dev±naminda, vitakkanid±no vitakkasamudayo vitakkaj±tiko vitakkapabhavo; vitakke sati chando hoti; vitakke asati chando na hot²”ti. “Vitakko kho pana, m±risa, ki½nid±no ki½samudayo ki½j±tiko ki½pabhavo; kismi½ sati vitakko hoti; kismi½ asati vitakko na hot²”ti? “Vitakko kho, dev±naminda, papañcasaññ±saªkh±nid±no papañcasaññ±saªkh±samudayo papañcasaññ±saªkh±j±tiko papañcasaññ±saªkh±pabhavo; papañcasaññ±saªkh±ya sati vitakko hoti; papañcasaññ±saªkh±ya asati vitakko na hot²”ti. “Katha½ paµipanno pana, m±risa, bhikkhu papañcasaññ±saªkh±nirodhas±ruppag±mini½ paµipada½ paµipanno hot²”ti?