Eva½ v±sa½ upagato pana so paribb±jako rattibh±ge dasabala½ olokesi. Tasmińca samaye samant± vippakiŗŗat±rak± viya pad²p± jalanti, majjhe bhagav± nisinno hoti, bhikkhusaŖgho ca bhagavanta½ pariv±retv±. Tattha ekabhikkhussapi hatthakukkucca½ v± p±dakukkucca½ v± ukk±sitasaddo v± khipitasaddo v± natthi. S± hi paris± attano ca sikkhitasikkhat±ya satthari ca g±raven±ti dv²hi k±raŗehi niv±te pad²pasikh± viya niccal± sannisinn±va ahosi. Paribb±jako ta½ vibh³ti½ disv± attano parisa½ olokesi. Tattha keci hattha½ khipanti, keci p±da½, keci vippalapanti, keci nill±litajivh± paggharitakhe¼±, dante kh±dant± k±kaccham±n± gharugharupass±sino sayanti. So ratanattayassa guŗavaŗŗe vattabbepi iss±vasena puna avaŗŗameva ±rabhi. Brahmadatto pana vuttanayeneva vaŗŗa½. Tena vutta½– “tatr±pi suda½ suppiyo paribb±jako”ti sabba½ vattabba½. Tattha tatr±p²ti tasmimpi, ambalaµµhik±ya½ uyy±neti attho.
3. Sambahul±nanti bahuk±na½. Tattha vinayapariy±yena tayo jan± “sambahul±”ti vuccanti. Tato para½ saŖgho. Suttantapariy±yena pana tayo tayova tato paµµh±ya sambahul±. Idha suttantapariy±yena “sambahul±”ti veditabb±. Maŗ¹alam±¼eti katthaci dve kaŗŗik± gahetv± ha½savaµµakacchannena kat± k³µ±g±ras±l±pi “maŗ¹alam±¼o”ti vuccati, katthaci eka½ kaŗŗika½ gahetv± thambhapanti½ parikkhipitv± kat± upaµµh±nas±l±pi “maŗ¹alam±¼o”ti vuccati. Idha pana nis²danas±l± “maŗ¹alam±¼o”ti veditabbo. Sannisinn±nanti nisajjanavasena. Sannipatit±nanti samodh±navasena. Aya½ saŖkhiyadhammoti saŖkhiy± vuccati kath± kath±dhammoti attho. Udap±d²ti uppanno. Katamo pana soti? Acchariya½ ±vusoti evam±di. Tattha andhassa pabbat±rohaŗa½ viya nicca½ na hot²ti acchariya½. Aya½ t±va saddanayo. Aya½ pana aµµhakath±nayo– acchar±yogganti acchariya½. Acchara½ paharitu½ yuttanti attho. Abh³tapubba½ bh³tanti abbhuta½. Ubhaya½ peta½ vimhayassev±dhivacana½. Y±vańcidanti y±va ca ida½ tena suppaµividitat±ya appameyyatta½ dasseti.
Tena bhagavat± j±nat±…pe… suppaµividit±ti etth±ya½ saŖkhepattho. Yo so bhagav± samati½sa p±ramiyo p³retv± sabbakilese bhańjitv± anuttara½ samm±sambodhi½ abhisambuddho, tena bhagavat± tesa½ tesa½ satt±na½ ±say±nusaya½ j±nat±, hatthatale µhapita½ ±malaka½ viya sabbańeyyadhamma½ passat±.
Api ca pubbeniv±s±d²hi j±nat±, dibbena cakkhun± passat±. T²hi vijj±hi chahi v± pana abhińń±hi j±nat±, sabbattha appaµihatena samantacakkhun± passat±. Sabbadhammaj±nanasamatth±ya v± pańń±ya j±nat±, sabbasatt±na½ cakkhuvisay±t²t±ni tirokuµµ±digat±nipi r³p±ni ativisuddhena ma½sacakkhun± passat±. Attahitas±dhik±ya v± sam±dhipadaµµh±n±ya paµivedhapańń±ya j±nat±, parahitas±dhik±ya karuŗ±padaµµh±n±ya desan±pańń±ya passat±.
Ar²na½ hatatt± paccay±d²nańca arahatt± arahat±. Samm± s±mańca sabbadhamm±na½ buddhatt± samm±sambuddhena antar±yikadhamme v± j±nat±, niyy±nikadhamme passat±, kiles±r²na½ hatatt± arahat±. Samm± s±mańca sabbadhamm±na½ buddhatt± samm±sambuddhen±ti. Eva½ cat³ves±rajjavasena cat³h±k±rehi thomitena satt±na½ n±n±dhimuttikat± n±najjh±sayat± suppaµividit± y±va ca suµµhu paµividit±.
Id±nissa suppaµividitabh±va½ dassetu½ ayańh²ti-±dim±ha. Ida½ vutta½ hoti y± ca aya½ bhagavat± “dh±tuso, bhikkhave, satt± sa½sandanti samenti, h²n±dhimuttik± h²n±dhimuttikehi saddhi½ sa½sandanti samenti, kaly±ŗ±dhimuttik± kaly±ŗ±dhimuttikehi saddhi½ sa½sandanti samenti. At²tampi kho, bhikkhave, addh±na½ dh±tusova satt± sa½sandi½su sami½su, h²n±dhimuttik± h²n±dhimuttikehi…pe… kaly±ŗ±dhimuttik± kaly±ŗ±dhimuttikehi saddhi½ sa½sandi½su sami½su, an±gatampi kho, bhikkhave, addh±na½…pe… sa½sandissanti samessanti, etarahipi kho, bhikkhave, paccuppanna½ addh±na½ dh±tusova satt± sa½sandanti samenti, h²n±dhimuttik± h²n±dhimuttikehi…pe… kaly±ŗ±dhimuttik± kaly±ŗ±dhimuttikehi saddhi½ sa½sandanti sament²”ti eva½ satt±na½ n±n±dhimuttikat±, n±najjh±sayat±, n±n±diµµhikat±, n±n±khantit±, n±n±rucit±, n±¼iy± minantena viya tul±ya tulayantena viya ca n±n±dhimuttikat±ń±ŗena sabbańńutańń±ŗena vidit±, s± y±va suppaµividit±. Dvepi n±ma satt± ekajjh±say± dullabh± lokasmi½. Ekasmi½ gantuk±me eko µh±tuk±mo hoti, ekasmi½ pivituk±me eko bhuńjituk±mo. Imesu c±pi dv²su ±cariyantev±s²su ayańhi “suppiyo paribb±jako…pe… bhagavanta½ piµµhito piµµhito anubandh± honti bhikkhusaŖghańc±”ti. Tattha itihameti itiha ime, eva½ imeti attho. Sesa½ vuttanayameva.
4. Atha kho bhagav± tesa½ bhikkh³na½ ima½ saŖkhiyadhamma½ viditv±ti ettha viditv±ti sabbańńutańń±ŗena j±nitv±. Bhagav± hi katthaci ma½sacakkhun± disv± j±n±ti– “addas± kho bhagav± mahanta½ d±rukkhandha½ gaŖg±ya nadiy± sotena vuyham±nan”ti-±d²su (sa½. ni. 4.241) viya. Katthaci dibbacakkhun± disv± j±n±ti– “addas± kho bhagav± dibbena cakkhun± visuddhena atikkantam±nusakena t± devat±yo sahassasseva p±µalig±me vatth³ni parigaŗhantiyo”ti-±d²su (d². ni. 2.152) viya. Katthaci pakatisotena sutv± j±n±ti– “assosi kho bhagav± ±yasmato ±nandassa subhaddena paribb±jakena saddhi½ ima½ kath±sall±pan”ti-±d²su (d². ni. 2.213) viya. Katthaci dibbasotena sutv± j±n±ti– “assosi kho bhagav± dibb±ya sotadh±tuy± visuddh±ya atikkantam±nusik±ya sandh±nassa gahapatissa nigrodhena paribb±jakena saddhi½ ima½ kath±sall±pan”ti-±d²su (d². ni. 3.54) viya. Idha pana sabbańńutańń±ŗena sutv± ańń±si. Ki½ karonto ańń±si? Pacchimay±makicca½, kiccańca n±meta½ s±tthaka½, niratthakanti duvidha½ hoti. Tattha niratthakakicca½ bhagavat± bodhipallaŖkeyeva arahattamaggena samuggh±ta½ kata½. S±tthaka½yeva pana bhagavato kicca½ hoti. Ta½ pańcavidha½– purebhattakicca½, pacch±bhattakicca½, purimay±makicca½, majjhimay±makicca½, pacchimay±makiccanti.
Tatrida½ purebhattakicca½–
Bhagav± hi p±tova uµµh±ya upaµµh±k±nuggahattha½ sar²raph±sukatthańca mukhadhovan±disar²raparikamma½ katv± y±va bhikkh±c±ravel± t±va vivitt±sane v²tin±metv±, bhikkh±c±ravel±ya½ niv±setv± k±yabandhana½ bandhitv± c²vara½ p±rupitv± pattam±d±ya kad±ci ekako, kad±ci bhikkhusaŖghaparivuto, g±ma½ v± nigama½ v± piŗ¹±ya pavisati; kad±ci pakatiy±, kad±ci anekehi p±µih±riyehi vattam±nehi. Seyyathida½, piŗ¹±ya pavisato lokan±thassa purato purato gantv± mudugatav±t± pathavi½ sodhenti, val±hak± udakaphusit±ni muńcant± magge reŗu½ v³pasametv± upari vit±na½ hutv± tiµµhanti, apare v±t± pupph±ni upasa½haritv± magge okiranti, unnat± bh³mippades± onamanti, onat± unnamanti, p±danikkhepasamaye sam±va bh³mi hoti, sukhasamphass±ni padumapupph±ni v± p±de sampaµicchanti. Indakh²lassa anto µhapitamatte dakkhiŗap±de sar²rato chabbaŗŗarasmiyo nikkhamitv± suvaŗŗarasapińjar±ni viya citrapaµaparikkhitt±ni viya ca p±s±dak³µ±g±r±d²ni alaŖkarontiyo ito cito ca dh±vanti, hatthi-assavihaŖg±dayo sakasakaµµh±nesu µhit±yeva madhuren±k±rena sadda½ karonti, tath± bheriv²ŗ±d²ni t³riy±ni manuss±nańca k±y³pag±ni ±bharaŗ±ni. Tena sańń±ŗena manuss± j±nanti– “ajja bhagav± idha piŗ¹±ya paviµµho”ti. Te sunivatth± sup±rut± gandhapupph±d²ni ±d±ya ghar± nikkhamitv± antarav²thi½ paµipajjitv± bhagavanta½ gandhapupph±d²hi sakkacca½ p³jetv± vanditv±– “amh±ka½, bhante, dasa bhikkh³, amh±ka½ v²sati, pańń±sa½…pe… sata½ deth±”ti y±citv± bhagavatopi patta½ gahetv± ±sana½ pańńapetv± sakkacca½ piŗ¹ap±tena paµim±nenti. Bhagav± katabhattakicco tesa½ satt±na½ cittasant±n±ni oloketv± tath± dhamma½ deseti, yath± keci saraŗagamanesu patiµµhahanti, keci pańcasu s²lesu, keci sot±pattisakad±g±mi-an±g±miphal±na½ ańńatarasmi½; keci pabbajitv± aggaphale arahatteti. Eva½ mah±jana½ anuggahetv± uµµh±y±san± vih±ra½ gacchati. Tattha gantv± maŗ¹alam±¼e pańńattavarabuddh±sane nis²dati, bhikkh³na½ bhattakiccapariyos±na½ ±gamayam±no. Tato bhikkh³na½ bhattakiccapariyos±ne upaµµh±ko bhagavato nivedeti. Atha bhagav± gandhakuµi½ pavisati. Ida½ t±va purebhattakicca½.
Atha bhagav± eva½ katapurebhattakicco gandhakuµiy± upaµµh±ne nis²ditv± p±de pakkh±letv± p±dap²µhe µhatv± bhikkhusaŖgha½ ovadati– “bhikkhave, appam±dena samp±detha, dullabho buddhupp±do lokasmi½, dullabho manussattapaµil±bho, dullabh± sampatti, dullabh± pabbajj±, dullabha½ saddhammassavanan”ti. Tattha keci bhagavanta½ kammaµµh±na½ pucchanti. Bhagav±pi tesa½ cariy±nur³pa½ kammaµµh±na½ deti. Tato sabbepi bhagavanta½ vanditv± attano attano rattiµµh±nadiv±µµh±n±ni gacchanti. Keci arańńa½, keci rukkham³la½, keci pabbat±d²na½ ańńatara½, keci c±tumah±r±jikabhavana½…pe… keci vasavattibhavananti. Tato bhagav± gandhakuµi½ pavisitv± sace ±kaŖkhati, dakkhiŗena passena sato sampaj±no muhutta½ s²haseyya½ kappeti. Atha samass±sitak±yo vuµµhahitv± dutiyabh±ge loka½ voloketi. Tatiyabh±ge ya½ g±ma½ v± nigama½ v± upaniss±ya viharati tattha mah±jano purebhatta½ d±na½ datv± pacch±bhatta½ sunivattho sup±ruto gandhapupph±d²ni ±d±ya vih±re sannipatati. Tato bhagav± sampattaparis±ya anur³pena p±µih±riyena gantv± dhammasabh±ya½ pańńattavarabuddh±sane nisajja dhamma½ deseti k±layutta½ samayayutta½, atha k±la½ viditv± parisa½ uyyojeti, manuss± bhagavanta½ vanditv± pakkamanti. Ida½ pacch±bhattakicca½.
So eva½ niµµhitapacch±bhattakicco sace gatt±ni osińcituk±mo hoti, buddh±san± vuµµh±ya nh±nakoµµhaka½ pavisitv± upaµµh±kena paµiy±dita-udakena gatt±ni utu½ gaŗh±peti. Upaµµh±kopi buddh±sana½ ±netv± gandhakuµipariveŗe pańńapeti. Bhagav± surattadupaµµa½ niv±setv± k±yabandhana½ bandhitv± uttar±saŖga½ eka½sa½ karitv± tattha gantv± nis²dati ekakova muhutta½ paµisall²no, atha bhikkh³ tato tato ±gamma bhagavato upaµµh±na½ ±gacchanti. Tattha ekacce pańha½ pucchanti, ekacce kammaµµh±na½, ekacce dhammassavana½ y±canti. Bhagav± tesa½ adhipp±ya½ samp±dento purimay±ma½ v²tin±meti. Ida½ purimay±makicca½.
Purimay±makiccapariyos±ne pana bhikkh³su bhagavanta½ vanditv± pakkantesu sakaladasasahassilokadh±tudevat±yo ok±sa½ labham±n± bhagavanta½ upasaŖkamitv± pańha½ pucchanti, yath±bhisaŖkhata½ antamaso caturakkharampi. Bhagav± t±sa½ devat±na½ pańha½ vissajjento majjhimay±ma½ v²tin±meti. Ida½ majjhimay±makicca½.
Pacchimay±ma½ pana tayo koµµh±se katv± purebhattato paµµh±ya nisajj±ya p²¼itassa sar²rassa kil±subh±vamocanattha½ eka½ koµµh±sa½ caŖkamena v²tin±meti. Dutiyakoµµh±se gandhakuµi½ pavisitv± dakkhiŗena passena sato sampaj±no s²haseyya½ kappeti. Tatiyakoµµh±se paccuµµh±ya nis²ditv± purimabuddh±na½ santike d±nas²l±divasena kat±dhik±rapuggaladassanattha½ buddhacakkhun± loka½ voloketi. Ida½ pacchimay±makicca½.