Aggas±vakayugavaººan±
73. Bodhirukkham³leti bodhirukkhassa avid³re ajap±lanigrodhe antarahitoti attho. Kheme migad±yeti isipatana½ tena samayena khema½ n±ma uyy±na½ hoti, mig±na½ pana abhayav±satth±ya dinnatt± migad±yoti vuccati. Ta½ sandh±ya vutta½– “kheme migad±ye”ti. Yath± ca vipass² bhagav±, eva½ aññepi buddh± paµhama½ dhammadesanatth±ya gacchant± ±k±sena gantv± tattheva otaranti. Amh±ka½ pana bhagav± upakassa ±j²vakassa upanissaya½ disv±– “upako ima½ addh±na½ paµipanno, so ma½ disv± sallapitv± gamissati. Atha puna nibbindanto ±gamma arahatta½ sacchikarissat²”ti ñatv± aµµh±rasayojanamagga½ padas±va agam±si. D±yap±la½ ±mantes²ti disv±va punappuna½ oloketv±– “ayyo no, bhante, ±gato”ti vatv± upagata½ ±mantesi. 75-6. Anupubbi½ kathanti d±nakatha½, d±n±nantara½ s²la½, s²l±nantara½ sagga½, sagg±nantara½ magganti eva½ anupaµip±µikatha½ kathesi. Tattha d±nakathanti ida½ d±na½ n±ma sukh±na½ nid±na½, sampatt²na½ m³la½, bhog±na½ patiµµh±, visamagatassa t±ºa½ leºa½ gati par±yaºa½, idhalokaparalokesu d±nasadiso avassayo patiµµh± ±rammaºa½ t±ºa½ leºa½ gati par±yaºa½ natthi. Idañhi avassayaµµhena ratanamayas²h±sanasadisa½, patiµµh±naµµhena mah±pathav²sadisa½, ±rammaºaµµhena ±lambanarajjusadisa½. Idañhi dukkhanittharaºaµµhena n±v±, samass±sanaµµhena saªg±mas³ro, bhayaparitt±ºaµµhena susaªkhatanagara½, maccheramal±d²hi anupalittaµµhena paduma½, tesa½ nidahanaµµhena aggi, dur±sadaµµhena ±s²viso, asant±sanaµµhena s²ho, balavantaµµhena hatth², abhimaªgalasammataµµhena seta-usabho, khemantabh³misamp±panaµµhena val±haka-assar±j±. D±nañhi loke sakkasampatti½ m±rasampatti½ brahmasampatti½ cakkavattisampatti½ s±vakap±ramiñ±ºa½ paccekabodhiñ±ºa½ abhisambodhiñ±ºa½ det²ti evam±did±naguºapaµisa½yutta½ katha½. Yasm± pana d±na½ dadanto s²la½ sam±d±tu½ sakkoti, tasm± tadanantara½ s²lakatha½ kathesi. S²lakathanti s²la½ n±meta½ avassayo patiµµh± ±rammaºa½ t±ºa½ leºa½ gati par±yaºa½. Idhalokaparalokasampatt²nañhi s²lasadiso avassayo patiµµh± ±rammaºa½ t±ºa½ leºa½ gati par±yaºa½ natthi, s²lasadiso alaªk±ro natthi, s²lapupphasadisa½ puppha½ natthi, s²lagandhasadiso gandho natthi, s²l±laªk±rena hi alaªkata½ s²lakusumapi¼andhana½ s²lagandh±nulitta½ sadevakopi loko olokento titti½ na gacchat²ti evam±dis²laguºapaµisa½yutta½ katha½. Ida½ pana s²la½ niss±ya aya½ saggo labbhat²ti dassetu½ s²l±nantara½ saggakatha½ kathesi. Saggakathanti aya½ saggo n±ma iµµho kanto man±po, niccamettha k²¼±, nicca½ sampattiyo labbhanti, c±tumah±r±jik± dev± navutivassasatasahass±ni dibbasukha½ dibbasampatti½ paµilabhanti, t±vati½s± tisso ca vassakoµiyo saµµhi ca vassasatasahass±n²ti evam±disaggaguºapaµisa½yutta½ katha½. Saggasampatti½ kathayant±nañhi buddh±na½ mukha½ nappahoti. Vuttampi ceta½– “anekapariy±yena kho aha½, bhikkhave, saggakatha½ katheyyan”ti-±di. Eva½ saggakath±ya palobhetv± puna hatthi½ alaªkaritv± tassa soº¹a½ chindanto viya– “ayampi saggo anicco addhuvo, na ettha chandar±go k±tabbo”ti dassanattha½– “appass±d± k±m± bahudukkh± bahup±y±s±, ±d²navo ettha bhiyyo”ti-±din± (ma. ni. 1.235; 2.42) nayena k±m±na½ ±d²nava½ ok±ra½ sa½kilesa½ kathesi. Tattha ±d²navoti doso. Ok±roti avak±ro l±makabh±vo. Sa½kilesoti tehi satt±na½ sa½s±re sa½kilissana½. Yath±ha– “kilissanti vata bho satt±”ti (ma. ni. 2.351). Eva½ k±m±d²navena tejjatv± nekkhamme ±nisa½sa½ pak±sesi, pabbajj±ya guºa½ pak±ses²ti attho. Sesa½ ambaµµhasuttavaººan±ya½ vuttanayañceva utt±natthañca. 77. Alatthunti katha½ alatthu½? Ehibhikkhubh±vena. Bhagav± kira tesa½ iddhimayapattac²varass³panissaya½ olokento anek±su j±t²su c²varad±n±d²ni disv± etha bhikkhavoti-±dim±ha Te t±vadeva bhaº¹³ k±s±yavasan± aµµhahi bhikkhuparikkh±rehi sar²rapaµimukkeheva vassasatikatther± viya bhagavanta½ namassam±n±va nis²di½su. Sandasses²ti-±d²su idhalokattha½ sandassesi, paralokattha½ sandassesi. Idhalokattha½ dassento aniccanti dassesi, dukkhanti dassesi, anatt±ti dassesi, khandhe dassesi, dh±tuyo dassesi, ±yatan±ni dassesi, paµiccasamupp±da½ dassesi, r³pakkhandhassa udaya½ dassento pañca lakkhaº±ni dassesi, tath± vedan±kkhandh±d²na½, tath± vaya½ dassentopi udayabbayavasena paññ±salakkhaº±ni dassesi, paralokattha½ dassento niraya½ dassesi, tiracch±nayoni½, pettivisaya½, asurak±ya½, tiººa½ kusal±na½ vip±ka½, channa½ devalok±na½, navanna½ brahmalok±na½ sampatti½ dassesi. Sam±dapes²ti catup±risuddhis²laterasadhutaªgadasakath±vatthu-±dike kaly±ºadhamme gaºh±pesi. Samuttejes²ti suµµhu uttejesi, abbhuss±hesi. Idhalokatthañceva paralokatthañca t±setv± t±setv± adhigata½ viya katv± kathesi. Dvatti½sakammak±raºapañcav²satimah±bhayappabhedañhi idhalokattha½ buddhe bhagavati t±setv± t±setv± kathayante pacch±b±ha½, g±¼habandhana½ bandhitv± c±tumah±pathe pah±rasatena t±¼etv± dakkhiºadv±rena niyyam±no viya ±gh±tanabhaº¹ik±ya µhapitas²so viya s³le utt±sito viya mattahatthin± maddiyam±no viya ca sa½viggo hoti. Paralokatthañca kathayante niray±d²su nibbatto viya devalokasampatti½ anubhavam±no viya ca hoti. Sampaha½ses²ti paµiladdhaguºena codesi, mah±nisa½sa½ katv± kathes²ti attho. Saªkh±r±na½ ±d²navanti heµµh± paµhamamagg±dhigamattha½ k±m±na½ ±d²nava½ kathesi, idha pana uparimagg±dhigamattha½– “anicc±, bhikkhave, saªkh±r± addhuv± anass±sik±, y±vañcida½, bhikkhave, alameva sabbasaªkh±resu nibbinditu½ ala½ virajjitu½ ala½ vimuccitun”ti-±din± (a. ni. 7.66; sa½. ni. 2.134) nayena saªkh±r±na½ ±d²navañca l±makabh±vañca tappaccayañca kilamatha½ pak±sesi. Yath± ca tattha nekkhamme, evamidha– “santamida½, bhikkhave, nibb±na½ n±ma paº²ta½ t±ºa½ leºan”ti-±din± nayena nibb±ne ±nisa½sa½ pak±sesi.