Aµµhavimokkhavaººan±

129. Eva½ ekassa bhikkhuno nigamanañca n±mañca dassetv± itarassa dassetu½ aµµha kho imeti-±dim±ha. Tattha vimokkhoti kenaµµhena vimokkho? Adhimuccanaµµhena. Ko pan±ya½ adhimuccanaµµho n±ma? Paccan²kadhammehi ca suµµhu muccanaµµho, ±rammaºe ca abhirativasena suµµhu muccanaµµho, pitu-aªke vissaµµhaªgapaccaªgassa d±rakassa sayana½ viya aniggahitabh±vena nir±saªkat±ya ±rammaºe pavatt²ti vutta½ hoti. Aya½ panattho pacchime vimokkhe natthi, purimesu sabbesu atthi.
R³p² r³p±ni passat²ti ettha ajjhatta½ kes±d²su n²lakasiº±d²su n²lakasiº±divasena upp±dita½ r³pajjh±na½ r³pa½, tadassatth²ti r³p². Bahiddh± r³p±ni passat²ti bahiddh±pi n²lakasiº±d²ni r³p±ni jh±nacakkhun± passati. Imin± ajjhattabahiddh±vatthukesu kasiºesu upp±ditajjh±nassa puggalassa catt±ri r³p±vacarajjh±n±ni dassit±ni. Ajjhatta½ ar³pasaññ²ti ajjhatta½ na r³pasaññ², attano kes±d²su anupp±ditar³p±vacarajjh±noti attho. Imin± bahiddh± parikamma½ katv± bahiddh±va upp±ditajjh±nassa puggalassa r³p±vacarajjh±n±ni dassit±ni.
Subhantveva adhimutto hot²ti imin± suvisuddhesu n²l±d²su vaººakasiºesu jh±n±ni dassit±ni. Tattha kiñc±pi anto-appan±ya½ subhanti ±bhogo natthi, yo pana visuddha½ subha½ kasiºam±rammaºa½ karitv± viharati, so yasm± subhanti adhimutto hot²ti vattabbata½ ±pajjati, tasm± eva½ desan± kat±. Paµisambhid±magge pana– “katha½ subhantveva adhimutto hot²ti vimokkho? Idha bhikkhu mett±sahagatena cetas± eka½ disa½ pharitv± viharati…pe… mett±ya bh±vitatt± satt± appaµik³l± honti. Karuº±, mudit±, upekkh±sahagatena cetas± eka½ disa½ pharitv± viharati…pe… upekkh±ya bh±vitatt± satt± appaµik³l± honti. Eva½ subha½ tveva adhimutto hot²ti vimokkho”ti (paµi. ma. 1.212) vutta½.
Sabbaso r³pasaññ±nanti-±d²su ya½ vattabba½, ta½ sabba½ visuddhimagge vuttameva. Aya½ aµµhamo vimokkhoti aya½ catunna½ khandh±na½ sabbaso visuddhatt± vimuttatt± aµµhamo uttamo vimokkho n±ma.
130. Anulomanti ±dito paµµh±ya y±va pariyos±n±. Paµilomanti pariyos±nato paµµh±ya y±va ±dito. Anulomapaµilomanti ida½ atipaguºatt± sam±patt²na½ aµµhatv±va ito cito ca sañcaraºavasena vutta½. Yatthicchakanti ok±saparid²pana½, yattha yattha ok±se icchati. Yadicchakanti sam±pattid²pana½, ya½ ya½ sam±patti½ icchati. Y±vaticchakanti addh±naparicchedad²pana½ y±vataka½ addh±na½ icchati. Sam±pajjat²ti ta½ ta½ sam±patti½ pavisati. Vuµµh±t²ti tato uµµh±ya tiµµhati.
Ubhatobh±gavimuttoti dv²hi bh±gehi vimutto, ar³pasam±pattiy± r³pak±yato vimutto, maggena n±mak±yato vimuttoti. Vuttampi ceta½–
“Acc² yath± v±tavegena khitt±, (upasiv±ti bhagav±)
attha½ paleti na upeti saªkha½;
eva½ mun² n±mak±y± vimutto,
attha½ paleti na upeti saªkhan”ti. (Su. ni. 1080).
So panesa ubhatobh±gavimutto ±k±s±nañc±yatan±d²su aññatarato uµµh±ya arahatta½ patto ca an±g±m² hutv± nirodh± uµµh±ya arahatta½ patto c±ti pañcavidho. Keci pana– “yasm± r³p±vacaracatutthajjh±nampi duvaªgika½ upekkh±sahagata½, ar³p±vacarajjh±nampi t±disameva. Tasm± r³p±vacaracatutthajjh±nato uµµh±ya arahatta½ pattopi ubhatobh±gavimutto”ti.
Aya½ pana ubhatobh±gavimuttapañho heµµh± lohap±s±de samuµµhahitv± tipiµakac³¼asumanattherassa vaººana½ niss±ya cirena vinicchaya½ patto Girivih±re kira therassa antev±siko ekassa piº¹ap±tikassa mukhato ta½ pañha½ sutv± ±ha– “±vuso, heµµh±lohap±s±de amh±ka½ ±cariyassa dhamma½ vaººayato na kenaci sutapubban”ti. Ki½ pana, bhante, thero avac±ti? R³p±vacaracatutthajjh±na½ kiñc±pi duvaªgika½ upekkh±sahagata½ kilese vikkhambheti, kiles±na½ pana ±sannapakkhe vir³hanaµµh±ne samud±carati. Ime hi kiles± n±ma pañcavok±rabhave n²l±d²su aññatara½ ±rammaºa½ upaniss±ya samud±caranti, r³p±vacarajjh±nañca ta½ ±rammaºa½ na samatikkamati. Tasm± sabbaso r³pa½ nivattetv± ar³pajjh±navasena kilese vikkhambhetv± arahatta½ pattova ubhatobh±gavimuttoti, ida½ ±vuso thero avaca. Idañca pana vatv± ida½ sutta½ ±hari– “katamo ca puggalo ubhatobh±gavimutto. Idhekacco puggalo aµµhavimokkhe k±yena phusitv± viharati, paññ±ya cassa disv± ±sav± parikkh²º± honti, aya½ vuccati puggalo ubhatobh±gavimutto”ti (pu. pa. 24).
Im±ya ca ±nanda ubhatobh±gavimuttiy±ti ±nanda ito ubhatobh±gavimuttito. Sesa½ sabbattha utt±namev±ti.

Iti sumaªgalavil±siniy± d²ghanik±yaµµhakath±ya½

Mah±nid±nasuttavaººan± niµµhit±.