Pubbantakappikasassatav±davaººan±

28. Eva½ brahmadattena vuttavaººassa anusandhivasena tividha½ s²la½ vitth±retv± id±ni bhikkhusaªghena vuttavaººassa anusandhivasena– “atthi, bhikkhave, aññeva dhamm± gambh²r± duddas±”ti-±din± nayena suññat±pak±sana½ ±rabhi. Tattha dhamm±ti guºe, desan±ya½, pariyattiya½, nissatteti evam±d²su dhammasaddo vattati.
“Na hi dhammo adhammo ca, ubho samavip±kino;
adhammo niraya½ neti, dhammo p±peti suggatin”ti. (Therag±. 304).
¾d²su hi guºe dhammasaddo. “Dhamma½, vo bhikkhave, desess±mi ±dikaly±ºan”ti-±d²su (ma. ni. 3.420) desan±ya½. “Idha bhikkhu dhamma½ pariy±puº±ti sutta½ geyyan”ti-±d²su (a. ni. 5.73) pariyattiya½. “Tasmi½ kho pana samaye dhamm± honti, khandh± hont²”ti-±d²su (dha. sa. 121) nissatte. Idha pana guºe vattati. Tasm± atthi, bhikkhave, aññeva tath±gatassa guº±ti evamettha attho daµµhabbo.
Gambh²r±ti mah±samuddo viya makasatuº¹as³ciy± aññatra tath±gat± aññesa½ ñ±ºena alabbhaneyyapatiµµh±, gambh²ratt±yeva duddas±. Duddasatt±yeva duranubodh±. Nibbutasabbapari¼±hatt± sant±, sant±rammaºesu pavattanatopi sant±. Atittikaraºaµµhena paº²t±, s±durasabhojana½ viya. Uttamañ±ºavisayatt± na takkena avacaritabb±ti atakk±vacar±. Nipuº±ti saºhasukhumasabh±vatt±. B±l±na½ avisayatt±, paº¹itehiyeva veditabb±ti paº¹itavedan²y±.
Ye tath±gato saya½ abhiññ± sacchikatv± pavedet²ti ye dhamme tath±gato anaññaneyyo hutv± sayameva abhivisiµµhena ñ±ºena paccakkha½ katv± pavedeti, d²peti, katheti, pak±set²ti attho. Yeh²ti yehi guºadhammehi. Yath±bhuccanti yath±bh³ta½. Vaººa½ samm± vadam±n± vadeyyunti tath±gatassa vaººa½ vattuk±m± samm± vadeyyu½, ah±petv± vattu½ sakkuºeyyunti attho. Katame ca pana te dhamm± bhagavat± eva½ thomit±ti? Sabbaññutaññ±ºa½. Yadi eva½, kasm± bahuvacananiddeso katoti? Puthucittasam±yogato ceva, puthu-±rammaºato ca. Tañhi cat³su ñ±ºasampayuttamah±kiriyacittesu labbhati, na cassa koci dhammo ±rammaºa½ n±ma na hoti. Yath±ha– “at²ta½ sabba½ j±n±t²ti sabbaññutaññ±ºa½, tattha ±varaºa½ natth²ti an±varaºañ±ºan”ti-±di (paµi. ma. 1.120). Iti puthucittasam±yogato punappuna½ uppattivasena puthu-±rammaºato ca bahuvacananiddeso katoti.
“Aññev±”ti ida½ panettha vavatth±panavacana½, “aññeva, na p±º±tip±t± veramaºi-±dayo. Gambh²r±va na utt±n±”ti eva½ sabbapadehi yojetabba½. S±vakap±ram²ñ±ºañhi gambh²ra½, paccekabodhiñ±ºa½ pana tato gambh²rataranti tattha vavatth±na½ natthi, sabbaññutaññ±ºañca tatopi gambh²rataranti tatth±pi vavatth±na½ natthi, ito panañña½ gambh²ratara½ natthi; tasm± gambh²r± v±ti vavatth±na½ labbhati. Tath± duddas±va duranubodh± v±ti sabba½ veditabba½.
Katame ca te bhikkhaveti aya½ pana tesa½ dhamm±na½ kathetukamyat± pucch±. Santi, bhikkhave, eke samaºabr±hmaº±ti-±di pucch±vissajjana½. Kasm± paneta½ eva½ ±raddhanti ce? Buddh±nañhi catt±ri µh±n±ni patv± gajjita½ mahanta½ hoti, ñ±ºa½ anupavisati, buddhañ±ºassa mahantabh±vo paññ±yati, desan± gambh²r± hoti, tilakkhaº±hat±, suññat±paµisa½yutt±. Katam±ni catt±ri? Vinayapaññatti½, bh³mantara½, paccay±k±ra½, samayantaranti. Tasm±– “ida½ lahuka½, ida½ garuka½, ida½ satekiccha½, ida½ atekiccha½, aya½ ±patti, aya½ an±patti, aya½ chejjag±min², aya½ vuµµh±nag±min², aya½ desan±g±min², aya½ lokavajj±, aya½ paººattivajj±, imasmi½ vatthusmi½ ida½ paññapetabban”ti ya½ eva½ otiººe vatthusmi½ sikkh±padapaññ±pana½ n±ma, tattha aññesa½ th±mo v± bala½ v± natthi; avisayo esa aññesa½, tath±gatasseva visayo. Iti vinayapaññatti½ patv± buddh±na½ gajjita½ mahanta½ hoti, ñ±ºa½ anupavisati…pe… suññat±paµisa½yutt±ti.
Tath± ime catt±ro satipaµµh±n± n±ma…pe… ariyo aµµhaªgiko maggo n±ma, pañca khandh± n±ma, dv±dasa ±yatan±ni n±ma, aµµh±rasa dh±tuyo n±ma, catt±ri ariyasacc±ni n±ma, b±v²satindriy±ni n±ma, nava het³ n±ma, catt±ro ±h±r± n±ma, satta phass± n±ma, satta vedan± n±ma, satta saññ± n±ma, satta cetan± n±ma, satta citt±ni n±ma. Etesu ettak± k±m±vacar± dhamm± n±ma, ettak± r³p±vacara-ar³p±vacarapariy±pann± dhamm± n±ma, ettak± lokiy± dhamm± n±ma, ettak± lokuttar± dhamm± n±m±ti catuv²satisamantapaµµh±na½ anantanaya½ abhidhammapiµaka½ vibhajitv± kathetu½ aññesa½ th±mo v± bala½ v± natthi, avisayo esa aññesa½, tath±gatasseva visayo. Iti bh³mantarapariccheda½ patv± buddh±na½ gajjita½ mahanta½ hoti, ñ±ºa½ anupavisati…pe… suññat±paµisa½yutt±ti.
Tath± aya½ avijj± saªkh±r±na½ navah±k±rehi paccayo hoti, upp±do hutv± paccayo hoti, pavatta½ hutv±, nimitta½, ±y³hana½, sa½yogo, palibodho, samudayo, hetu, paccayo hutv± paccayo hoti, tath± saªkh±r±dayo viññ±º±d²na½. Yath±ha– “katha½ paccayapariggahe paññ± dhammaµµhitiñ±ºa½? Avijj± saªkh±r±na½ upp±daµµhiti ca pavattaµµhiti ca, nimittaµµhiti ca, ±y³hanaµµhiti ca, sa½yogaµµhiti ca, palibodhaµµhiti ca, samudayaµµhiti ca, hetuµµhiti ca, paccayaµµhiti ca, imehi navah±k±rehi avijj± paccayo, saªkh±r± paccayasamuppann±, ubhopete dhamm± paccayasamuppann±ti paccayapariggahe paññ± dhammaµµhitiñ±ºa½. At²tampi addh±na½, an±gatampi addh±na½ avijj± saªkh±r±na½ upp±daµµhiti ca…pe… j±ti jar±maraºassa upp±daµµhiti ca…pe… paccayaµµhiti ca, imehi navah±k±rehi j±ti paccayo, jar±maraºa½ paccayasamuppanna½, ubhopete dhamm± paccayasamuppann±ti paccayapariggahe paññ± dhammaµµhitiñ±ºan”ti (paµi. ma. 1.45). Evamima½ tassa tassa dhammassa tath± tath± paccayabh±vena pavatta½ tivaµµa½ tiyaddha½ tisandhi½ catusaªkhepa½ v²sat±k±ra½ paµiccasamupp±da½ vibhajitv± kathetu½ aññesa½ th±mo v± bala½ v± natthi, avisayo esa aññesa½, tath±gatasseva visayo, iti paccay±k±ra½ patv± buddh±na½ gajjita½ mahanta½ hoti, ñ±ºa½ anupavisati…pe… suññat±paµisa½yutt±ti.
Tath± catt±ro jan± sassatav±d± n±ma, catt±ro ekaccasassatav±d±, catt±ro ant±nantik±, catt±ro amar±vikkhepik±, dve adhiccasamuppannik±, so¼asa saññ²v±d±, aµµha asaññ²v±d±, aµµha nevasaññ²n±saññ²v±d±, satta ucchedav±d±, pañca diµµhadhammanibb±nav±d± n±ma. Te ida½ niss±ya ida½ gaºhant²ti dv±saµµhi diµµhigat±ni bhinditv± nijjaµa½ niggumba½ katv± kathetu½ aññesa½ th±mo v± bala½ v± natthi, avisayo esa aññesa½, tath±gatasseva visayo. Iti samayantara½ patv± buddh±na½ gajjita½ mahanta½ hoti, ñ±ºa½ anupavisati, buddhañ±ºassa mahantat± paññ±yati, desan± gambh²r± hoti, tilakkhaº±hat±, suññat±paµisa½yutt±ti.
Imasmi½ pana µh±ne samayantara½ labbhati, tasm± sabbaññutaññ±ºassa mahantabh±vadassanattha½ desan±ya ca suññat±pak±sanavibh±vanattha½ samayantara½ anupavisanto dhammar±j±– “santi, bhikkhave, eke samaºabr±hmaº±”ti eva½ pucch±vissajjana½ ±rabhi.
29. Tattha sant²ti atthi sa½vijjanti upalabbhanti. Bhikkhaveti ±lapanavacana½. Eketi ekacce. Samaºabr±hmaº±ti pabbajj³pagatabh±vena samaº±, j±tiy± br±hmaº±. Lokena v± samaº±ti ca br±hmaº±ti ca eva½ sammat±. Pubbanta½ kappetv± vikappetv± gaºhant²ti pubbantakappik±. Pubbantakappo v± etesa½ atth²ti pubbantakappik±. Tattha antoti aya½ saddo anta-abbhantaramariy±dal±makaparabh±gakoµµh±sesu dissati. “Antap³ro udarap³ro”ti-±d²su hi ante antasaddo. “Caranti loke pariv±rachann± anto asuddh± bahi sobham±n±”ti-±d²su (sa½. ni. 1.122) abbhantare. “K±yabandhanassa anto j²rati (c³¼ava. 278). “S± haritanta½ v± panthanta½ v± selanta½ v± udakanta½ v±”ti-±d²su (ma. ni. 1.304) mariy±d±ya½. “Antamida½, bhikkhave, j²vik±na½ yadida½ piº¹olyan”ti-±d²su (sa½. ni. 3.80) l±make. “Esevanto dukkhass±”ti-±d²su (sa½. ni. 2.51) parabh±ge. Sabbapaccayasaªkhayo hi dukkhassa parabh±go koµ²ti vuccati. “Sakk±yo kho, ±vuso, eko anto”ti-±d²su (a. ni. 6.61) koµµh±se. Sv±ya½ idh±pi koµµh±se vattati.
Kappasaddopi– “tiµµhatu, bhante bhagav± kappa½” (d². ni. 2.167), “atthi kappo nipajjitu½” (a. ni. 8.80), “kappakatena akappakata½ sa½sibbita½ hot²”ti, (p±ci. 371) eva½ ±yukappalesakappavinayakapp±d²su sambahulesu atthesu vattati. Idha taºh±diµµh²su vattat²ti veditabbo. Vuttampi ceta½– “kapp±ti dve kapp±, taºh±kappo ca diµµhikappo c±”ti (mah±ni. 28). Tasm± taºh±diµµhivasena at²ta½ khandhakoµµh±sa½ kappetv± pakappetv± µhit±ti pubbantakappik±ti evamettha attho veditabbo. Tesa½ eva½ pubbanta½ kappetv± µhit±na½ punappuna½ uppajjanavasena pubbantameva anugat± diµµh²ti pubbant±nudiµµhino. Te eva½diµµhino ta½ pubbanta½ ±rabbha ±gamma paµicca aññampi jana½ diµµhigatika½ karont± anekavihit±ni adhimuttipad±ni abhivadanti aµµh±rasahi vatth³hi.
Tattha anekavihit±n²ti anekavidh±ni. Adhimuttipad±n²ti adhivacanapad±ni. Atha v± bh³ta½ attha½ abhibhavitv± yath±sabh±vato aggahetv± pavattanato adhimuttiyoti diµµhiyo vuccanti. Adhimutt²na½ pad±ni adhimuttipad±ni, diµµhid²pak±ni vacan±n²ti attho. Aµµh±rasahi vatth³h²ti aµµh±rasahi k±raºehi.
30. Id±ni yehi aµµh±rasahi vatth³hi abhivadanti, tesa½ kathetukamyat±ya pucch±ya “te ca kho bhonto”ti-±din± nayena pucchitv± t±ni vatth³ni vibhajitv± dassetu½ “santi, bhikkhave”ti-±dim±ha. Tattha vadanti eten±ti v±do, diµµhigatasseta½ adhivacana½. Sassato v±do etesanti sassatav±d±, sassatadiµµhinoti attho. Eteneva nayena ito paresampi evar³p±na½ pad±na½ attho veditabbo. Sassata½ att±nañca lokañc±ti r³p±d²su aññatara½ att±ti ca lokoti ca gahetv± ta½ sassata½ amara½ nicca½ dhuva½ paññapenti. Yath±ha– “r³pa½ att± ceva loko ca sassato c±ti att±nañca lokañca paññapenti tath± vedana½, sañña½, saªkh±re, viññ±ºa½ att± ceva loko ca sassato c±ti att±nañca lokañca paññapent²”ti.
31. ¾tappamanv±y±ti-±d²su v²riya½ kiles±na½ ±t±panabh±vena ±tappanti vutta½. Tadeva padahanavasena padh±na½. Punappuna½ yuttavasena anuyogoti. Eva½ tippabheda½ v²riya½ anv±ya ±gamma paµicc±ti attho. Appam±do vuccati satiy± avippav±so. Samm± manasik±roti up±yamanasik±ro, pathamanasik±ro, atthato ñ±ºanti vutta½ hoti. Yasmiñhi manasik±re µhitassa pubbeniv±s±nussati ñ±ºa½ ijjhati, aya½ imasmi½ µh±ne manasik±roti adhippeto. Tasm± v²riyañca satiñca ñ±ºañca ±gamm±ti ayamettha saªkhepattho. Tath±r³panti tath±j±tika½. Cetosam±dhinti cittasam±dhi½. Phusat²ti vindati paµilabhati. Yath± sam±hite citteti yena sam±dhin± samm± ±hite suµµhu µhapite cittamhi anekavihita½ pubbeniv±santi-±d²na½ attho visuddhimagge vutto.
So evam±h±ti so eva½ jh±n±nubh±vasampanno hutv± diµµhigatiko eva½ vadati. Vañjhoti vañjhapasuvañjhat±l±dayo viya aphalo kassaci ajanakoti. Etena “att±”ti ca “loko”ti ca gahit±na½ jh±n±d²na½ r³p±dijanakabh±va½ paµikkhipati. Pabbatak³µa½ viya µhitoti k³µaµµho. Esikaµµh±yiµµhitoti esikaµµh±y² viya hutv± µhitoti esikaµµh±yiµµhito. Yath± sunikh±to esikatthambho niccalo tiµµhati, eva½ µhitoti attho. Ubhayenapi lokassa vin±s±bh±va½ d²peti. Keci pana ²sikaµµh±yiµµhitoti p±¼i½ vatv± muñje ²sik± viya µhitoti vadanti Tatr±yamadhipp±yo– yadida½ j±yat²ti vuccati, ta½ muñjato ²sik± viya vijjam±nameva nikkhamati. Yasm± ca ²sikaµµh±yiµµhito, tasm± teva satt± sandh±vanti, ito aññattha gacchant²ti attho.
Sa½sarant²ti apar±para½ sañcaranti. Cavant²ti eva½ saªkhya½ gacchanti. Tath± upapajjant²ti. Aµµhakath±ya½ pana pubbe “sassato att± ca loko c±”ti vatv± id±ni te ca satt± sandh±vant²ti-±din± vacanena aya½ diµµhigatiko attan±yeva attano v±da½ bhindati, diµµhigatikassa dassana½ n±ma na nibaddha½, thusar±simhi nikh±takh±ºu viya cañcala½, ummattakapacchiya½ p³vakhaº¹ag³thagomay±d²ni viya cettha sundarampi asundarampi hoti yev±ti vutta½. Atthitveva sassatisamanti ettha sassat²ti nicca½ vijjam±nat±ya mah±pathavi½va maññati, tath± sinerupabbatacandimas³riye. Tato tehi sama½ att±na½ maññam±n± atthi tveva sassatisamanti vadanti.
Id±ni sassato att± ca loko c±ti-±dik±ya paµiññ±ya s±dhanattha½ hetu½ dassento “ta½ kissa hetu? Ahañhi ±tappamanv±y±”ti-±dim±ha. Tattha imin±maha½ eta½ j±n±m²ti imin± vises±dhigamena aha½ eta½ paccakkhato j±n±mi, na kevala½ saddh±mattakeneva vad±m²ti dasseti, mak±ro panettha padasandhikaraºattha½ vutto. Ida½, bhikkhave, paµhama½ µh±nanti cat³hi vatth³h²ti vatthusaddena vuttesu cat³su µh±nesu ida½ paµhama½ µh±na½, ida½ j±tisatasahassamatt±nussaraºa½ paµhama½ k±raºanti attho.
32-33. Upari v±radvayepi eseva nayo. Kevalañhi aya½ v±ro anekaj±tisatasahass±nussaraºavasena vutto. Itare dasacatt±l²sasa½vaµµavivaµµakapp±nussaraºavasena. Mandapañño hi titthiyo anekaj±tisatasahassamatta½ anussarati, majjhimapañño dasasa½vaµµavivaµµakapp±ni, tikkhapañño catt±l²sa½, na tato uddha½.
34. Catutthav±re takkayat²ti takk², takko v± assa atth²ti takk². Takketv± vitakketv± diµµhig±hino eta½ adhivacana½. V²ma½s±ya samann±gatoti v²ma½s². V²ma½s± n±ma tulan± ruccan± khaman±. Yath± hi puriso yaµµhiy± udaka½ v²ma½sitv± otarati, evameva yo tulayitv± ruccitv± kham±petv± diµµhi½ gaºh±ti, so “v²ma½s²”ti veditabbo. Takkapariy±hatanti takkena pariy±hata½, tena tena pariy±yena takketv±ti attho. V²ma½s±nucaritanti t±ya vuttappak±r±ya v²ma½s±ya anucarita½. Saya½paµibh±nanti attano paµibh±namattasañj±ta½. Evam±h±ti sassatadiµµhi½ gahetv± eva½ vadati.
Tattha catubbidho takk²– anussutiko, j±tissaro, l±bh², suddhatakkikoti. Tattha yo “vessantaro n±ma r±j± ahos²”ti-±d²ni sutv± “tena hi yadi vessantarova bhagav±, sassato att±”ti takkayanto diµµhi½ gaºh±ti, aya½ anussutiko n±ma. Dve tisso j±tiyo saritv±– “ahameva pubbe asukasmi½ n±ma ahosi½, tasm± sassato att±”ti takkayanto j±tissaratakkiko n±ma. Yo pana l±bhit±ya “yath± me id±ni att± sukh² hoti, at²tepi eva½ ahosi, an±gatepi bhavissat²”ti takkayitv± diµµhi½ gaºh±ti, aya½ l±bh²takkiko n±ma. “Eva½ sati ida½ hot²”ti takkamatteneva gaºhanto pana suddhatakkiko n±ma.
35. Etesa½ v± aññataren±ti etesa½yeva catunna½ vatth³na½ aññatarena ekena v± dv²hi v± t²hi v±. Natthi ito bahiddh±ti imehi pana vatth³hi bahi añña½ eka½ k±raºampi sassatapaññattiy± natth²ti appaµivattiya½ s²han±da½ nadati.
36. Tayida½, bhikkhave, tath±gato paj±n±t²ti bhikkhave, ta½ ida½ catubbidhampi diµµhigata½ tath±gato n±nappak±rato j±n±ti. Tato ta½ paj±nan±k±ra½ dassento ime diµµhiµµh±n±ti-±dim±ha. Tattha diµµhiyova diµµhiµµh±n± n±ma. Api ca diµµh²na½ k±raºampi diµµhiµµh±nameva. Yath±ha “katam±ni aµµha diµµhiµµh±n±ni? Khandh±pi diµµhiµµh±na½, avijj±pi, phassopi saññ±pi, vitakkopi, ayonisomanasik±ropi, p±pamittopi, paratoghosopi diµµhiµµh±nan”ti. “Khandh± hetu, khandh± paccayo diµµhiµµh±na½ up±d±ya samuµµh±naµµhena, eva½ khandh±pi diµµhiµµh±na½. Avijj± hetu…pe… p±pamitto hetu. Paratoghoso hetu, paratoghoso paccayo diµµhiµµh±na½ up±d±ya samuµµh±naµµhena, eva½ paratoghosopi diµµhiµµh±nan”ti (paµi. ma. 1.124). Eva½gahit±ti diµµhisaªkh±t± t±va diµµhiµµh±n±– “sassato att± ca loko c±”ti eva½gahit± ±dinn±, pavattit±ti attho. Eva½par±maµµh±ti nir±saªkacittat±ya punappuna½ ±maµµh± par±maµµh±, ‘idameva sacca½, moghamaññan’ti pariniµµh±pit± K±raºasaªkh±t± pana diµµhiµµh±n± yath± gayham±n± diµµhiyo samuµµh±penti, eva½ ±rammaºavasena ca pavattanavasena ca ±sevanavasena ca gahit±. An±d²navadassit±ya punappuna½ gahaºavasena par±maµµh±. Eva½gatik±ti eva½ nirayatiracch±napettivisayagatik±na½ aññataragatik±. Eva½ abhisampar±y±ti ida½ purimapadasseva vevacana½, eva½vidhaparalok±ti vutta½ hoti.
Tañca tath±gato paj±n±t²ti na kevalañca tath±gato sak±raºa½ sagatika½ diµµhigatameva paj±n±ti, atha kho tañca sabba½ paj±n±ti, tato ca uttaritara½ s²lañceva sam±dhiñca sabbaññutaññ±ºañca paj±n±ti. Tañca paj±nana½ na par±masat²ti tañca eva½vidha½ anuttara½ visesa½ paj±nantopi aha½ paj±n±m²ti taºh±diµµhim±napar±m±savasena tañca na par±masati. Apar±masato cassa paccattaññeva nibbuti vidit±ti eva½ apar±masato cassa apar±m±sapaccay± sayameva attan±yeva tesa½ par±m±sakiles±na½ nibbuti vidit±. P±kaµa½, bhikkhave, tath±gatassa nibb±nanti dasseti.
Id±ni yath±paµipannena tath±gatena s± nibbuti adhigat±, ta½ paµipatti½ dassetu½ y±su vedan±su ratt± titthiy± “idha sukhino bhaviss±ma, ettha sukhino bhaviss±m±”ti diµµhigahana½ pavisanti, t±sa½yeva vedan±na½ vasena kammaµµh±na½ ±cikkhanto vedan±na½ samudayañc±ti-±dim±ha. Tattha yath±bh³ta½ viditv±ti “avijj±samuday± vedan±samudayoti paccayasamudayaµµhena vedan±kkhandhassa udaya½ passati, taºh±samuday± vedan±samudayoti paccayasamudayaµµhena vedan±kkhandhassa udaya½ passati, kammasamuday± vedan±samudayoti paccayasamudayaµµhena vedan±kkhandhassa udaya½ passati, phassasamuday± vedan±samudayoti paccayasamudayaµµhena vedan±kkhandhassa udaya½ passati (paµi. ma. 1.50). Nibbattilakkhaºa½ passantopi vedan±kkhandhassa udaya½ passat²”ti imesa½ pañcanna½ lakkhaº±na½ vasena vedan±na½ samudaya½ yath±bh³ta½ viditv±; “avijj±nirodh± vedan±nirodhoti paccayanirodhaµµhena vedan±kkhandhassa vaya½ passati, taºh±nirodh± vedan±nirodhoti paccayanirodhaµµhena vedan±kkhandhassa vaya½ passati kammanirodh± vedan±nirodhoti paccayanirodhaµµhena vedan±kkhandhassa vaya½ passati, phassanirodh± vedan±nirodhoti paccayanirodhaµµhena vedan±kkhandhassa vaya½ passati. Vipariº±malakkhaºa½ passantopi vedan±kkhandhassa vaya½ passat²”ti (paµi. ma. 1.50) imesa½ pañcanna½ lakkhaº±na½ vasena vedan±na½ atthaªgama½ yath±bh³ta½ viditv±, “ya½ vedana½ paµicca uppajjati sukha½ somanassa½, aya½ vedan±ya ass±do”ti (sa½. ni. 3.26) eva½ ass±dañca yath±bh³ta½ viditv±, “ya½ vedan± anicc± dukkh± vipariº±madhamm±, aya½ vedan±ya ±d²navo”ti eva½ ±d²navañca yath±bh³ta½ viditv±, “yo vedan±ya chandar±gavinayo chandar±gappah±na½, ida½ vedan±ya nissaraºan”ti eva½ nissaraºañca yath±bh³ta½ viditv± vigatachandar±gat±ya anup±d±no anup±d±vimutto, bhikkhave, tath±gato; yasmi½ up±d±ne sati kiñci up±diyeyya, up±dinnatt± ca khandho bhaveyya, tassa abh±v± kiñci dhamma½ anup±diyitv±va vimutto bhikkhave tath±gatoti.
37. Ime kho te, bhikkhaveti ye te aha½– “katame, ca te, bhikkhave, dhamm± gambh²r±”ti apucchi½, “ime kho te, bhikkhave, tañca tath±gato paj±n±ti tato ca uttaritara½ paj±n±t²”ti eva½ niddiµµh± sabbaññutaññ±ºadhamm± gambh²r± duddas±…pe… paº¹itavedan²y±ti veditabb±. Yehi tath±gatassa neva puthujjano, na sot±pann±d²su aññataro vaººa½ yath±bh³ta½ vattu½ sakkoti, atha kho tath±gatova yath±bh³ta½ vaººa½ samm± vadam±no vadeyy±ti eva½ puccham±nen±pi sabbaññutaññ±ºameva puµµha½, niyy±tenten±pi tadeva niyy±tita½, antar± pana diµµhiyo vibhatt±ti.

Paµhamabh±ºav±ravaººan± niµµhit±.