Vedan±nupassan±vaººan±
380. Eva½ bhagav± cuddasavidhena k±y±nupassan±satipaµµh±na½ kathetv± id±ni navavidhena vedan±nupassana½ kathetu½ kathañca, bhikkhaveti-±dim±ha. Tattha sukha½ vedananti k±yika½ v± cetasika½ v± sukha½ vedana½ vedayam±no “aha½ sukha½ vedana½ veday±m²”ti paj±n±t²ti attho. Tattha k±ma½ utt±naseyyak±pi d±rak± thaññapivan±dik±le sukha½ vedayam±n± “sukha½ vedana½ veday±m±”ti paj±nanti, na paneta½ evar³pa½ j±nana½ sandh±ya vutta½. Evar³pañhi j±nana½ satt³paladdhi½ na jahati, attasañña½ na uggh±µeti, kammaµµh±na½ v± satipaµµh±nabh±van± v± na hoti. Imassa pana bhikkhuno j±nana½ satt³paladdhi½ jahati, attasañña½ uggh±µeti, kammaµµh±nañceva satipaµµh±nabh±van± ca hoti. Idañhi “ko vedayati, kassa vedan±, ki½ k±raº± vedan±”ti eva½ sampaj±navediyana½ sandh±ya vutta½. Tattha ko vedayat²ti na koci satto v± puggalo v± vedayati. Kassa vedan±ti na kassaci sattassa v± puggalassa v± vedan±. Ki½ k±raº± vedan±ti vatthu-±rammaº±va panassa vedan±, tasm± esa eva½ paj±n±ti “ta½ ta½ sukh±d²na½ vatthu½ ±rammaºa½ katv± vedan±va vedayati ta½ pana vedan±ya pavatti½ up±d±ya’aha½ veday±m²’ti voh±ramatta½ hot²”ti. Eva½ vatthu½ ±rammaºa½ katv± vedan±va vedayat²ti sallakkhento esa “sukha½ vedana½ veday±m²ti paj±n±t²”ti veditabbo cittalapabbate aññataratthero viya. Thero kira aph±sukak±le balavavedan±ya nitthunanto apar±para½ parivattati, tameko daharo ±ha– “katara½ vo, bhante, µh±na½ rujjat²”ti. ¾vuso, p±µiyekka½ rujjanaµµh±na½ n±ma natthi, vatthu½ ±rammaºa½ katv± vedan±va vedayat²ti. Eva½ j±nanak±lato paµµh±ya adhiv±setu½ vaµµati no, bhante,ti. Adhiv±semi, ±vusoti. Adhiv±san±, bhante, seyyoti. Thero adhiv±sesi. V±to y±va haday± ph±lesi, mañcake ant±ni r±sikat±ni ahesu½. Thero daharassa dassesi “vaµµat±vuso, ettak± adhiv±san±”ti. Daharo tuºh² ahosi. Thero v²riyasamata½ yojetv± saha paµisambhid±hi arahatta½ p±puºitv± samas²s² hutv± parinibb±yi. Yath± ca sukha½, eva½ dukkha½…pe… nir±misa½ adukkhamasukha½ vedana½ vedayam±no “nir±misa½ adukkhamasukha½ vedana½ veday±m²”ti paj±n±ti. Iti bhagav± r³pakammaµµh±na½ kathetv± ar³pakammaµµh±na½ kathento yasm± phassavasena cittavasena v± kathiyam±na½ p±kaµa½ na hoti andhak±ra½ viya kh±yati, vedan±na½ pana uppattip±kaµat±ya vedan±vasena p±kaµa½ hoti, tasm± sakkapañhe viya idh±pi vedan±vasena ar³pakammaµµh±na½ kathesi. Tattha “duvidhañhi kammaµµh±na½ r³pakammaµµh±na½ ar³pakammaµµh±nañc±”ti-±di kath±maggo sakkapañhe vuttanayeneva veditabbo. Tattha sukha½ vedananti-±d²su aya½ aparopi paj±nanapariy±yo, sukha½ vedana½ veday±m²ti paj±n±t²ti sukhavedan±kkhaºe dukkhavedan±ya abh±vato sukha½ vedana½ vedayam±no “sukha½ vedana½yeva veday±m²”ti paj±n±ti. Tena y± pubbe bh³tapubb± dukkhavedan±, tassa id±ni abh±vato imiss± ca sukh±ya vedan±ya ito paµhama½ abh±vato vedan± n±ma anicc± adhuv± vipariº±madhamm±, itiha tattha sampaj±no hoti. Vuttampi ceta½ bhagavat±–
“Yasmi½, aggivessana, samaye sukha½ vedana½ vedeti, neva tasmi½ samaye dukkha½ vedana½ vedeti, na adukkhamasukha½ vedana½ vedeti, sukha½yeva tasmi½ samaye vedana½ vedeti. Yasmi½, aggivessana, samaye dukkha½…pe… adukkhamasukha½ vedana½ vedeti, neva tasmi½ samaye sukha½ vedana½ vedeti, na dukkha½ vedana½ vedeti, adukkhamasukha½yeva tasmi½ samaye vedana½ vedeti. Sukh±pi, kho, aggivessana, vedan± anicc± saªkhat± paµiccasamuppann± khayadhamm± vayadhamm± vir±gadhamm± nirodhadhamm±. Dukkh±pi, kho…pe… adukkhamasukh±pi kho, aggivessana, vedan± anicc±…pe… nirodhadhamm±. Eva½ passa½, aggivessana, sutav± ariyas±vako sukh±yapi vedan±ya nibbindati, dukkh±yapi vedan±ya nibbindati, adukkhamasukh±yapi vedan±ya nibbindati, nibbinda½ virajjati, vir±g± vimuccati, vimuttasmi½ ‘vimuttam²’ti ñ±ºa½ hoti, ‘kh²º± j±ti, vusita½ brahmacariya½, kata½ karaº²ya½, n±para½ itthatt±y±’ti paj±n±t²”ti (ma. ni. 2.205).
S±misa½ v± sukhanti-±d²su s±mis± sukh± n±ma pañcak±maguº±misasannissit± cha gehasitasomanassavedan±. Nir±mis± sukh± n±ma cha nekkhammasitasomanassavedan±. S±mis± dukkh± n±ma cha gehasitadomanassavedan±. Nir±mis± dukkh± n±ma cha nekkhammasitadomanassavedan±. S±mis± adukkhamasukh± n±ma cha gehasita-upekkh±vedan±. Nir±mis± adukkhamasukh± n±ma cha nekkhammasita-upekkh±vedan±. T±sa½ vibh±go sakkapañhe vuttoyeva. Iti ajjhatta½ v±ti eva½ sukhavedan±dipariggaºhanena attano v± vedan±su, parassa v± vedan±su, k±lena v± attano, k±lena v± parassa vedan±su vedan±nupass² viharati. Samudayavayadhamm±nupass² v±ti ettha pana avijj±samuday± vedan±samudayoti-±d²hi pañcahi pañcahi ±k±rehi vedan±na½ samudayañca vayañca passanto “samudayadhamm±nupass² v± vedan±su viharati, vayadhamm±nupass² v± vedan±su viharati, k±lena samudayadhamm±nupass² v± vedan±su, k±lena vayadhamm±nupass² v± vedan±su viharat²”ti veditabbo. Ito para½ k±y±nupassan±ya½ vuttanayameva. Kevalañhi idha vedan±parigg±hik± sati dukkhasaccanti eva½ yojana½ katv± vedan±parigg±hakassa bhikkhuno niyy±namukha½ veditabba½, sesa½ t±disamev±ti.
Vedan±nupassan± niµµhit±.