Yath± ca dhammassa, eva½ saªghass±pi ya½ v± ta½ v± ak±raºameva k±raºato vatv±– “micch±paµipanno samaºassa gotamassa s±vakasaªgho, kuµilapaµipanno, paccan²kapaµipada½ ananulomapaµipada½ adhamm±nulomapaµipada½ paµipanno”ti tath± tath± avaººa½ bh±sati.
Antev±s² panassa– “amh±ka½ ±cariyo apar±masitabba½ par±masati, anakkamitabba½ akkamati, sv±ya½ aggi½ gilanto viya, hatthena asidh±ra½ par±masanto viya, muµµhin± sineru½ pad±letuk±mo viya, kakacadantapantiya½ k²¼am±no viya, pabhinnamada½ caº¹ahatthi½ hatthena gaºhanto viya ca vaºº±rahasseva ratanattayassa avaººa½ bh±sam±no anayabyasana½ p±puºissati. ¾cariye kho pana g³tha½ v± aggi½ v± kaºµaka½ v± kaºhasappa½ v± akkamante, s³la½ v± abhir³hante, hal±hala½ v± visa½ kh±dante, kh±rodaka½ v± pakkhalante, narakapap±ta½ v± papatante, na antev±sin± ta½ sabbamanuk±tabba½ hoti. Kammassak± hi satt± attano kamm±nur³pameva gati½ gacchanti. Neva pit± puttassa kammena gacchati, na putto pitu kammena, na m±t± puttassa, na putto m±tuy±, na bh±t± bhaginiy±, na bhagin² bh±tu, na ±cariyo antev±sino, na antev±s² ±cariyassa kammena gacchati. Mayhañca ±cariyo tiººa½ ratan±na½ avaººa½ bh±sati, mah±s±vajjo kho pan±riy³pav±doti. Eva½ yoniso ummujjitv± ±cariyav±da½ maddam±no samm±k±raºameva k±raºato apadisanto anekapariy±yena tiººa½ ratan±na½ vaººa½ bh±situm±raddho, yath± ta½ paº¹itaj±tiko kulaputto”. Tena vutta½– “suppiyassa pana paribb±jakassa antev±s² brahmadatto m±ºavo anekapariy±yena buddhassa vaººa½ bh±sati, dhammassa vaººa½ bh±sati, saªghassa vaººa½ bh±sat²”ti.
Tattha vaººanti vaººa-saddo saºµh±na-j±ti-r³p±yatana-k±raºa-pam±ºa-guºa-pasa½s±d²su dissati Tattha “mahanta½ sappar±javaººa½ abhinimminitv±”ti-±d²su (sa½. ni. 1.142) saºµh±na½ vuccati. “Br±hmaºova seµµho vaººo, h²no añño vaººo”ti-±d²su (ma. ni. 2.402) j±ti. “Param±ya vaººapokkharat±ya samann±gato”ti-±d²su (d². ni. 1.303) r³p±yatana½.
“Na har±mi na bhañj±mi, ±r± siªgh±mi v±rija½;
atha kena nu vaººena, gandhatthenoti vuccat²”ti. (Sa½. ni. 1.234)–

¾d²su k±raºa½. “Tayo pattassa vaºº±”ti-±d²su (p±r±. 602) pam±ºa½. “Kad± saññ³¼h± pana, te gahapati, ime samaºassa gotamassa vaºº±”ti-±d²su (ma. ni. 2.77) guºo. “Vaºº±rahassa vaººa½ bh±sat²”ti-±d²su (a. ni. 2.135) pasa½s±. Idha guºopi pasa½s±pi. Aya½ kira ta½ ta½ bh³tameva k±raºa½ apadisanto anekapariy±yena ratanattayassa guº³pasañhita½ pasa½sa½ abh±si. Tattha– “itipi so bhagav± araha½ samm±sambuddho”ti-±din± (p±r±. 1) nayena, “ye bhikkhave, buddhe pasann± agge te pasann±”ti-±din± “ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjam±no uppajjati…pe… asamo asamasamo”ti-±din± (a. ni. 1.174) ca nayena buddhassa vaººo veditabbo. “Sv±kkh±to bhagavat± dhammo”ti (d². ni. 2.159) ca “±layasamuggh±to vaµµupacchedo”ti (iti. 90, a. ni. 4.34) ca, “ye bhikkhave, ariye aµµhaªgike magge pasann±, agge te pasann±”ti ca evam±d²hi nayehi dhammassa vaººo veditabbo. “Suppaµipanno bhagavato s±vakasaªgho”ti (d². ni. 2.159) ca, “ye, bhikkhave, saªghe pasann±, agge te pasann±”ti (a. ni. 4.34) ca evam±d²hi pana nayehi saªghassa vaººo veditabbo. Pahontena pana dhammakathikena pañcanik±ye navaªga½ satthus±sana½ catur±s²tidhammakkhandhasahass±ni og±hitv± buddh±d²na½ vaººo pak±setabbo. Imasmiñhi µh±ne buddh±d²na½ guºe pak±sento atitthena pakkhando dhammakathikoti na sakk± vattu½. ¿disesu hi µh±nesu dhammakathikassa th±mo veditabbo. Brahmadatto pana m±ºavo anussav±dimattasambandhitena attano th±mena ratanattayassa vaººa½ bh±sati.

Itiha te ubho ±cariyantev±s²ti eva½ te dve ±cariyantev±sik±. Aññamaññass±ti añño aññassa. Ujuvipaccan²kav±d±ti ²sakampi apariharitv± ujumeva vividhapaccan²kav±d±, anekav±ra½ viruddhav±d± eva hutv±ti attho. ¾cariyena hi ratanattayassa avaººe bh±site antev±s² vaººa½ bh±sati, puna itaro avaººa½, itaro vaººanti eva½ ±cariyo s±raphalake visarukkha-±ºi½ ±koµayam±no viya punappuna½ ratanattayassa avaººa½ bh±sati. Antev±s² pana suvaººarajatamaºimay±ya ±ºiy± ta½ ±ºi½ paµib±hayam±no viya punappuna½ ratanattayassa vaººa½ bh±sati. Tena vutta½– “ujuvipaccan²kav±d±”ti.
Bhagavanta½ piµµhito piµµhito anubandh± honti bhikkhusaªghañc±ti bhagavantañca bhikkhusaªghañca pacchato pacchato dassana½ avijahant± iriy±path±nubandhanena anubandh± honti, s²s±nulokino hutv± anugat± hont²ti attho.
Kasm± pana bhagav± ta½ addh±na½ paµipanno? Kasm± ca suppiyo anubandho? Kasm± ca so ratanattayassa avaººa½ bh±sat²ti? Bhagav± t±va tasmi½ k±le r±jagahaparivattakesu aµµh±rasasu mah±vih±resu aññatarasmi½ vasitv± p±tova sar²rappaµijaggana½ katv± bhikkh±c±ravel±ya½ bhikkhusaªghaparivuto r±jagahe piº¹±ya carati. So ta½ divasa½ bhikkhusaªghassa sulabhapiº¹ap±ta½ katv± pacch±bhatta½ piº¹ap±tapaµikkanto bhikkhusaªgha½ pattac²vara½ g±h±petv±– “n±¼anda½ gamiss±m²”ti, r±jagahato nikkhamitv± ta½ addh±na½ paµipanno. Suppiyopi kho tasmi½ k±le r±jagahaparivattake aññatarasmi½ paribb±jak±r±me vasitv± paribb±jakaparivuto r±jagahe bhikkh±ya carati. Sopi ta½ divasa½ paribb±jakaparis±ya sulabhabhikkha½ katv± bhuttap±tar±so paribb±jake paribb±jakaparikkh±ra½ g±h±petv±– n±¼anda½ gamiss±micceva bhagavato ta½ magga½ paµipannabh±va½ aj±nantova anubandho. Sace pana j±neyya n±nubandheyya. So aj±nitv±va gacchanto g²va½ ukkhipitv± olokayam±no bhagavanta½ addasa buddhasiriy± sobham±na½ rattakambalaparikkhittamiva jaªgamakanakagirisikhara½.
Tasmi½ kira samaye dasabalassa sar²rato nikkhamitv± chabbaººarasmiyo samant± as²tihatthappam±ºe padese ±dh±vanti vidh±vanti ratan±ve¼aratanad±maratanacuººavippakiººa½ viya, pas±ritaratanacittakañcanapaµamiva, rattasuvaººarasanisiñcam±namiva, ukk±satanip±tasam±kulamiva, nirantaravippakiººakaºik±rapupphamiva v±yuvegakkhittac²napiµµhacuººamiva, indadhanuvijjulat±t±r±gaºappabh±visaravipphuritaviccharitamiva ca ta½ vanantara½ hoti.
As²ti anubyañjan±nurañjitañca pana bhagavato sar²ra½ vikasitakamaluppalamiva, sara½ sabbap±liphullamiva p±ricchattaka½, t±r±mar²civikasitamiva, gaganatala½ siriy± avahasantamiva, by±mappabh±parikkhepavil±sin² cassa dvatti½savaralakkhaºam±l± ganthetv± µhapitadvatti½sacandam±l±ya dvatti½sas³riyam±l±ya paµip±µiy± µhapitadvatti½sacakkavattidvatti½sasakkadevar±jadvatti½samah±brahm±na½ siri½ siriy± abhibhavantimiva. Tañca pana bhagavanta½ pariv±retv± µhit± bhikkh³ sabbeva appicch± santuµµh± pavivitt± asa½saµµh± codak± p±pagarahino vatt±ro vacanakkham± s²lasampann± sam±dhipaññ±vimuttivimuttiññ±ºadassanasampann±. Tesa½ majjhe bhagav± rattakambalap±k±raparikkhitto viya kañcanathambho, rattapadumasaº¹amajjhagat± viya suvaººan±v±, pav±¼avedik±parikkhitto viya aggikkhandho, t±r±gaºapariv±rito viya puººacando migapakkh²nampi cakkh³ni p²ºayati, pageva devamanuss±na½. Tasmiñca pana divase yebhuyyena as²timah±ther± meghavaººa½ pa½suk³la½ eka½sa½ karitv± kattaradaº¹a½ ±d±ya suvammavammit± viya gandhahatthino vigatados± vantados± bhinnakiles± vijaµitajaµ± chinnabandhan± bhagavanta½ pariv±rayi½su. So saya½ v²tar±go v²tar±gehi, saya½ v²tadoso v²tadosehi, saya½ v²tamoho v²tamohehi, saya½ v²tataºho v²tataºhehi, saya½ nikkileso nikkilesehi, saya½ buddho anubuddhehi pariv±rito; pattapariv±rita½ viya kesara½, kesarapariv±rit± viya kaººik±, aµµhan±gasahassapariv±rito viya chaddanto n±gar±j±, navutiha½sasahassapariv±rito viya dhataraµµho ha½sar±j±, senaªgapariv±rito viya cakkavattir±j±, devagaºapariv±rito viya sakko devar±j±, brahmagaºapariv±rito viya h±rito mah±brahm±, aparimitak±lasañcitapuññabalanibbatt±ya acinteyy±ya anopam±ya buddhal²l±ya cando viya gaganatala½ ta½ magga½ paµipanno hoti.
Atheva½ bhagavanta½ anopam±ya buddhal²l±ya gacchanta½ bhikkh³ ca okkhittacakkh³ santindriye santam±nase uparinabhe µhita½ puººacanda½ viya bhagavanta½yeva namassam±ne disv±va paribb±jako attano parisa½ avalokesi. S± hoti k±jadaº¹ake olambetv± gahitoluggaviluggapiµµhakatidaº¹amorapiñchamattik±pattapasibbakakuº¹ik±di-anekaparikkh±rabh±rabharit± “Asukassa hatth± sobhaº±, asukassa p±d±”ti evam±diniratthakavacan± mukhar± vikiººav±c± adassan²y± ap±s±dik±. Tassa ta½ disv± vippaµis±ro udap±di.
Id±ni tena bhagavato vaººo vattabbo bhaveyya. Yasm± panesa l±bhasakk±rah±niy± ceva pakkhah±niy± ca niccampi bhagavanta½ us³yati. Aññatitthiy±nañhi y±va buddho loke nuppajjati, t±vadeva l±bhasakk±r± nibbattanti, buddhupp±dato pana paµµh±ya parih²nal±bhasakk±r± honti s³riyuggamane khajjopanak± viya nissir²kata½ ±pajjanti. Upatissakolit±nañca sañjayassa santike pabbajitak±leyeva paribb±jak± mah±paris± ahesu½, tesu pana pakkantesu s±pi tesa½ paris± bhinn±. Iti imehi dv²hi k±raºehi aya½ paribb±jako yasm± niccampi bhagavanta½ us³yati, tasm± ta½ us³yavisugg±ra½ uggiranto ratanattayassa avaººameva bh±sat²ti veditabbo.
2. Atha kho bhagav± ambalaµµhik±ya½ r±j±g±rake ekarattiv±sa½ upagacchi saddhi½ bhikkhusaªghen±ti bhagav± t±ya buddhal²l±ya gaccham±no anupubbena ambalaµµhik±dv±ra½ p±puºitv± s³riya½ oloketv±– “ak±lo d±ni gantu½, atthasam²pa½ gato s³riyo”ti ambalaµµhik±ya½ r±j±g±rake ekarattiv±sa½ upagacchi.
Tattha ambalaµµhik±ti rañño uyy±na½. Tassa kira dv±rasam²pe taruºa-ambarukkho atthi, ta½ “ambalaµµhik±”ti vadanti. Tassa avid³re bhavatt± uyy±nampi ambalaµµhik± tveva saªkhya½ gata½. Ta½ ch±y³dakasampanna½ p±k±raparikkhitta½ suyojitadv±ra½ mañjus± viya sugutta½. Tattha rañño k²¼anattha½ paµibh±nacittavicitta½ ag±ra½ aka½su. Ta½ “r±j±g±rakan”ti vuccati.
Suppiyopi khoti suppiyopi tasmi½ µh±ne s³riya½ oloketv±– “ak±lo d±ni gantu½, bah³ khuddakamahallak± paribb±jak±, bahuparissayo ca aya½ maggo corehipi v±¼ayakkhehipi v±¼amigehipi. Aya½ kho pana samaºo gotamo uyy±na½ paviµµho, samaºassa ca gotamassa vasanaµµh±ne devat± ±rakkha½ gaºhanti, hand±hampi idha ekarattiv±sa½ upagantv± sveva gamiss±m²”ti tadevuyy±na½ p±visi. Tato bhikkhusaªgho bhagavato vatta½ dassetv± attano attano vasanaµµh±na½ sallakkhesi. Paribb±jakopi uyy±nassa ekapasse paribb±jakaparikkh±re ot±retv± v±sa½ upagacchi saddhi½ attano paris±ya. P±¼iyam±r³¼havaseneva pana– “saddhi½ attano antev±sin± brahmadattena m±ºaven±”ti vutta½.